بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : سه شنبه 27 مهر 1395      13:20

مانع عربی الحاق به WTO

اقتصاد ایرانی: الحاق ایران به عنوان بزرگ ترین اقتصاد خارج از سازمان تجارت جهانی (WTO) که با سابقه ۲۰ ساله فعالیت این سازمان مطابقت دارد، هنوز به نتیجه نرسیده است. طولانی شدن فرآیند الحاق ایران به سازمان تجارت جهانی از دو بعد قابل بررسی است. به اعتقاد فعالان اقتصادی و کارشناسان حوزه تجارت، یک بعد این قضیه به حل مسائل سیاسی و اجماع و حمایت اعضای سازمان تجارت جهانی مربوط می شود. بعد دیگر این موضوع از جنبه اقتصادی قابل بررسی است؛ به طوری که ایران باید در تنظیم رژیم تجاری کشور که نقش تعیین کننده ای برای الحاق به سازمان مذکور دارد، گروه کاری مرتبط با الحاق را قانع کند. بعد از اینکه ایران تمام سوء تفاهم ها در فعالیت های هسته ای را پشت سر گذاشت و با ۶ قدرت جهانی به توافق رسید، بسیاری از کارشناسان پیش بینی کردند که همکاری اقتصادی با دنیا و فرآیند الحاق به سازمان تجارت جهانی با سرعت بیشتری طی خواهد شد، اما رئیس سازمان توسعه تجارت ایران در این رابطه نظر دیگری دارد.

به گزارش دنیای اقتصاد، مجتبی خسروتاج از مخالفان جدید در پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی خبر می دهد. وی معتقد است اگرچه اجرای برجام، چشم انداز روشنی برای عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی پدید آورده و به دنبال آن اتحادیه اروپا نیز برای حمایت از عضویت ایران در این سازمان چراغ سبز نشان داده، اما باید در نظر داشت که فرآیند الحاق به سازمان تجارت جهانی، اساسا روندی پیچیده و زمان بر است. اگرچه پیش از این از آمریکا به عنوان مانعی برای پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی سخن به میان می آمد، اما اکنون رئیس سازمان توسعه تجارت ایران کشورهای عربی به ویژه عربستان را مانعی جدید برای عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی می داند. به گفته خسروتاج، شرایط منطقه خاورمیانه با حساسیت های زیادی همراه است. در چنین شرایطی واکنش هایی نامتعارف از کشورهای عربی دور از انتظار نیست. در این میان، باید با درایت عمل کنیم و در فرآیند الحاق به سازمان تجارت جهانی مسیر درست و به دور از حساسیت را در پیش بگیریم. وقتی کشور بزرگی مثل ایران تصمیم دارد عضو سازمان تجارت جهانی شود، برخی از موانع در بین خود اعضا قابل رفع و رجوع است؛ مشروط بر اینکه حمایت گسترده ای از سوی کشورهای بانفوذ برای الحاق ایران به وجود بیاید. خسروتاج همچنین با اشاره به موانع اقتصادی الحاق ایران به سازمان تجارت جهانی بر این نکته تاکید کرد که با توجه به اینکه مذاکرات الحاق ایران پیشرفت لازم را طی سال های اخیر نکرده و از سال ۱۳۹۰ متوقف شده، طبعا فرآیند مذاکره برای پذیرش رژیم تجاری ایران زمان بر است. همزمان حسین موسویان، دیپلمات سابق ایرانی نیز در نشستی در دانشگاه اوکلاهامای ایالات متحده، دلایل رفتار جنون آمیز سیاسی عربستان در قبال ایران را واکاوی کرد. موسویان با تاکید بر اینکه روابط تهران و ریاض در بدترین شرایط خود به سر می برد، همکاری ایران و آمریکا برای ساقط کردن طالبان در افغانستان، سقوط رژیم صدام حسین در عراق و روی کار آمدن یک حکومت شیعی در این کشور، سرنگونی دیکتاتور هایی همچون حسنی مبارک و بن علی در مصر و تونس، بحران سوریه، شکست برنامه حمله به یمن و سر انجام توافق هسته ای را از مهم ترین دلایل رفتار دیوانه وار ریاض در برابر تهران توصیف کرد.

رئیس سازمان توسعه تجارت، به ۸ پرسش کلیدی برای ورود ایران به سازمان تجارت جهانی (WTO) پاسخ داد. ایران به منظور تعامل بین المللی با جهان، تمام سوء تفاهم ها در فعالیت های هسته ای را پشت سر گذاشته و اکنون در گام دوم، همکاری اقتصادی با دنیا و الحاق به سازمان تجارت جهانی را در دستور کار خود قرار داده است. اگرچه ۲۰ سال از زمان تاسیس سازمان تجارت جهانی می گذرد، اما منافع و زیاده خواهی کشورهای غربی و آمریکا از یکسو و کم و کاست های اقتصادی کشورمان از سوی دیگر، دست به دست هم داده تا همواره برای عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی سنگ اندازی شود. البته این کارشکنی ها تنها مختص به این کشورها نیست؛ چراکه به گفته محمدرضا نعمت زاده وزیر صنعت، معدن و تجارت، کشورهای عربی به ویژه عربستان مانعی دیگر برای الحاق ایران به این سازمان به شمار می روند. اگرچه اجرای برجام، چشم انداز روشنی برای عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی (WTO) پدید آورده و به دنبال آن اتحادیه اروپا نیز برای حمایت از عضویت ایران در این سازمان چراغ سبز نشان داده، اما باید در نظر داشت که فرآیند الحاق به سازمان تجارت جهانی، اساسا روندی پیچیده و زمانبر است. از سوی دیگر، به گفته کارشناسان اقتصادی، فارغ از اجماع اعضای سازمان تجارت جهانی برای الحاق ایران در این سازمان، موانع دیگری بر سر راه وجود دارد که کار را دشوار و ایران را از مسیر اصلی دور کرده است؛ چراکه گشودن دروازه های تجارت کشور پیش نیازهای مهمی را می طلبد. به طور مثال کشوری مثل چین برای پیوستن به سازمان تجارت جهانی حدود سه هزار قانون داخلی و خارجی خود را تغییر داد. از این رو با تحول در قوانین داخلی و نزدیک کردن آن به استانداردهای جهانی با حفظ منافع ملی می توان گام های جدی و سریع تری برای ورود به دنیای آزاد تجارت جهانی برداشت.

در همین راستا، رئیس سازمان توسعه تجارت می گوید: برای از سرگیری مذاکرات الحاق ایران به WTO، اولین مساله این است که ایران باید مشکل سیاسی خود را با آمریکا و اعضای سازمان تجارت جهانی حل وفصل کند؛ چراکه این کشور و برخی از کشورهای عربی مهم ترین مانع شکل گیری اجماع برای آغاز مذاکرات الحاق هستند. البته مجتبی خسروتاج معتقد است که پروسه الحاق ایران زمانبر است و نمی توان انتظار داشت که در کوتاه مدت این مسیر طولانی طی شود. وی چالش های سه گانه (اقتصادی، حقوقی و سیاسی) ایران در مسیر الحاق به سازمان تجارت جهانی را در تشریح کرده است. مشروح این گفت وگو را در ادامه می خوانید:

سابقه ایران برای پیوستن به سازمان تجارت جهانی به بیش از دو دهه گذشته بر می گردد، اولین اقدام در این زمینه این بود که ایران به عنوان عضو ناظر این سازمان در آید. اقدامی که در دهه گذشته رخ داد و ایران عملا در مسیر الحاق به سازمان تجارت جهانی قرار گرفت اما با توجه به اینکه ایران نزدیک به 20 سال است که خواستار عضویت در این سازمان است، اما همچنان به عنوان عضو ناظر در جلسات این سازمان شرکت می کند، مهم ترین مانع پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی (WTO) چیست؟

روال کار سازمان تجارت جهانی این است که برای تصمیمات اصلی در این سازمان براساس قاعده اجماع تصمیم گیری می شود. ما باید تلاش کنیم تا در فرآیند الحاق ایران به سازمان تجارت جهانی بین اعضای این سازمان اجماع سازی کنیم. تا تلاش مناسب برای این کار توسط ما صورت نگیرد، موانع برطرف نمی شوند.

البته این امیدواری وجود داشت که با اجرای برجام، پیوستن ما به این سازمان سهل تر صورت بگیرد، حتی فدریکا موگرینی مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در پی بازگشت هیات اقتصادی و گمرکی اتحادیه اروپا از تهران با صدور بیانیه ای از الحاق جمهوری اسلامی ایران به سازمان تجارت جهانی (WTO) حمایت کرد، اما این در شرایطی است که هنوز با پذیرش ایران در سازمان WTO موافقت نشده است، از دلایل این تاخیر می تواند کارشکنی های آمریکا باشد؟

در مورد الحاق ایران به سازمان تجارت جهانی نه تنها اتحادیه اروپا، بلکه بسیاری از کشورهای عضو سازمان تجارت جهانی در شرایط پسابرجام اعلام حمایت کرده اند. در واقع پس از توافق شرایط مناسب تری در مورد الحاق ایران به سازمان تجارت جهانی ایجاد شده است. اعضای موثر سازمان تجارت جهانی در مورد الحاق ایران و پیگیری آن در شرایط جدید نظر مثبتی دارند. در بین این کشورهای مهم و موثر، کارشکنی در مورد الحاق ایران در شرایط پسابرجام مشاهده نشده است.

البته اخیرا محمدرضا نعمت زاده وزیر صنعت، معدن و تجارت، طی سخنانی اظهار کرد که کشورهای عربی مانع از الحاق ایران به WTO می شوند، آیا منظور کشور عربستان است یا دیگر کشورهای عربی در این زمینه دخالت می کنند؟

باید توجه داشته باشیم که منطقه ما در شرایط ویژه ای به سر می برد. شرایط منطقه ای با حساسیت های زیادی همراه است. در چنین شرایطی واکنش هایی نامتعارف دور از انتظار نیست. باید با درایت مسائل دنبال شوند و مسیر درست و به دور از حساسیت زایی در پیش گرفته شود. وقتی کشور بزرگی مثل ایران می خواهد عضو سازمان تجارت جهانی شود، برخی از موانع در بین خود اعضا قابل رفع و رجوع است، اما مشروط بر اینکه حمایت گسترده ای از یک موضوع توسط کشورهای موثر صورت گیرد.

به گفته کارشناسان در این مسیر ایران با سه مانع اقتصادی، حقوقی و سیاسی روبه رو است، اگرچه گام هایی برای رفع این موانع برداشته شده، اما ظاهرا هنوز موانع به طور کامل رفع نشده اند برای رفع اینها چه مواردی باید از سوی ایران در دستور کار قرار گیرد؟

طی کردن مسیر طولانی و پیچیده الحاق به سازمان تجارت جهانی که در مورد کشورهایی مثل چین تا ۱۵ سال به طول انجامیده برای غلبه بر همین موانع است. در طول مسیر الحاق این موانع باید برطرف شوند. تجربه الحاق کشورهای دیگری مثل چین و روسیه مبین همین مساله است. از این رو الحاق ایران به سازمان موضوعی مهم است که واجد حساسیت های اقتصادی، حقوقی و سیاسی است و نمی توان انتظار داشت که الحاق بدون چنین ابعادی پیش برود. این خود نشان دهنده اهمیت موضوع است. باید این فرآیند را درک کنیم و متناسب با آن انتظارات خودمان را تنظیم کنیم. این ابعاد بخشی از واقعیت الحاق به شمار می روند و باید بتوانیم با آنها کنار بیابیم و در جهت حفظ منافع ملی آنها را مدیریت کنیم.

یکی دیگر از موضوعاتی که ایران ملزم به رعایت آن بود اینکه باید رژیم تجاری خود را تدوین و آن را به دبیرخانه سازمان ارسال می کرد اقدام قابل توجهی که در سال های گذشته انجام گرفت، اما پس از ارسال رژیم تجاری به دبیرخانه سازمان، کشور هایی که عضو سازمان تجارت جهانی سوالات و ابهامات خودشان را برای ایران فرستادند که گویا در ادامه این روند پاسخ های متناسب با سوالات آنها از سوی ایران تدوین شد و تعاملات ادامه پیدا کرد، آیا این رژیم حقوقی مورد پذیرش نهایی قرار گرفته است، یا هنوز ایراداتی در این زمینه مطرح است که باید در دستور کار ایران قرار گیرد.

«رژیم تجاری» گزارشی است که از طرف کشور در حال الحاق به سازمان ارائه می شود و بخش مهمی از فرآیند مذاکرات در مورد همین گزارش و جزئیات آن تمرکز پیدا می کند. با توجه به اینکه مذاکرات الحاق ایران پیشرفت لازم را پیدا نکرده است و از سال ۱۳۹۰ متوقف شده، طبعا فرآیند مذاکره، پذیرش یا عدم پذیرش رژیم تجاری ایران طی نشده است. این فرآیند در مراحل نهایی الحاق و پس از انجام مذاکرات الحاق نهایی می شود. پس در شرایط فعلی، صحبت از نهایی شدن این فرآیند بلاموضوع است.

از سوی دیگر، ظاهرا مقرر شد که یک گروه کاری برای بررسی الحاق ایران به سازمان تجارت جهانی تشکیل شود که حتی وزیر صنعت، معدن وتجارت نیز پیشنهاد دادند که کشور سوئیس ریاست این گروه کاری را بر عهده بگیرد، آیا چنین کمیته ای تشکیل شده است؟

تشکیل گروه کاری الحاق کشوری که به عضویت ناظر این سازمان درمی آید به صورت یک فرآیند اداری و روتین صورت می گیرد. در مورد کشور ایران هم که در سال ۱۳۸۴ به عضویت ناظر این سازمان درآمد اعلام شد که گروه کاری الحاق ایران در سازمان تشکیل شده است، اما مهم تعیین رئیس این گروه کاری و آغاز جدی اقدامات عملی آن است که در مورد ایران تحقق عملی پیدا نکرده است، البته ما با ریاست کشور سوئیس بر گروه کاری ایران موافق هستیم، اما فرآیند تعیین رئیس در مورد گروه کاری الحاق ایران هنوز طی نشده است.

البته برخی از کارشناسان، چندصدایی در کشور را مانع از الحاق ایران به سازمان تجارت جهانی می دانند، نظرتان در این باره چیست؟

الحاق ایران به سازمان تجارت جهانی موضوع مهمی است و باید سعی کنیم نظر همه آحاد فعالان اقتصادی را به این موضوع جلب کنیم و حساسیت آنها را برای توجه به این مقوله مهم برانگیزیم. ما برای موفقیت در فرآیند الحاق به زمینه سازی های ملی گسترده نیاز داریم و این زمینه سازی ها باید توسط همه ما صورت گیرد. هر صدایی که وجود داشته باشد باید حضور فعال پیدا کند. اگر ما صداهای متفاوت در این موضوع بشنویم در واقع مطمئن خواهیم شد که توجه همه به این موضوع مهم جلب شده است؛ این امر به نوبه خود یک حسن محسوب می شود. از این رو چند صدایی از نظر من مانع تلقی نمی شود؛ بلکه الحاق را دارای پتانسیل بالا می بینم که می تواند توجه همه ذی نفعان را جلب کند و این به خودی خود مثبت است نه منفی.

با این تفاسیر می توان امیدوار بود که در یک دوره کوتاه مدت، ایران به عنوان عضو اصلی به سازمان تجارت جهانی بپیوندد؟

در مجموع باید گفت که الحاق ایران به سازمان تجارت جهانی فی نفسه زمانبر است و ما انتظار نداریم که در کوتاه مدت این مسیر طولانی طی شود، البته انتظار داریم این فرآیند به زودی با جدیت آغاز شود و با رعایت اصول مربوطه ادامه پیدا کند و به نتیجه برسد، اما طبعا این در کوتاه مدت عملی نخواهد بود. 

مسیر الحاق چین و روسیه

چین در ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ به سازمان تجارت جهانی پیوست. پیش از اینکه این کشور اجازه پیوستن به این سازمان را پیدا کند، فرآیندهایی طولانی از مذاکرات و تغییرات اساسی در اقتصاد خود را طی کرد. اقتصاد چین تا دهه ۱۹۷۰ میلادی تحت اداره دولتی کمونیستی در انزوای نسبتا زیادی نسبت به سایر اقتصادهای جهان قرار داشت. در دهه ۱۹۸۰ میلادی این کشور در کنار اصلاحات سیاسی، درهای اقتصاد خود را بر دنیا باز کرد و همزمان نیز تعدادی از قراردادهای تجاری منطقه ای را به امضا رساند. این کشور از سال ۱۹۸۶ تلاش های خود را برای پیوستن به سازمان تجارت جهانی آغاز کرد. هدف اصلی چینی ها برای پیوستن به این سازمان، تبدیل شدن به عضوی اثرگذار در این سازمان بود که در نهایت می توانست به تبدیل اقتصاد چین به یکی از اقتصاد های قدرتمند جهان کمک کند. اما در آن زمان تلاش های این کشور به خاطر کارشکنی کشورهایی همچون آمریکا، کشورهای عضو اتحادیه اروپا و ژاپن بی نتیجه ماند. از شروط این کشورها برای پیوستن چین به سازمان تجارت جهانی می توان به اصلاح سیاست های تعرفه ای شامل کاهش تعرفه در بخش های کشاورزی و غیرکشاورزی و ایجاد بازارهای باز اشاره کرد. از دیگر موانعی که بر سر راه چینی ها در پیوستن به این سازمان وجود داشت، نگرانی آمریکایی ها از یارانه هایی بود که چینی ها به محصولات کشاورزی خود می پرداختند. به عقیده آمریکایی ها یارانه های پرداختی به بخش کشاورزی چین موجب می شد تا کشاورزان این کشور از فعالیت باز بایستند. در این راستا چینی ها پذیرفتند تا یارانه پرداختی محصولات کشاورزی شان را به ۱۰ درصد ارزش محصولات کاهش دهند؛ درصدی که سازمان تجارت جهانی برای بخش کشاورزی کشورهای درحال توسعه تعیین کرده است. همچنین کشور چین پس از پیوستن به سازمان تجارت جهانی پذیرفت که شرایط سختگیرانه تری که برای سایر کشورها وجود نداشت را اجرا کند. از این قبیل شرایط می توان به آزادسازی بخش خدمات، اجازه ورود سرمایه خارجی به طور گسترده، برداشته شدن محدودیت هایی که بر خرده فروشی، عمده فروشی و نظام توزیع وجود داشت، بازکردن درهای بخش بانکی، مالی، بیمه ای و مخابراتی بر سرمایه های خارجی و در نهایت اعمال شفافیت و حقوق معنوی که از اصول مهم سازمان تجارت جهانی است، اشاره کرد. کشورهای غربی برای ممانعت از عضویت روسیه در سازمان تجارت جهانی نیز با تمرکز به اوضاع داخلی این کشور، موانعی را ایجاد می کردند. برخی از ویژگی ها و محدودیت هایی که روس ها با آن مواجه بودند و مانع جدی برای پیوستن کشورشان به سازمان تجارت جهانی محسوب می شدند، بدین شرح است: وجود تعرفه های بالای تجاری در بخش های کشاورزی و غیرکشاورزی، وجود محدودیت ها و شرایط خاص (مانند فرآیند بوروکراسی پیچیده و وجود مالیات های سنگین) برای ورود سرمایه خارجی، وسعت حکمرانی های دولت و دنبال نکردن فرآیندی مناسب بر توسعه بخش خصوصی، کنترل و دخالت های نابجای دولت در فعالیت نهادها و شرکت های اقتصادی، وجود کنترل های قیمت در داخل و وجود یارانه های دولتی برای پایین نگه داشتن قیمت برخی کالاها به منظور افزایش صادرات آنها، عدم توزیع عادلانه یارانه و سایر حمایت های دولتی در سطح اجتماع، منع و محدود بودن سرمایه گذاران خارجی در خرید و استفاده از زمین های کشاورزی، وجود امتیازات ویژه برای افراد حقوقی وابسته به دولت مرکزی این کشور در قرار دادها، بهره برداری ها و اکتشافات.


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir