بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : چهارشنبه 12 خرداد 1395      14:48

اقتصادهای با رشد بالا و مستمر کدامند؟

سوال اصلی که در مورد تجربه اقتصادهای موفق مطرح بوده، این است که این اقتصادها چه اقداماتی انجام داده‌اند که باعث شده بتوانند به رشد بالا و مستمر دست پیدا کنند؟ پاسخی اصلی آن بود که همه این اقتصادها دارای استراتژی منسجم رشد اقتصادی بودند.

اقتصاد ایرانی: از سال ۱۹۵۰ میلادی تاکنون ۱۳ اقتصاد توانستند در نرخ به طور متوسط ۷ درصد یا بیشتر در سال، برای ۲۵ سال یا بیشتر، رشد کنند. کنند. در آن سرعت گسترش، اندازه اقتصاد تقریبا هر دهه، دو برابر می شود.

به گزارش خبرآنلاین، ۱۳ اقتصاد که رشد بالا و مستمر را امکان پذیر ساختند، عبارتند از: بوتسوانا، برزیل، چین، هنگ کنگ، اندونزی، ژاپن، کره، مالزی، مالتا، عمان، سنگاپور، تایوان و تایلند. باید توجه داشت که اقتصاد بوتسوانا، برزیل، اندونزی، مالزی، عمان و تایلند، دارای منابع غنی هستند. بنابراین تجربه این اقتصادها شواهدی برای امکان پذیری رشد بالا در اقتصادهای مبتنی بر منابع فراهم می کند.

این گزارش عمدتا مبتنی بر مقالات کاری کارگروه ها و گزارش نهایی کمیسیون رشد و توسعه است که به بررسی دلایل موفقیت سیزده اقتصاد در حال توسعه با رشد بالا و مستمر پرداخته اند. این کمیسیون شامل تعدادی از رهبران، عمدتا از کشورهای در حال توسعه و دو دانشگاهی، رابرت سولو و مایکل اسپنس بوده است. این رهبران، حامل چند دهه تجربه در سیاست گذاری رشد اقتصادی کشورشان، بوده اند. افزون بر آن ۱۲ کارگاه توسط کمیسیون رشد برگزار شده است که در این کارگاه ها، بیش از ۳۰۰ دانشگاهی برجسته شرکت کردند و مقالاتی ارائه کردند که در گزارش کمیسیون رشد مورد استفاده قرار گرفته است.

تجربه رشد اغلب کشورهای در حال توسعه غنی از نظر منابع (نفت، گاز، معادن و سایر منابع طبیعی)، با چالش مواجه بوده است و نتوانستند با سرمایه گذاری منابع حاصل از فروش منابع طبیعی خود در داخل کشور، پتانسیل رشد خود را افزایش دهند. از سوی دیگر، عواید ارزی حاصل از صادرات منابع طبیعی، بیماری هلندی ایجاد کرده و انگیزه تنوع صادرات را کاهش داده است. اما تعدادی از کشورهای غنی از نظر منابع، عواید ارزی حاصل از صادرات منابع را طبق استراتژی رشد خود، در اولویت های رشد کشور سرمایه گذاری کرده اند و رشد بالا و مستمری را تجربه کرده اند که از تجربیات موفق مورد بحث در این گزارش است.

پل رومر نظریه پرداز رشد اقتصادی در مقاله خود (گروه کاری کمیسیون رشد) می گوید که وقتی ژاپن رشد سریع و مداومی داشت، مفسران گفتند که این یک حالت خاص است و به خاطر بازیابی پس از جنگ جهانی دوم است. وقتی چهار ببر آسیای شرقی (هنگ کنگ، تایوان، سنگاپور و کره) رشد سریع و مداومی داشتند، گفتند که به خاطر این است که این کشورها خیلی کوچک هستند. وقتی چین رشد سریع و مداومی داشت، گفتند به خاطر این است که چین خیلی بزرگ است.

از سیزده کشور دارای رشد سریع و مداوم، شش کشور بوتسوانا، برزیل، اندونزی، مالزی، عمان و تایلند، دارای منابع طبیعی غنی هستند، بقیه کشورهای موفق از نظر منابع، غنی نیستند. کشور چین دارای جمعیت بیش از یک میلیارد وجود دارد و کشور با جمعیت کمتر از ۹۱۱ هزار نفر (مالتا) نیز در این مجموعه وجود دارد. بنابراین مجموعه اقتصادهای با رشد بالا و مستمر، متنوع است.

ویژگی های مشترک اقتصادهای با رشد بالا و مستمر

سوال اصلی که در مورد تجربه اقتصادهای موفق، مطرح بوده، این است که این اقتصادها چه اقداماتی انجام داده اند که باعث شده بتوانند به رشد بالا و مستمر دست پیدا کنند؟ پاسخی اصلی که کمیسیون رشد و توسعه بدان دست یافت آن بود که همه این اقتصادها دارای استراتژی منسجم رشد اقتصادی بودند. این استراتژی مشتمل بر یک سری سیاست های اقتصادی بوده است که رشد بالا و مستمر را امکانپذیر ساخته است.

باید توجه داشت که رشد مستمر به طور لحظه ای اتفاق نمی افتد، بلکه نیازمند تعهد بلندمدت کشور برای دستیابی به آن و پیگیری مداوم آن است. اقتصادهای با رشد بالا، ساختار اقتصادی خود را از اقتصاد مبتنی بر تولید محصولات کشاورزی، اولیه و خام به اقتصاد صنعتی و خدمات مولد، متحول ساختند. بدون تحول ساختار، دستیابی به رشد بالا و مستمر، امکان پذیر نیست. تحول ساختار در افق بلندمدت تحقق پیدا می کند. از این رو نیازمند صبوری و حفظ تمرکز بر هدف رشد اقتصادی است. دولت کارآمد که بتواند سیاست های رشد اقتصادی را اجرا کند یک شبه به وجود نمی آید.

جذب افراد با استعداد و حفظ و بها دادن به آنها در دستگاه دولتی نقش کلیدی در ایجاد دولت کارآمد دارد. یک استراتژی رشد باید اولویت ها را مشخص کند تا منابع محدود به آنها اختصاص پیدا کند. هیچ کشوری بدون حفظ میزان بالای سرمایه گذاری بخش عمومی در زیرساخت، آموزش و بهداشت، رشد سریع و مستمر نداشته است، زیرا سرمایه گذاری در زیرساخت، آموزش و بهداشت، باعث درون رانی بخش خصوصی می شود. متاسفانه بسیاری از کشورهای در حال توسعه از سرمایه گذاری کافی در زیربناها، غفلت کرده اند.

شش کشور (هنگ کنگ، ژاپن، کره، مالتا، سنگاپور و تایوان) با رشد بالا و مستمر به سطح کشورهای پردرآمد رسیدند، اما برخی مانند برزیل نتوانستند رشد بالا و مستمر خود را ادامه دهند و بنابراین به سطح کشورهای پردرآمد نرسیدند. بنابراین هر یک از سیزده کشور موفق، ویژگی های خاص خود را در مسیر رشد دارند.

پنج ویژگی مشترک سیزده اقتصاد با رشد هشت درصد عبارتند از:

۱. بهره برداری کامل از ظرفیت (فناوری، دانش و رموز کار و تقاضای) اقتصاد جهانی

طی دوره رشد سریع، این سیزده اقتصاد از ظرفیت اقتصاد جهانی، حداکثر استفاده را کردند. دستیابی به رشد مداوم با نرخ بیش از هفت درصد و به طور مستمر بدون استفاده از اقتصاد جهانی، برای اقتصادهای کوچک، بسیار دشوار به نظر می رسد. زیرا ظرفیت این اقتصادها محدود است. کشورهای با رشد بالا از دو راه از اقتصاد جهانی منتفع شدند. اول، آنها ایده ها، فناوری و رموز کار از بقیه جهان وارد کردند. دوم، آنها از تقاضای جهانی استفاده کردند که یک بازار عمیق و با کشش برای کالاهایشان فراهم کرد. جریان ورودی دانش فنی، توان بهره وری اقتصادشان را به شدت افزایش داد.

از سوی دیگر، بازار جهانی فراهم کرد تقاضای ضروری برای انجام آن. به بیان ساده، آنها وارد کردند آنچه بقیه جهان می دانستند و صادر کردند آنچه بقیه جهان میخواستند. در مورد دانش فنی آسان تر است چیزی را یاد بگیریم تا اینکه در آن سرمایه گذاری کنیم. به همین دلیل اقتصادهای پیشرفته صنعتی در نرخ 7 درصد یا بیشتر رشد نمی کنند (یا نمی توانند رشد کنند) و بنابراین اقتصادهای در حال توسعه می توانند به اقتصادهای پیشرفته صنعتی برسند.

کانال های زیادی وجود دارد که از طریق آن دانش فنی می تواند به اقتصاد کشورهای در حال توسعه منتقل شود. یکی از کانال ها، سرمایه گذاری مستقیم خارجی است. نمونه موفق انتقال دانش فنی تولید از طریق جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی، مالزی است که در صنعت الکترونیک انجام شد. اقتصاد جهانی همچنین بازار باثبات و نسبتا بزرگ برای کالاها و خدمات تولیدی کشورهای در حال توسعه فراهم می کند. استراتژی های رشد درونگرا از این جهت موفق نمی شوند که تقاضای داخلی، آنقدر بزرگ نیست و نمی تواند جایگزین بازار گسترده جهانی شود. در یک کشور کم درآمد، بازار داخلی، کوچک است و لذا نسبتا بی کشش است. از آنجا که تخصص یافتن در تولید به دلیل اندازه کوچک بازار، محدود شده است، بازار داخلی، قلمرو کمتری برای تخصص یافتن در زمینه مزیت نسبی ایجاد می کند.

۲. حفظ ثبات اقتصاد کلان

بی ثباتی اقتصاد کلان و پیش بینی ناپذیری، به سرمایه گذاری بخش خصوصی و در نتیجه رشد اقتصادی، صدمه می زند. اقتصادهای موفق همگی ثبات اقتصاد کلان را در طول سال های با رشد بالا، حفظ کرده اند.

با وجود ساده بودن مفهومی نیاز به ثبات اقتصاد کلان، التزام عملی به لوازم آن ازجمله عدم وارد ساختن شوک نوسان بازارهای مالی، کسری بودجه، سیاست پولی، نرخ ارز و نرخ سود بانکی یا ایجاد ضربه گیر در مسیر شوک ها دشوار است.

۳. داشتن میزان بالای پس انداز و سرمایه گذاری

آینده نگری، ویژگی این اقتصادها است که مصرف امروز را فدا کردند تا آن منابع را سرمایه گذاری کنند و در آینده از آن بهره مند شوند. ثبات اقتصاد کلان زمینه را برای تحقق نرخ های بالای پس انداز و سرمایه گذاری فراهم می کند، به ویژه سرمایه گذاری بخش عمومی در زیرساخت ها. چین بیش از یک سوم درآمد ملی خود را هر ساله طی ۲۵ سال پس انداز کرده است. این پس انداز با نرخ متناسبی از سرمایه گذاری داخلی همراه بوده است. باید توجه داشت که کشورهای موفق، غالبا از تورم بالا و غیرقابل پیش بینی اجتناب کردند که ثروت را از پس اندازکنندگان به بدهکاران توزیع مجدد می کند و افراد را از نگهداری دارایی های مالی دلسرد می کند.

برخی کشورها تدابیر مستقیمی برای ایجاد پس انداز به کار بردند. در سال ۱۹۹۵، سنگاپور یک طرح پس انداز اجباری توسط یک صندوق مرکزی ایجاد کرد که مبالغی از دستمزدها را جمع آوری می کرد که در ابتدا تا زمان بازنشستگی پس انداز می شد، هر چند برخی برداشت ها برای مخارج درمانی و مسکن مجاز بود. مالزی نظام مشابهی دارد. سنگاپور، مالزی، ژاپن و کره سیستم های پس انداز پستی هستند که برای پس اندازکنندگان کوچک در نظر گرفته شده است.

۴. به کارگیری مکانیسم بازار به عنوان تخصیص دهنده اصلی منابع

اقتصادهای با رشد بالا همگی به کارکرد مکانیسم بازار متکی بودند که علائم قیمتی، تصمیم گیری غیرمتمرکز و انگیزه برای عرضه آنچه مورد تقاضا است، فراهم می کرد. روشن است که در تجربه پایان قرن بیستم، استفاده از سازوکار بازار نه تنها مترادف با ندیدن شکستهای بازار نیست، بلکه به معنای کنار گذاشتن هدایت و مقررات گذاری هم نیست، اما تمام اقدامات اصلاحی و کنترلی باید حتی الامکان با استفاده از ابزارهای بازارمحور صورت گیرد.

۵. داشتن دولت متعهد به رشد، معتبر نزد عموم و توانمند

رشد اقتصادی به خودی خود افزایش نمی یابد. دولت باید آن را هدف قرار دهد و با سیاست های خود آن را دنبال کند. مثلا در سنگاپور، پیگیری رشد اقتصادی یک اصل سازماندهی کننده سیاست های کشور طی ۴۰ سال بوده است. در اقتصادهای با رشد بالا و مستمر، سیاست گذاران می دانستند که توسعه موفق متضمن تعهد به رشد طی چند دهه و انتخاب میان حال و آینده است. حتی در نرخ رشد ۷ تا ۱۰ درصد، چند دهه طول کشیده است تا یک کشور به درآمد بالا جهش کند. با محدودیت منابع، دولت ها باید منابعشان را در زمینه هایی متمرکز کنند که بیشترین نتیجه را برای رشد دارد.

موجودی نیروی کار، منابع طبیعی و سرمایه یک اقتصاد، مزیت نسبی آن اقتصاد را تعیین می کند. اما اقتصادی که مثلاً مزیت نسبی در صنایع کاربر دارد، چگونه می تواند بفهمد که چه خط تولید صنعت با مساعدت دولت قابل «خودکشفی» کاربری را ایجاد کند. چه تکنیکی استفاده کند و... این فرآیند انجام است.


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir