برجام احیا‌کننده جایگاه نفتی ایران در جهان
اقتصاد ایرانی: دبیرکل سازمان کشورهای صادرکننده نفت خام اوپک که شب گذشته به تهران آمد با وزیر نفت ایران دیدار و گفت و گو می کند. این ملاقات که در ظاهر به منظور معرفی «محمد بارکیندو» دبیرکل جدید سازمان به یکی از ۵ عضو اصلی اوپک یعنی ایران خواهد بود نتایج مهمی برای کشور به همراه دارد. چراکه به گفته یکی از مقامات نفتی طی این دیدار «بارکیندو» از پیشرفت مذاکرات اعضای دیگر اوپک در مورد طرح «تثبیت تولید نفت خام» که موسوم به «فریز نفتی» است، به بیژن زنگنه گزارش خواهد داد و قطعاً مطرح خواهد شد که نظر عربستان سعودی و کشورهای عربی همپیمان با این کشور درباره نحوه اجرای طرح فریز نفتی چیست.
به گزارش ایران، این مقام مسئول که تمایلی به ذکر نام خود نداشت به خبرنگار ما گفت: دبیر کل نیجریه ای سازمان اوپک بخوبی از موضع ایران در مورد طرح فریز نفتی مطلع است و می داند تا زمانی که ایران به سطح تولید نفت خام خود در پیش از تحریم ها دست نیابد حاضر نیست که در این طرح شرکت کند و توافق روی طرح تثبیت تولید نفت خام کشورهای صادرکننده باید بدون مشارکت ایران انجام شود. اما احتمالاً باز هم درخواستی برای پیوستن ایران به این طرح عنوان می کند.
ایران از سال ۲۰۱۱ با شدت گرفتن تحریم ها مجبور به کاهش تکلیفی صادرات نفت خام خود شد به طوری که حجم صادرات نفت خام ایران از رقمی بالاتر از ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه در روز به کمتر از یک میلیون بشکه در روز در ابتدای دولت یازدهم رسیده بود. اما با روی کار آمدن دولت یازدهم، پیشرفت مذاکرات هسته ای و در نهایت اجرای برجام در دی ماه سال گذشته گشایش ویژه ای برای احیای بازار از دست رفته نفت خام ایجاد شد. بیژن زنگنه وزیر نفت از مدت ها قبل به اعضای اوپک اعلام کرده بود که به محض لغو تحریم ها بازار از دست رفته نفت خام ایران را بازپس می گیرد و خوشبختانه با تمهیداتی که از ابتدای مذاکرات هسته ای با گروه ۱+۵ اندیشیده شد این برنامه در مدت کوتاهی بعد از لغو تحریم ها تحقق یافت. به طوری که در کمتر از ۶ ماه تولید و صادرات نفت خام ایران از مرز ۲ میلیون بشکه در روز عبور کرد و اکنون این رقم به ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه در روز رسیده است.
این رقم اگرچه بیانگر افزایش یک میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه ای صادرات نفت خام نسبت به روز قبل از اجرای برجام است اما هنوز تا سطح تولید و صادرات قبل از تحریم ها فاصله دارد. لذا ایران در یک موضع گیری کاملاً شفاف اعلام می کند که تا زمانی که سهم ایران از بازار نفت خام به سطح قبل از تحریم ها نرسد حاضر نیست در این طرح شرکت کند و دست به خود تحریمی بزند. این نگرش ایران تاکنون مورد تأیید بسیاری از کشورهای تولید کننده نفت خام بوده است به طوری که اخیراً ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه اعلام کرد که شکست نشست قبلی کشورهای تولیدکننده نفت خام برای اجرای طرح فریز نفتی به کارشکنی ریاض مربوط می شود و روسیه از معافیت ایران برای اجرای فریز نفتی حمایت می کند. پوتین می گوید: توافق بین صادر کنندگان نفت برای فریز تولید تصمیمی درست برای بازار جهانی خواهد بود اما منصفانه نیست از ایران که ۳ سال تحت تحریم های مالی بوده است بخواهیم به این طرح بپیوندد.
لازم به ذکر است صادرکنندگان عضو و غیرعضو اوپک برای دستیابی به توافقی در زمینه تثبیت تولید در اوایل امسال تلاش کردند اما این برنامه به دلیل اصرار عربستان بر لزوم مشارکت ایران شکست خورد. اکنون قرار است وزیران کشورهای عضو اوپک در حاشیه اجلاس مجمع بینالمللی انرژی که از ٢٦ تا ٢٨ سپتامبر (پنج تا هفت مهرماه) در الجزایر برگزار می شود، گردهم آیند. انتظار می رود که هدف از برگزاری این نشست احیای طرح فریز نفتی و توافق روی تثبیت تولید جهانی نفت باشد. اما ایران هنوز آماده شرکت در این طرح نیست. با این حال وزیر نفت ایران تأکید می کند که ایران از هر اقدامی برای احیای قیمت نفت خام و ثبیت بازار حمایت می کند. زنگنه معتقد است: تهران در برهم خوردن ثبات بازار نقشی نداشته است زیرا در زمان وقوع بی ثباتی، صادرات نفت ایران تنها حدود یک میلیون بشکه در روز بوده است. به همین خاطر انتظار داریم کشورهایی که ثبات را به هم ریخته بودند نقش و سهم خود را در برگرداندن ثبات به بازار ایفا کنند.
ایران یکی از ۵ عضو اصلی و مؤسس اوپک به شمار می رود که همواره در تصمیمات این سازمان موثر بوده است. در سال های اخیر بسیاری از کشورهای جهان سعی کردند تا با اعمال تحریم ها این نقش را کمرنگ کنند اما اکنون با اجرای برجام و لغو تحریم های نفتی مجددا این کشور در حال بازگشت به جایگاه سابق خود است.
با نگاهی به جدول تولید اعضای اوپک در سال های ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۶ می توان دریافت که کدام کشورها در نبود ایران تولید نفت خام خود را افزایش داده اند و انتظار می رود که این کشور ها اکنون برای احیای بازار دست به کار شوند. البته ناگفته نماند که همزمان با افزایش تولید اعضای اوپک، صادرکنندگان غیرعضو در اوپک نظیر روسیه و امریکا نیز تولید و صادرات نفت خام خود را افزایش داده اند و آنها هم در کاهش قیمت نفت خام از ۱۱۰ دلار در سال ۲۰۱۴ به کمتر از ۵۰ دلار فعلی نقش داشته اند.
