فصل حراج نفت عربستان در اروپا

اقتصاد ایرانی: روز یک شنبه، روزی جالب توجه برای خریداران اروپایی نفت عربستان سعودی بود. آنها وقتی درحال چک کردن ایمیل های کاری خود همراه با صرف صبحانه روز تعطیل بودند به ایمیلی از شرکت نفت دولتی عربستان، آرامکو برخورد کردند. ایمیلی که به آنها اطلاع می داد در ماه ژوئیه اگر در شمال غربی اروپا هستند ۳۵ سنت و اگر در حوزه مدیترانه قرار دارند ۱۰ سنت کمتر از قبل بابت خرید نفت به این شرکت پول خواهند پرداخت. این ایمیل ساده اما از سیاست های پیچیده و آغاز «جنگ قیمتی» از سوی عربستان سعودی برای تثبیت سهم خود از بازار اروپا در رقابت با ایران حکایت می کند. ایران در ماه های اخیر تولید نفت خود را افزایش داده و سرعت افزایش تولید این کشور باعث شگفتی شده است. رویترز روز گذشته نوشته بود که بیش از۲۰ ابرنفتکش تحت مالکیت اروپایی ها و آسیایی ها درحال حمل نفت خام ایران هستند و این به تهران اجازه می دهد تا صادرات نفت خود را بسیار سریع تر از حد انتظار تحلیلگران پس از لغو تحریم ها در ماه ژانویه افزایش دهد. در چنین وضعیتی، عربستان قیمت نفت تحویلی خود در بازار اروپا را بر خلاف دیگر بازارهایش کاهش داده است. اقدامی که مرتضی بهروزی فرد، کارشناس موسسه مطالعات انرژی معتقد است به صورت توامان قصد تحت فشار گذاشتن ایران و روسیه را دارد. بهروزی فرد اما می گوید که وارد شدن به جنگ قیمتی به نفع ایران نیست چراکه ایران حجم مازاد تولید در اختیار ندارد.
به گزارش تعادل، در این ارتباط وال استریت ژورنال روز گذشته نوشت که عربستان سعودی روز یک شنبه قیمت نفت خود را با نشانه هایی از رقابت در میان عدم تصمیم گیری اوپک مبنی بر کاهش سقف تولید و افزایش تولید نفت ایران کاهش داد. وال استریت ژورنال با انتشار این خبر نوشت که آرامکو شرکت نفت دولتی عربستان در یک ایمیل به مشتریانش گفته است، قیمت نفت خام سبک خود برای تحویل در ماه ژوئیه را بشکه یی ۳۵ سنت برای شمال غربی اروپا و ۱۰ سنت برای کشورهای حوزه مدیترانه کاهش داده است.
این کاهش قیمت شگفت انگیز است چراکه میزان تقاضا برای نفت در نیمه دوم سال با توجه به بازگشت به کار پالایشگاه ها پس از انجام عملیات تعمیر و نگهداری افزایش می یابد. علاوه بر این، بازارها اخیرا تحت تاثیر کشورهایی چون نیجریه تقویت شده بودند.
اما این حرکت عربستان پس از عدم موفقیت سازمان کشورهای صادرکننده نفت خام در روز پنج شنبه در زمینه توافق بر سر کاهش تولید صورت گرفت. خلأ سقف تولید در وضعیت فعلی مانندی چکی سفید برای ایران و عربستان به عنوان دو عضو پر نفوذ اوپک می ماند تا بتوانند هر رقمی که برای افزایش تولید مد نظر دارند را داخل آن نوشته و تا می توانند نفت استخراج کنند.
در این میان تنش های منطقه یی نیز به عدم توافق بر سر محدود سازی سقف تولید کمک کرده است. ایران نیز که در وضعیت فعلی و به واسطه پایان یافتن تحریم های غرب در ماه ژانویه به دنبال «بازگشت اقتصادی» است، چهارشنبه گذشته موضعی قاطع در برابر هر گونه اقدام برای مهار تولید نفت خود گرفته است. در چنین وضعیتی عربستان نسبت به محدودسازی سقف تولید چراغ سبز نشان داده است.
این دو کشور حاشیه خلیج فارس که از منظر عقیدتی رقیب یکدیگر به حساب می آیند، تمام تلاش خود را برای افزایش نفوذ در یمن و سوریه به خرج می دهند.
ولی قیمت شکنی عربستان سعودی برای مشتریان اروپایی خود، رقابت ایران و عربستان در حوزه نفت را نیز به تصویر کشیده است. ایران صادرات نفت خود را در ماه فوریه پس از لغو تحریم علیه خود از سرگرفت و اکنون درحال رقابت سنگین با عربستان سعودی است که در طول تحریم ها تا حدی جای ایران را به عنوان یک منبع عرضه نفت به اروپا پر کرده بود.
به گفته مقامات ایران، محموله های نفتی ایران به اروپا اکنون به روزی ۴۰۰هزار بشکه رسیده است. طی ماه های آینده قرار است این محموله ها پس از توافقی که با پالایش کنندگان نفت در یونان، فرانسه و ایتالیا صورت گرفته به ۷۰۰هزار بشکه افزایش خواهد یافت.
اما به گزارش آژانس بین المللی انرژی برخلاف آن، عربستان سعودی سال گذشته به طور میانگین ۸۰۰هزار بشکه نفت در اختیار اروپا قرار داده است.
در نتیجه این وضعیت، ایران و عربستان اکنون وارد رقابتی بر سر مطابقت کاهش قیمت نفت ارائه شونده به مشتری شده اند. هر چند این دو کشور هر گونه تخفیف و شرایط ویژه یی را در فروش به مشتریان فردی خود انکار می کنند.
ایران معتقد است که به واسطه کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی نسبت به عربستان دست بالا را دارد. آنها اعتقاد دارند عربستان در جنگ قیمت بازنده خواهد بود.
اما برخی از کشورهای تولید کننده نفت اروپایی در زمره قربانیان و تلفات ثانویه این رقابت قرار می گیرند. تولید کنندگان نفت در شمال اروپا به ویژه در انگلستان و نروژ تلاش فراوانی برای جذب سرمایه گذاری در صنعت نفت خود به خرج داده اند. رقابت بر سر سهم بازار میان ایران و عربستان در آسیا، جایی که ایران همواره اجازه فروش نفت داشته است شدت کمتری دارد. عربستان روز یک شنبه قیمت نفت خود برای فروش به آسیای شرقی را ۳۵ سنت در هر بشکه افزایش داد.
سعودی ها همچنین قیمت نفت خود در بازار امریکا جایی که ایران هنوز اجازه فروش به آن را ندارد ۱۰ سنت در هر بشکه افزایش دادند.

خودزنی عربستان

تا به اینجای کار همه چیز واضح است. عربستان برای تحت فشار قرار دادن رقیب منطقه یی خود و به دست گرفتن بازار مهم اروپا، قیمت های خود را کاهش داده است. اما این اقدام چه اثراتی روی این کشور دارد؟ سابقه چنین اقدام هایی چه بوده است؟ این پرسش ها را با مرتضی بهروزی فرد، کارشناس برجسته موسسه مطالعات بین المللی انرژی در میان گذاشتیم. بهروزی فرد اعتقاد دارد «کاهش قیمت در هر حالتی حداقل در کوتاه مدت به ضرر کشورهای بزرگ تولید کننده است که عربستان هم در زمره همین کشورها قرار می گیرد. کاهش قیمت مسلما به نفع عربستان نخواهد بود. اگر سه سال پیش نظر یک کارشناس را درخصوص اینکه امکان دارد قیمت نفت به زیر ۳۰ دلار برسد هیچ کس تصور این را نمی کرد نفتی که بالای ۱۰۰ دلار است به زیر ۳۰ دلار سقوط کند دلیل عمده این کاهش قیمت این اقدامات سیاسی عربستان سعودی بوده است. این اقدام ها نه فقط علیه ایران بلکه به عقیده عده یی علیه روسیه نیز صورت گرفته و قصد نهایی از آنها تحت فشار قرار دادن این دو کشور بوده است.» این کارشناس موسسه مطالعات بین المللی انرژی در ادامه اظهارات خود به گذشته اشاره کرده و می گوید «این اقدام نیز مسبوق به سابقه بوده است، اگر به ۲۰ سال گذشته برگردیم، عربستان در سال ۱۹۸۶ در اوج جنگ ایران و عراق با سیاست بازپس گیری سهم بازار، تولید نفت را افزایش داد و قیمت نفت را از حول و حوش ۴۰ دلار به نزدیک ۱۰ دلار رساند. در نتیجه این اقدام های عربستان، ایران یکی دو سال بعد جنگ را به پایان برد. در آن زمان استنباط این بود که سعودی ها این اقدام را علیه سیاست های ایران به کار بستند و اکنون نیز عملا تاریخ درحال تکرار شدن است».

تاکتیک ایران چه خواهد بود؟

اما در چنین وضعیتی که تقریبا به یک صفحه شطرنج شبیه شده است، اقدام بعدی ایران چه خواهد بود؟ آیا ایران نیز دست به کاهش بیشتر قیمت نفت خود برای عرضه در اروپا می زند و آیا اساسا چنین اقدامی منطقی خواهد بود؟ بهروزی فرد معتقد است: «اگر جنگ قیمت به راه بیفتد و ایران نیز بخواهد از آن تبعیت کند، توجه به چند نکته اهمیت دارد، یکی اینکه ایران فعلا توان کاهش قیمت در سطح زیادی را ندارد چراکه ظرفیت تولید محدودی داشته و امکان افزایش تولید حداقل در کوتاه مدت به آن شکل وجود ندارد.»
او ادامه می دهد: «جنگ قیمت اساسا از سوی کشوری که حجم قابل توجهی از مازاد تولید نفت را در اختیار داشته باشد به راه می افتد به این معنا که این کشور بتواند یک باره حجم عظیمی از تولید را وارد بازار کند که ایران این حجم را در اختیار ندارد. «این کارشناس موسسه مطالعات بین المللی انرژی می افزاید: «در وهله دوم باید به این نکته توجه کنیم که این اقدام به ضرر عربستان نیز خواهد بود. عربستان با توجه به محدودیت های سیاسی قصد دارد با این روش، ایران را در زمینه تغییر سیاست های خود در منطقه از یمن تا عراق و سوریه تحت فشار بگذارد.»
بهروزی فرد در تشریح بیشتر ریشه این اقدام عربستان می گوید: «عربستان با تکیه بر ذخایر قابل توجه ارزی خود احساس می کند ایران ضرر بیشتری از کاهش قیمت ها خواهد برد اما ایرانی که چند سال تحریم بوده و با حداقل صادراتش توانسته خودش را اداره کند با گذشته متفاوت است. به استنباط من، دود کاهش قیمت نفت بیشتر در چشم خود عربستان خواهد رفت هر چند نمی توان متضرر شدن ایران از این اقدام را نیز انکار کرد.»
او در انتها پیشنهاد خود برای استراتژی نفتی ایران در وضع فعلی را اینگونه تشریح می کند: «در نهایت وارد شدن به جنگ قیمت به نفع ایران نیست. ایران در وضع فعلی باید با سیاست های اصولی که توسط وزارت نفت اعلام شده، جایگاه خود را در بازار تثبیت کرده و به تدریج تولید نفت خام خود را افزایش دهد. در این میان ایران باید با کشورهای عضو اوپک تعامل برقرار کرده و از این طریق دست به خنثی سازی سیاست های عربستان سعودی بزند. تنها راه نجات بازار تعامل با اعضای اوپک به ویژه تعامل مستقیم با عربستان است. در نبود این فضا، قیمت ها هرگز به سطح معقولی نمی رسند.»