رکود دومینووار اقتصاد جهان

اقتصاد ایرانی: جدایی بریتانیا از اتحادیه اروپا تا چه اندازه اقتصاد جهان را تحت الشعاع قرار خواهد داد؟ این پرسشی است که برای بررسی آن باید واکنش های زودهنگام بازارهای مالی به این خبر را کاملا مدنظر قرار داد.

به گزارش شرق، وحید شقاقی شهری اقتصاددان در گفت وگوی خود در پاسخ به این پرسش، از توالی دومینووار رکود به همه اقتصادهای جهان، پس از این اتفاق، خبر می دهد.

جدایی بریتانیا از اتحادیه اروپا چه تأثیری بر اقتصاد این اتحادیه خواهد گذاشت؟ 

بعد از جنگ جهانی دوم، وقتی ایده اروپای متحد شکل گرفت، دولت بریتانیا در ابتدا مخالف بود اما در دو، سه بار رفت وبرگشت، در نهایت این ایده را در سال ١٩٧٣ پذیرفت و به جامعه اقتصادی اروپا ملحق شد و در نهایت در سال ١٩٩٣ اتحادیه اروپا به شکل کنونی ایجاد شد. در همان اوایل هم بریتانیا برخی از موضوعات و محورهای اتحادیه اروپا مانند سیاست خارجی، قوانین کار و حقوق بشر را نپذیرفت. درحال حاضر برخی از اعضای اتحادیه اروپا وضعیت خوبی ندارند. خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا می تواند منجر به آن شود که یونان و فرانسه هم که در وضعیت مناسب اقتصادی نیستند، درخواست خروج از اتحادیه را بدهند. اتحادیه اروپا قوانین و مقررات خاصی دارد که آن را بر کشورهای عضو تحمیل می کند.

قوانین اتحادیه اروپا در حوزه اقتصادی برای این کشورها چه مشکلی ایجاد کرده است؟ 

به عنوان مثال ریاضت اقتصادی ای که به یونان تحمیل شده، حاصل سیاست های اتحادیه اروپاست. به عنوان مثال مردم و برخی از افراد در هیچ کشوری حاضر نیستند به سیاست های اصلاحات ساختاری و نهادی و ریاضت های اقتصادی تن بدهند. اتحادیه اروپا چون از بیرون این قدرت را تحمیل می کند، می تواند این سیاست ها را اعمال کند که ممکن است به ضرر ذی نفعان در اقتصاد آن کشورها باشد. به عبارتی اتحادیه اروپا خطوط قرمزی را در بحث سیاست های اقتصادی دارد و آنها را بر اعضای اروپا تحمیل می کند؛ مثل بحث قوانین کار، مهاجرت نیروی کار بین کشورها، همگرایی های اقتصادی در درون اروپا و... . همین امر باعث شده گاهی مردم در کشورهای عضو اتحادیه اروپا حاضر به پذیرش این سیاست ها نباشند. اتحادیه اروپا ایجاد شد تا بتواند در مقابل ابرقدرتی مانند آمریکا بایستد، هرچند اکنون منافع آمریکا ایجاب می کند مخالف خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا باشد. غرب اتحادی را در مقابل محور شرق یعنی چین و روسیه دارد که خروج بریتانیا و تضعیف اتحادیه اروپا، به نفع آن دو کشور خواهد شد. به همین دلیل بود که اوباما چندماه پیش، در سفرش به بریتانیا اعلام کرد بهتر است بریتانیا از اتحادیه اروپا خارج نشود. اتحادیه اروپا زمانی که ایجاد شد، مانند اروپای متحدی بود که از لحاظ شاخص تولید ناخالص داخلی، اولین جایگاه را در جهان داشت. اتحادیه اروپا وقتی شکل گرفت، قرار بود هم گرایی های تجاری، اقتصادی و سیاسی منافع ملی اعضا را افزایش دهد تا کشورهایی که در سطوح پایین تری از رفاه و درآمد سرانه هستند، بهبود یابند و شاهد هم گرایی از لحاظ وضعیت اقتصادی در این اتحادیه باشیم. مشکلاتی که در اتحادیه اروپا ایجاد شد، هدف این اتحادیه را دچار چالش کرد. یکی از این مشکلات، بحث بحران بدهی برخی کشورهای اروپا بود که منجر به تحمیل سیاست های ریاضتی اتحادیه اروپا به این کشورها شد. بریتانیا هم مانند برخی دیگر از کشورهای اتحادیه اروپا اکنون با بحران اقتصادی روبه روست. در نتیجه مردم این کشور نمی توانند برخی از قوانین و مقررات تحمیلی این اتحادیه را تحمل کنند. هرچقدر اقتصاد کشورها تضعیف شود، مردم نمی توانند بپذیرند مهاجران آزادانه بازار اشتغال آن کشورها را اشغال کنند. بریتانیا هم اکنون با این مشکل روبه رو شده است. اسپانیا، پرتغال، یونان و فرانسه هم در همین وضعیت هستند و اوضاع خوبی ندارند. همه این مسائل باعث شده بریتانیایی ها بپذیرند ملی گرایی، حفظ سنت ها و فرهنگ ها و وضعیت اقتصادی شان نسبت به پذیرش اتحادیه اروپایی که این مزیت ها را از آنها می گیرد، بهتر است.

چگونه آسیا از این اتفاق سود خواهد برد، درحالی که شاهد ریزش بازارهای بورس و افت ارزش ارزهای ملی کشورهای آسیایی هستیم؟ 

در کوتاه مدت خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا به ضرر همه کشورها خواهد بود و رکود و بحران را در اتحادیه اروپا تشدید می کند. حتی ممکن است زمزمه های خروج از اتحادیه به کشورهایی مانند یونان، فرانسه و اسپانیا نیز سرایت کند. حتی ممکن است برخی کشورها برای ماندن در اتحادیه، درخواست امتیازهای بیشتری کنند. این دو عامل سبب می شود بازارهای مالی و اقتصادی اتحادیه اروپا، به هم بخورد. در نظر بگیرید، اتحادیه اروپا اولین قدرت اقتصادی جهان از منظر تولید ناخالص داخلی است و بریتانیا پنجمین اقتصاد جهان با ٢,٥ تریلیون تولید ناخالص داخلی است. طبیعتا خروج این کشور با این حجم از تولید ناخالص داخلی، می تواند اقتصاد اتحادیه اروپا و جهان را به هم بزند. درواقع هرگونه تزلزلی در اتحادیه اروپا می تواند به تشدید بحران و رکود بین کشورها تبدیل شود. این اتفاق می تواند قوانین تجارت آزاد بین کشورهای عضو اتحادیه را به هم بریزد و یورو را تضعیف کند. درمجموع در کوتاه مدت این مسئله به ضرر روسیه، چین و دیگر کشورهای آسیایی هم خواهد بود و تمام بازارهای مالی و ارزش پول ها را تحت الشعاع قرار می دهد؛ اما در بلندمدت به سود محور شرق در مقابل محور غرب تمام خواهد شد. حتی خود اقتصاد بریتانیا هم آسیب خواهد دید. بسیاری از بنگاه های بریتانیایی که آزادی تجاری به نفعشان بوده، متضرر می شوند و رکود در پنجمین اقتصاد جهان تعمیق می یابد. تجارت درون اتحادیه اروپا هم به مشکل برخورد. هزینه صادرات و واردات برای بریتانیایی که پنجمین اقتصاد جهان را دارد و سبد تجاری و تراز تجاری قوی دارد، افزایش پیدا می کند. از طرفی سرمایه گذاری نیز در بریتانیا به هم می خورد. درحال حاضر بیشترین میزان سرمایه گذاری خارجی در جهان پس از آمریکا و چین، در بریتانیاست. این مسئله برای همه سرمایه گذاری ها در بریتانیا ناامنی به همراه می آورد. هم اکنون از ٢٥٧میلیارد دلار سرمایه گذاری خارجی ٢٠١٤ در اتحادیه اروپا، ٧٢ میلیارد دلار در بریتانیا بوده است، یعنی بیش از ٣٥ درصد سرمایه گذاری خارجی اتحادیه اروپا، تحت الشعاع قرار می گیرد. در این شرایط که موجودی انباشت سرمایه در بریتانیا ١.٥تریلیون دلار بوده، آینده سرمایه گذاران کاملا در هاله ای از ابهام قرار گرفته است. ‫این امر موجب توالی دومینووار رکود به همه اقتصادهای جهان خواهد شد.

‎ ما شاهد افت قیمت نفت در بازارهای جهان هستیم. فکر می کنید روند کاهشی آن تحت تأثیر این اتفاق، تا کجا ادامه یابد؟ 

بازارها به هم پیوسته اند. افت قیمت نفت به دلیل ایجاد مشکل در اتحادیه اروپا، به عنوان اولین اقتصاد دنیا از نظر تولید ناخالص داخلی، احتمالا تا ٤٠ دلار هم ادامه یابد. این اتفاقات به ضرر همه کشورها خواهد بود. قدرت اقتصادی غرب در مقابل محور کشورهای آسیای شرقی اهمیت فراوانی داشت. آنجا که بحث نفع روسیه و چین را مطرح کردم، از منظر بلوک شرق و غرب بود. روسیه هم اکنون با تحریم هایی از جانب اتحادیه اروپا روبروست که تضعیف این اتحادیه، قدرت چانه زنی این کشور را افزایش می دهد. حتی آمریکا هم مخالف این موضوع است.

اما شاهدیم دونالد ترامپ، نامزد جمهوری خواه آمریکایی، از خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا استقبال می کند.

دلیل دارد. اتفاقی که در بریتانیا افتاد، به آنچه ترامپ به دنبال آن است، نزدیک است. ترامپ هم مخالف برخی سیاست های اقتصادی است که مردم آمریکا را تحت تأثیر قرار داده؛ مانند مهاجرت نیروهای کار از مکزیک به این کشور. این شرایط در بریتانیا هم برقرار بود. با خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا، این اتحادیه دیگر قدرت اعمال سیاست های اصلاحات ساختاری را در کشورهای عضو نخواهد داشت و بسیاری از کشورها احتمالا آغاز به دریافت امتیازهای ویژه ای از این اتحادیه خواهند کرد که دردسری برای آن خواهد بود.

درحال حاضر با کاهش ارزش یورو و پوند در مقابل دلار مواجهیم. با توجه به اینکه اکنون برخی از معاملات نفتی ایران به صورت یورو انجام می گیرد، سبد ارزی ایران چه باید باشد؟

این اشتباهی است که اکنون رخ داده و باید اصلاح شود. این ها همه به صورت پیش بینی شده صورت گرفته؛ اما به عقیده من اتحادیه اروپا هرگز نمی توانست قدرت واحد اقتصادی را ایجاد کند که بخواهیم حجم مبادلات خود را به یورو تغییر دهیم؛ اما وقتی چنین کردیم، طبیعتا هرگونه افت قیمت یورو می تواند اقتصاد ایران را تحت تأثیر قرار دهد. تزلزل یورو و پوند به نفع دلار و طلا خواهد بود. به همین دلیل شاهد افزایش ارزش دلار و طلا در بازارهای جهانی هستیم. با خروج بریتانیا ممکن است ایرلند و اسکاتلند هم ادعای استقلال کنند که همین مسائل، اوضاع کنونی را بدتر خواهد کرد و در این شرایط ریزش بیشتری را در قیمت یورو باید انتظار بکشیم؛ بنابراین بهتر است سبد ارزی خود را روی دلار و طلا ببندیم.

این تغییرات چگونه می تواند بر اقتصاد ایران تأثیر بگذارد؟

وقتی قیمت هر بشکه نفت در پی این اتفاق کاهش می یابد، طبیعتا بر اقتصاد ایران که درگیر بدهی هم هست، اثر می گذارد و از این زاویه می تواند اقتصاد ایران را تضعیف کند. تداوم این اتفاقات، از جمله ادعای استقلال اسکاتلند و ایرلند، امتیازخواهی کشورهایی مانند فرانسه، ایتالیا، یونان و... یا ادعای خروج از اتحادیه، رکود اتحادیه اروپا را افزون می کند و بیش از اینها می تواند قیمت نفت را تحت تأثیر قرار دهد و حتی قیمت نفت را به ٣٠ دلار برساند که در این صورت دولت ایران با کسری شدید بودجه مواجه خواهد شد.