بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : يکشنبه 27 تير 1395      13:32

صفر شدن نرخ رشد جمعیت ایران تا ۳۰ سال دیگر

اقتصاد ایرانی: کمتر از دو دهه پیش بود که سازمان ملی جوانان ایجاد شد تا به مطالبات نسل جوانی که همه فکر می کردند صدای نسلشان تا آن زمان شنیده نشده، پاسخی داده شود. آن روزها این را زیاد می شنیدی که ایران یکی از جوان ترین جمعیت های دنیا را دارد و این البته مایه مباهات مسوولان وقت هم بود. اکنون که وظایف این سازمان در وزارت ورزش و جوانان ادغام شده و نگرانی هایی در مورد پیر شدن جمعیت از این سو و آن سو به گوش می رسد ایرانی ها دیگر نمی توانند به این ببالند که یکی از جوان ترین جمعیت های جهان را دارند.

به گزارش تعادل، در واقع، بنابر جدیدترین داده های جمعیت شناختی، ایران در میان تمام کشورهای همسایه اش، یکی از بالا ترین میانه های سنی جمعیت را دارد، و این در یک کلام یعنی ایرانی ها دارند به سرعت پیر می شوند.

وقتی موهایمان سفید می شوند

بانک جهانی در گزارشی به بررسی جمعیت زیر ۲۰ سال در کشورهای مختلف جهان پرداخته است، گزارشی که خروجی آن در واقع روند تغییرات جمعیت شناختی و پیر شدن جمعیت را در این کشورها در سال های پیش رو نشان می دهد. بنا بر این گزارش اینفوگرافیک، ایران را می توان در زمره یکی از مستعدترین کشورهای جهان در زمینه پیر شدن جمعیت قرار داد: تنها ۳۰.۵ درصد از جمعیت ایران زیر ۲۰ سال سن دارند و این در حالی است که به عنوان مثال، ۵۵.۸ درصد از جمعیت کشور افغانستان و ۳۴.۲ درصد از جمعیت ترکیه زیر ۲۰ سال سن دارند. در میان کشورهای منطقه هم امارات متحده عربی کمترین جمعیت زیر ۲۰ ساله ها را دارد و تنها ۱۸.۶ درصد از جمعیت این کشور زیر ۲۰ سال سن دارند. وضعیت در دیگر کشورهای عربی (به جز عراق و یمن که در هر دو ۵۱.۵ درصد از جمعیت زیر ۲۰ سال سن دارند) نیز نشان می دهد که آنها نیز با معضل کاهش جمعیت جوانان در مقایسه با کل جمعیت دست و پنجه نرم می کنند. کمترین میزان جمعیت جوانان زیر ۲۰ سال در کشور ژاپن دیده می شود که تنها ۱۷.۶ درصد از آنها زیر ۲۰ سال سن دارند و بیشترین نسبت جمعیت ۲۰ ساله ها هم در کشور آفریقایی نیجر به چشم می خورد که ۶۰.۷ درصد از جمعیت آن زیر ۲۰ سال سن دارند.

رشد جمعیت ایرانی ها کی منفی می شود؟

مقصود از سطح جانشینی، تعداد متوسط فرزندانی است که یک مادر باید داشته باشد تا جمعیت یک کشور، برای نسل بعد جایگزین شود و به اصطلاح خودمانی، جمعیت پیر نشود. هر چند این سطح برای کشورهای مختلف دنیا و با توجه به ساختار کنونی جمعیت در این کشورها متفاوت است، اما معمولاً بالاتر از 2 فرزند است. به عنوان مثال، سطح باروری برای جانشینی جمعیت در کشوری مانند ایالات متحده امریکا حدود ۲.۱۱ فرزند است، به عبارت دیگر، برای آنکه جمعیت این کشور در نسل های آتی پیرتر نشود، هر مادر باید ۲.۱۱ فرزند (عددی بین ۲ تا ۳ فرزند) داشته باشد. این شاخص را می توان با نرخ کنونی زاد و ولد در کشورها مقایسه کرد و با برخی محاسبات آماری، تخمین زد که نرخ رشد جمعیت کشورها چه زمانی منفی می شود.
در واقع، تقریباً در تمام دنیا، چنانچه زوج هایی بخواهند ترکیب سنی شهروندان را در میان نسل های آینده هم حفظ کنند، باید دست کم، بین ۲ تا ۳ فرزند داشته باشند و تقاضا از ایرانی ها برای آنکه با فرزندآوری شان جلوی پیر شدن و منفی شدن نرخ رشد جمعیت در آینده را هم بگیرند، در همین راستا است.
داده های دفتر جمعیت سازمان ملل متحد که مبنای نگارش این گزارش قرار گرفته اند نشان می دهند که با سناریوی تداوم الگوهای جمعیت شناختی کنونی، مابین سال های ۲۰۵۰ تا ۲۰۵۵، یعنی حدود ۳۴ تا ۳۹ سال دیگر، نرخ رشد جمعیت در ایران منفی شده و به ۰.۱۸-  درصد می رسد. ۱۰ سال زودتر از این رخداد و در بازه زمانی سال های ۲۰۴۵ تا ۲۰۵۰ اما نرخ رشد جمعیت در ایران حدود ۰.۰۴ درصد خواهد بود که عددی نزدیک به صفر است. به بیان دیگر، می توانیم حدس بزنیم چیزی بین ۲۴ تا ۲۹ سال دیگر، ما هم به وضعیتی دچار می شویم که ژاپن، آلمان و ایتالیای چندین سال است به آن دچار شده اند: به استثنای آلمان که اقتصادش به دلایلی مانند در اختیار داشتن مزیت های تعرفه یی و صادرات محور بودن همچنان شکوفا است، اقتصاد ایتالیا رو به ورشکستگی می رود و اقتصاد ژاپن هم حدود ۲ دهه است که درگیر رکود و درجا زدن است.

پنجره جمعیتی ایران در حال بسته شدن است

در جمعیت شناسی، اصطلاحی وجود دارد که تنها جمعیت شناسان شیفته بررسی آن نیستند، بلکه اقتصاددانان و سیاستمداران آینده نگر هم از بررسی و پرداختن به آن لذت می برند. «پنجره جمعیتی» یا «فرصت جمعیتی»، زمانی باز می شود که جمعیت فعالان بالقوه اقتصادی، از جمعیت غیر فعال اقتصادی بالاتر برود. اما این یعنی چه؟ بنا به تعاریف، جمعیت ۱۶ تا ۶۴ ساله های هر ترکیب جمعیتی را می توان فعال اقتصادی دانست. افراد کمتر از ۱۶ سال نباید فعالیت اقتصادی داشته باشند و افراد بالاتر از ۶۴ سال نیز بازنشسته به حساب می آیند و بنابراین، هر دو گروه عملاً برای امرار معاش به کار ۱۶ تا ۶۴ ساله ها وابسته اند. به این ترتیب، هر چه جمعیت ۱۶ تا ۶۴ ساله ها در کشوری بیشتر باشد، آن کشور برای تولید و اوج گیری اقتصادی آماده تر است. پنجره های جمعیتی می توانند تا حدود سه دهه به طول بینجامند، سه دهه یی که احتمالاً بهترین فرصت برای آن هستند که کشورها فاصله خودشان را در مسیر توسعه یافتگی با کشورهای پیشرو جهان کم کنند. بررسی میان کشورها نشان می دهد کشورهایی مانند چین و هند، یا در اواخر این دوران موسوم به پنجره جمعیتی قرار گرفته اند یا به پایان آن نزدیک شده اند و در واقع تا می توانسته اند از این فرصت استفاده کرده اند. کشورهایی مانند ژاپن و ایتالیا دهه هاست از این فرصت عبور کرده اند و بنابراین، بیش از آنکه بتوانند بر حجم فعالیت های اقتصادی خود بیفزایند، باید به فکر افزایش سرمایه های صندوق های بازنشستگی شان باشند. حکایت آلمان و برخی دیگر از کشورهای اروپایی هم همین است و میانه سنی جمعیت در همه این کشورها در حدود ۴۶ تا ۴۷ سال است اما تفاوت کشورهایی مانند آلمان، ایالات متحده امریکا و بریتانیا با جایی مانند ژاپن در این است که این کشورها همه ساله چندصد هزار مهاجر در سنین کار می پذیرند و در واقع بازار کار خودشان را با پمپاژ جمعیت جوان، زنده نگه می دارند.
بررسی وضعیت پنجره جمعیتی در کشورهای مختلف دنیا نکات قابل ذکر دیگری هم دارد. کشورهایی با جمعیت جوان تر که در دوران پنجره جمعیتی قرار گرفته اند، به زودی به دلیل مهاجرت سرمایه، کارگاه های جهان می شوند. به این ترتیب است که پیش بینی می شود در آینده یی نه چندان دور، دیگر نه چین که هندوستان باشد که به کارگاه جهان بدل می شود. افزون بر این پیش بینی می شود که با پیرتر شدن جمعیت در کشورهای اروپایی و حتی چین، برخی کشورهای آفریقایی مانند نیجریه به زودی به دلیل اوج گیری نرخ رشد تولید ناخالص داخلی (GDP) خود، به جرگه اقتصادهای پیشرو در جهان بپیوندند.
ایران هم بنا به برخی داده ها، از حدود سال ۱۳۸۴ هجری شمسی در دوران پنجره جمعیتی قرار گرفته و البته پر واضح است که نتوانسته از این دوران به خوبی استفاده کند. شاهد مثال این مدعا هم نرخ بالای بیکاری و نرخ بسیار پایین مشارکت اقتصادی است. معنای این جمله اخیر هم این است که با وجود افزونی جمعیت فعال اقتصادی بر جمعیت وابستگان اقتصادی، تنها درصد پایینی از جمعیت ۱۶ تا ۶۴ ساله ها در ایران به فعالیت اقتصادی مشغول اند: تنها ۳۸ درصد از این جمعیت کار می کنند و ۶۲ درصد بقیه، چه سالمند، چه خردسال و چه کسانی که به هر دلیلی شاغل نیستند، برای گذران امور روزمره به آنها وابسته اند.


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir