نابودی ۸۸ درصدی فرصت های شغلی

اقتصاد ایرانی: همین هفته پیش بود که سازمان مدیریت و برنامه ریزی از دو برابر شدن شاخص فلاکت طی دو دوره فعالیت دولت نهم و دهم خبر داد. حالا هم تازه ترین اطلاعات پژوهشکده آمار درباره فرصت های شغلی از دست رفته این دوران درک تازه یی از عمق این فاجعه به ما می دهد.

به گزارش تعادل، طبق یافته های پژوهشکده آمار، نرخ خالص فرصت های شغلی از سال ۸۵ تا ۹۲ (به جز دو سال) تماما منفی بوده و گرچه طی ۹ سال منتهی به ۹۳ حدود ۱۱ میلیون و ۵۰۰ هزار شغل ایجاد شده اما ۱۰ میلیون نفر شاغل در این مدت یا غیرفعال شده اند یا بیکار. به مدد سیاست های بازار کار دولت دهم در طول نیمه دوم دهه ۸۰ و تا پایان سال ۹۳ به طور متوسط به ازای ایجاد هر ۱۰ شغل تقریبا ۹ شغل از بین رفته است و این به معنای از دست رفتن ۸۸ درصد شغل های ایجاد شده در این مدت است. البته از سال ۹۱ به بعد روند خروج از اشتغال با سرعت بیشتری کاهش یافته؛ به طوری که در سال ۹۳ تنها ۱۰۷ هزار شغل از دست می رود و با حفظ یک میلیون شغل نرخ خالص فرصت شغلی رکورد این ۹ سال را می زند؛ رقمی که تقریبا برابر است با کل خالص فرصت شغلی 
مجموع این ۹ سال.

موضوع اشتغال در طول یکی دو ساله اخیر هم در سطح سیاست مداران و مقامات دولتی و هم از سوی بدنه کارشناسی کشور بسیار مورد بحث بوده؛ حسن روحانی از طرح دولت برای دستیابی به نرخ بیکاری تک رقمی تا پایان سال ۹۶ رونمایی کرده و در عین حال کارشناسان اقتصادی وضعیت اشتغال را یکی از قوی ترین نقاط ضعف دولت یازدهم می خوانند البته برخی منتقدان تندرو دولت یازدهم همچون احمد توکلی با اظهار نظری مانند:«من به جای دولت از شرایط اشتغال کنونی شرمنده هستم» معتقد است در دولت فعلی ماهانه ۵۰۰ هزار شغل از دست رفته و در دولت قبل بازار کار به مراتب وضعیت بهتری از حال حاضر داشت. یادآوری این نکات را اگر کنار اعداد و ارقام پژوهشکده آمار بگذاریم که گویای ایجاد ۱۱۵۰ هزار شغل و از دست رفتن تنها ۱۰۷ هزار شغل است، درمی یابیم اتفاقا در سالی که نه خبری از نفت ۱۴۰ دلاری بود و نه تورم ۴۰ درصدی، دولت توانسته بیشترین خالص شغلی را در طول دهه اخیر داشته باشد ضمن اینکه با تعمیق رکود در این سال بسیاری از بنگاه ها و واحدهای تولیدی به ورطه ورشکستگی و تعطیلی کشیده شد اما با این حال آمارهای رسمی کارنامه اشتغال این دولت را بسیار روشن تر از دولت قبل نشان می دهند.

طی سال های ۹۳-۸۵ حدود ۱۱ میلیون و ۵۰۰ هزار شغل ایجاد شده اما در همین دوره ۹ ساله به دلیل سیاست های غلط و مدیریت ناکارآمد ۱۰ میلیون نفر شاغل از بازار کار به بیرون رانده شده اند؛ همین سونامی خروج از کار هم است که در این سال ها نرخ خالص فرصت شغلی را به زیر صفر سرازیر کرده؛ سیر نزولی که البته از بعد سال های ۹۲ متوقف می شود و بیشترین خالص فرصت شغلی ایجاد شده طی ۹ سال مورد بررسی را به سال ۹۳ با تقریبا یک میلیون شغل اختصاص می دهد؛ رقمی که تقریبا برابر است با کل خالص فرصت شغلی مجموع این ۹ سال.

براساس یافته های پژوهش علمی پژوهشکده آمار، کم ترین و بیشترین تعداد فرصت های شغلی سالانه ایجاد شده سال های ۹۳-۸۵، ۱۰۴۶ و ۱۵۲۳ هزار نفر به ترتیب برای سال های ۹۲ و ۸۹ است و کم ترین و بیشترین فرصت شغلی از دست رفته طی این ۹ سال ۱۰۷ و ۱۷۵۰ هزار نفر به ترتیب برای سال های ۹۳ و ۸۸ بوده است. نتایج نشان می دهد تعداد فرصت های شغلی ایجاد شده طی سال های مورد بررسی غیر از سال های ۸۸ و ۸۹ روند ثابتی داشته ولی تعداد فرصت های شغلی از دست رفته کاهشی بوده؛ به طوری که در سال ۹۳ با کاهش چشمگیری رو به رو بوده است.

از سال ۹۱ روند خروج از اشتغال با سرعت بیشتری رو به کاهش پیش می رود و تعداد افرادی که از وضعیت بیکار یا غیرفعال شاغل شده اند تقریبا ثابت بوده و خالص فرصت شغلی طی سال های ۸۵ تا ۹۳ یک میلیون و ۳۰۳ هزار نفر بوده است. آن طور که از این آمارها برمی آید در طول سال های ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد گرچه هزاران نفر وارد میدان کار شده اند اما همین میدان به خوبی هم آدرس درب خروج را به شاغلان نشان داده است. طی سال های ۹۳-۸۵ به طور متوسط سالانه یک میلیون و ۲۷۹ هزار شغل ایجاد شده اما سالانه یک میلیون و ۱۳۴ هزار فرصت شغلی هم از دست رفته است که خالصی ۸۸ درصدی ضد اشتغال را رقم می زند و این یعنی به ازای هر ۱۰ شغلی که ایجاد شده تقریبا ۸.۸ شغل از بین رفته است.

نرخ فرصت شغلی ایجاد شده طی همین سال ها بین ۵.۲ تا ۷.۷ درصد بوده که بیشترین نرخ فرصت شغلی ایجاد شده مربوط به سال های ۸۸ و ۸۹ بوده و البته بیشترین نرخ فرصت شغلی از بین رفته هم مربوط به همان سال ۸۸ است که این نرخ به ۸.۹ درصد می رسد. در سال ۸۸ حدود یک میلیون و ۵۱۵ هزار شغل ایجاد می شود اما بازار کار نه تنها قدرت نگاه داشتن این میزان شاغل را نداشته بلکه سیل وسیعی از شاغلان حتی بیشتر از تازه به کار گرفته شده ها بیکار می شوند؛ به طوری که در این سال با از بین رفتن یک میلیون و ۷۵۰ هزار شغل، نرخ خالص فرصت شغلی به منفی ۱.۲ درصد می رسد. اما در مقابل سال ۹۳ گرچه با ایجاد اشتغال یک میلیون و ۱۵۰ هزار نفری در ایجاد فرصت شغلی از سال ۸۸ بازمی ماند اما با امنیت شغلی بیشتری برای شاغلان همراه بوده است در این سال (۹۳) تنها ۱۰۷ هزار شغل از دست می رود و نرخ خالص فرصت شغلی با ۵.۰۴ درصد رکورد این ۹ سال را می زند.
چرخش سیاست دولت از وابستگی به واردات در دولت قبل و روی آوردن به تقویت بخش تولید داخل، اهرمی است که به گفته داوود سوری، استاد دانشگاه صنعتی شریف، رمز موفقیت ثبت رکورد نرخ خالص شغلی در سال ۹۳ بوده است.

این عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه شریف درخصوص تحلیل آمارهای یاد شده، می گوید:«در دولت قبل وابستگی به واردات بیشتر بود که همین امر هم باعث شد بخشی از مشاغل که مربوط به بخش تولید بود از بین برود. در مقابل افراد در بخش های واردات و خدمات مشغول به کار شدند.» البته داوود سوری مساله خروج از کار را فی نفسه گزاره منفی در اقتصاد نمی داند اما معتقد است آنچه می تواند به ضرر اقتصاد هر کشوری باشد، نرخ خالص شغلی منفی است که در طول این ۹ سال در چندین سال تجربه شده است. او توضیح می دهد: «این روند خروج از بازار کار طبیعی است.

در روند فعالیت های اقتصادی یک سری مشاغل ایجاد می شود و گروهی از آنها از بین می رود. بسیاری از مشاغل با گذر زمان و رشد تکنولوژی حذف می شوند و جای خود را به مشاغل جدید می دهند بنابراین نمی توان خروج از بازار کار را منفی یا مثبت تلقی کرد. مهم این است که تفاضل میزان اشتغال و خروج از کار مثبت باشد. به عبارت دیگر مهم این است که هر فرد شغل داشته باشد، حال اینکه محل اشتغال تغییر کند، اهمیت چندانی ندارد.» حسن طایی، معاون سابق توسعه و کارآفرینی وزارت کار هم بازار کار را یک پدیده ایستا نمی داند و میزان خروج از بازار کار را به وضعیت کسب و کار مربوط می داند. او با اشاره به آمار فرصت های شغلی از دست رفته در سال ۹۳ می گوید: «به طور کلی وضعیت اشتغال تحت تاثیر فضای اقتصادی است. اگر رونق بر اقتصاد حاکم باشد، اشتغال هم رونق می گیرد و اگر رکود اقتصادی رخ دهد، اشتغال هم وارد محاق می شود اما نمی توان روند خروج از بازار کار را غیرطبیعی تلقی کرد. وضعیت کسب و کار، فضای اقتصادی و مجموعه سیاست ها و متغیرهای کلان اقتصادی در این رابطه پارامترهای تاثیرگذاری هستند که متاسفانه در طول دهه ۸۰ بدون هیچ توجه مدیریتی به آنها، بازار کار را به ورطه اضمحلال کشاند اما در ۲ سال اخیر با وجود رکود اقتصادی درحال خروج از این وضعیت هستیم.»