بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : سه شنبه 12 مرداد 1395      14:1

حضور ایران در بازار عراق

بر اساس اعلام سازمان توسعه تجارت ایران، صادرات غیر نفتی تهران به بغداد، از ۲.۳ میلیارد دلار در ۲۰۰۸ به بیش از ۶.۲ میلیارد دلار در ۲۰۱۵ رسیده است.

اقتصاد ایرانی:  ظهور داعش و گسترش آن در خاک عراق مسیرهای تجاری بین ایران و عراق را تهدید کرده است، مسیرهایی که طی دهه گذشته باز بوده آن هم به خاطر آنکه بازارهای عراق عمدتا باز بوده است، در شرایطی که تحریمها بازارهای بالقوه صادراتی برای ایران را بسته بوده است.

بر اساس اعلام سازمان توسعه تجارت ایران، صادرات غیر نفتی تهران به بغداد، شامل مواد غذایی، مواد ساختمانی و خودرو و سایر اقلام، از ۲.۳ میلیارد دلار در ۲۰۰۸ به بیش از ۶.۲ میلیارد دلار در ۲۰۱۵ رسیده است. در این مدت، ظهور داعش فرصت های جدیدی را برای تجار ایرانی به وجود آورده است: روابط دیپلماتیک و تجاری عراق با کشورهای همسایه اش آسیب دیده است، و تهران حضور نظامی خود را در عراق به امید منافع تجاری در آینده افزایش داده است.

پس از آنکه تحریمها علیه بخش نفتی ایران در سال ۲۰۱۲ تشدید شد و اوضاع اقتصادی کشور وخیم گردید، رهبر ایران در فوریه ۲۰۱۴ میلادی اصول اقتصاد مقاومتی را ارائه کرد. این اصول بر افزایش صادرات غیر نفتی در کنار سایر اهداف تاکید کرده است تا وابستگی سنگین کشور به درآمدهای نفتی کاهش یابد. نزدیکی جغرافیایی عراق و جمعیت شیعه آن در جنوب، بازار ایده آلی را برای تلاش ایران با هدف دستیابی به اقتصاد جهانی ایجاد کرده است و بازار عراق توانست بخش عمده ای از صادرات غیر نفتی ایران را جذب کند.

تهران برای ایجاد مناطق آزاد تجاری در استان خوزستان تلاش زیادی کرده است تا تجارت با عراق را گسترش دهد. تجارت بین دو کشور در سال ۲۰۱۵ به بیش از ۱۲ میلیارد دلار رسید، شامل توریسم، خدمات مهندسی، و ترانزیت کالا. ایران خواستار افزایش مبادلات تجاری با عراق به سطح ۲۵ میلیارد دلار در سالهای آینده است.

تجارت غیر نفتی ایران با عراق به رشد خود تا پایان سال ادامه می دهد، البته پس از اشغال موصل توسط داعش این رشد کمتر شده و افت قیمت جهانی نفت نیز در این کاهش رشد موثر بوده است. در حالی که داعش سرزمین های بیشتری را در شمال عراق تصرف می کرد و مسیرهای تجاری بین عراق و ترکیه قطع می شد، ایران از این مساله منتفع شده است و تجارت مرزی خود در زمینه کالاهای اساسی را افزایش داده است. علاوه بر این، تشدید تنش با ترکیه و عربستان، ایران را در بهترین موقعیت نسبت به سایر رقبا قرار داده است. در اواسط ۲۰۱۴ میلادی، برخی تجار عراقی جایگزینی کالاهای سعودی را با کالاهای ایرانی آغاز کردند، به خاطر آنکه اعتقاد داشتند عربستان از داعش حمایت می کند. شورای شهر بغداد نیز تحریم واردات کالا از ترکیه را اعلام کرد، این اقدام پس از ورود نیروهای ترکیه به موصل در دسامبر ۲۰۱۵ انجام شده است.

با این حال، واردات عراق از ایران با ریسک های بالقوه ژئوپلیتیکی روبرو هستند. صادرات غیر نفتی ایران عمدتا از طریق ۷ ایست بازرسی مرزی به بازار عراق دسترسی پیدا می کند و ۸۰ درصد صادرات غیر نفتی ایران از طریق مرزهای شمالی عبور می کند. به گفته مهدی نجات نیا سخنگوی دفتر امور عراق در سازمان توسعه تجارت، ۳.۵ میلیارد دلار از کالاها از طریق مرز پرویز خان طی مارس تا دسامبر ۲۰۱۵ وارد عراق شده است. این در حالی است که کل صادرات ایران به عراق در این مدت به ۴.۵ میلیارد دلار رسیده است.

این مسیر صادراتی به شدت در برابر گسترش داعش به سوی مرزهای شمالی و منطقه کردستان عراق، آسیب پذیر است و صادرات غیر نفتی ایران به عراق را تهدید می کند.

به همین دلیل است که ایران حضور نظامی خود در عراق را در سال ۲۰۱۴ میلادی افزایش داده است و هماهنگی خود با نیروهای پیشمرگه را ارتقا داده است تا با گسترش داعش در منطقه مقابله نماید.

در مقابل، استان های جنوبی عراق به مکان های جذابتری برای تجار ایرانی تبدیل شده است که به دنبال مسیرهای مطمئن تجاری هستند. پیشروی داعش به سوی شمال و مرکز عراق تجارت بین عراق و ترکیه را متوقف کرده و تقاضا برای کالاهای ایرانی را افزایش داده است. به خاطر اینکه تجارت ایران مسیرهای شمالی از طریق منطقه کردستان را اولویت قرار داده، ظرفیت جاده ای در مناطق جنوبی شیعه نشین به اندازه کافی توسعه نیافته است تا بتوان همه کالاهای صادراتی ایران را از این طریق به بازار عراق ارسال کرد. ارزش کالاهایی که از طریق مرز شلمچه در سال مالی ۱۳۹۴ شمسی مبادله شده است به بیش از یک میلیارد دلار رسیده است. سیاستگذاران ایران تنوع مسیرهای جاده ای را در اولویت قرار داده اند تا ریسک های امنیتی مسیرهای شمال غربی را کاهش دهند و بازار خود را در جنوب عراق توسعه دهند.

پیمانکاران ایرانی نسبت به فرصت های بالقوه برای پیگیری کردن پروژه های آتی در عراق امیدوار هستند. پیشرفت های حاصل شده توسط نیروهای بسیج مردمی حشد، در برابر داعش در عراق طی دو سال گذشته، یک نشانه مثبت را برای تولیدکنندگان و پیمانکاران ایرانی ارسال کرده است که ایران می تواند در بازسازی عراق نقش موثر و سازنده ای داشته باشد.

البته صادرات ایران به عراق و سهم ایران در روند بازسازی بستگی به تنظیمات سیاسی اردوگاه شیعه در عراق دارد، که مخاطرات سیاسی جدیدی را طی ماه های گذشته نمایان کرده است. از زمان انحلال پارلمان عراق در آوریل ۲۰۱۶، سیاست های پوپولیستی و ضد ایرانی افزایش یافته است، فشار بر پارلمان حدید عراق بیشتر شده تا تدابیر حمایت گرایانه ای را در مقابل صادرات غیر نفتی ایران اتخاذ کند. این تدابیر شامل افزایش تعرفه برای واردات برخی کالاهای غیر نفتی از ایران خواهد بود.

شهلا آموری رئیس اتاق بازرگانی اهواز نگرانی خود را درباره سیاست های حمایتی عراق در ژوئن ۲۰۱۶ اعلام کرده است. عراق تعرفه واردات برخی کالاها را ۳ برابر افزایش داده است به خصوص مواد ساختمانی، و این مساله موجب کاهش صادرات کل ایران به عراق شده است. این تدابیر به خصوص بر تجارت سیمان تاثیر منفی داشته است. بغداد در سال های ۲۰۱۳ و ۲۰۱۵ میلادی دو دستور را برای توقف واردات سیمان صادر کرده تا از تولید داخل حمایت نماید. البته این دستورات به طور کامل اجرا نشده به خاطر اختلافات سیاسی و فساد مالی. ولی تولیدکنندگان سیمان در ایران پیامدهای آن را احساس کرده اند. با توجه به رکود بخش مسکن در ایران، تقاضای داخلی برای سیمان با کاهش روبرو شده و تولیدکنندگان به شدت به بازار عراق وابسته شده اند. ممنوعیت های اعمال شده از سوی عراق موجب کاهش ۲۰ درصدی صادرات سیمان ایران در سال ۲۰۱۵ شده است.

به گفته عبدالرضا شیخان دبیر انجمن تولید کنندگان سیمان، ۵۰ تا ۷۰ درصد صادرات سیمان ایران از مارس ۲۰۱۴ تا مارس ۲۰۱۶ به بازار عراق بوده است. وی افزود: عراق علی رغم اتخاذ تدابیر حمایتی هنوز به ۷ تا ۸ میلیون تن سیمان در سال نیاز دارد و محبور است برای تامین آن به واردات روی آورد. وی پیش بینی کرد که صادرات سیمان ایران به عراق بار دیگر از اواسط جولای از سر گرفته می شود.

در واکنش به سیاست های حمایتی عراق و به دنبال کاهش ۶ درصدی صادرات ایران به عراق در سه ماه نخست سال مالی جاری، ایران در ماه می اعلام کرد که یک منطقه آزاد تجاری را در مرز شلمچه ایجاد خواهد کرد. همزمان ایران مذاکراتی را با عراق برای کاهش تعرفه برخی کالاهای صادراتی آغاز کرده است.

منبع: کارنگی

***ترجمه و انتشار مقالات و گزارش ها از سوی اقتصاد ایرانی لزوما به معنی تایید محتوای آنان نیست و صرفا جهت اطلاع رسانی مخاطبین و کارشناسان صورت میگیرد.


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir