هموارسازی مسیر برجام؟

اقتصاد ایرانی: در پی اعلام نارضایتی مقامات ایران از روند اجرای برجام و دشواری های بانک های ایرانی برای مبادلات تجاری، وزرای خارجه آمریکا، بریتانیا، فرانسه و آلمان و همچنین مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز پنج شنبه در بیانیه ای مشترک از بانک ها و بازرگانان خواستند «از فرصت های سرمایه گذاری قانونی در ایران چشم پوشی نکنند.» این چهار وزیر خارجه همچنین اعلام آمادگی کردند که تردیدها در مورد تجارت با ایران را رفع کنند. در بخشی از این بیانیه آمده است: « ما در برابر دادوستدهای قانونی با ایران نمی ایستیم و همچنین سد راه شرکت های بین المللی و موسسات مالی برای برقراری رابطه با ایران، تا زمانی که به همه قوانین مربوطه احترام می گذارند، نمی شویم.» چندی پیش وزرای خارجه آمریکا و بریتانیا در لندن و در دیدار با نمایندگان بانک های اروپایی تاکید کرده بودند: «تعامل تجاری قانونی با ایران در چارچوب توافق هسته ای، برای بانک ها بلا مانع است.» بیانیه چهار قدرت غربی در شرایطی منتشر می شود که رئیس بانک مرکزی، روز پنج شنبه در کنفرانس «یورو مانی» در لندن، با متهم کردن آمریکا به انجام ندادن تعهداتش در چارچوب برجام تاکید کرد: «تحریم های باقیمانده، قواعد دست و پاگیر در غرب و نبود امکان معامله با دلار، باعث ایجاد مانع در تجارت با ایران شده است.»

به گزارش دنیای اقتصاد، پس از مذاکرات ایران و مقامات آمریکایی بر سر مشهود نبودن آثار پسابرجام و اعتراض شدید ایران مبنی بر همکاری نکردن ایالات متحده در مسیر اجرایی شدن برجام، روز پنج شنبه قدرت های غربی از بانک های اروپایی خواستند با ایران «تعامل» کنند. آمریکا و هم پیمانان بزرگش در اتحادیه اروپا روز پنج شنبه با صدور بیانیه ای، بانک های اروپایی را به معامله با ایران «ترغیب» کردند. وزیر خارجه آمریکا و همتایان او از بریتانیا، آلمان، فرانسه و نیز مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، از بانک ها و بازرگانان خواستند از «فرصت های سرمایه گذاری قانونی» در ایران چشم پوشی نکنند. قدرت های غربی تاکید کردند که آماده اند تردیدها در این مورد را رفع کنند.

مقام های ایرانی در پی اجرای برجام و لغو تحریم ها، بارها تاکید کرده اند که اثرات آن هنوز در اقتصاد کشور ملموس نیست و بانک ها و موسسات مالی بین المللی همچنان از ترس مجازات های احتمالی، از معامله مشتاقانه با ایران پرهیز می کنند.

جان کری، وزیر خارجه آمریکا، فیلیپ هاموند، فرانک والتر اشتاین مایر، ژان مارک ارو، وزیران خارجه بریتانیا، آلمان و فرانسه و نیز فدریکا موگرینی، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا ۳۰ اردیبهشت ماه در پی دیداری در بروکسل، بیانیه ای مشترک صادر کردند. در این بیانیه آمده است: «ما در برابر دادوستدهای قانونی با ایران نمی ایستیم و همچنین سد راه شرکت های بین المللی و موسسات مالی برای برقراری رابطه با ایران، تا زمانی که به همه قوانین مربوطه احترام می گذارند، نمی شویم.» آمریکا و هم پیمانان اروپایی آن که بخشی از گروه طرف مذاکره با تهران بر سر برنامه هسته ای را تشکیل می دادند، از تاجران و بانک های بزرگ خواسته اند از فرصت پیش آمده در پی اجرایی شدن «برجام» به این خاطر که در مورد مسائل و مواردی تردید دارند، چشم پوشی نکنند. آنها در این بیانیه تاکید کردند: «ما از شرکت ها می خواهیم در صورتی که پرسشی دارند، از ما «دولت ها» بپرسند.»

این بیانیه که از سوی وزارت خارجه آمریکا منتشر شده، تاکید می کند که این چهار قدرت غربی، رهنمودهای مبسوطی درباره دامنه تحریم های لغو شده و تحریم های به جامانده علیه ایران به موسسات مالی جهانی ارائه کرده اند. آنها اعلام آمادگی کرده اند که به همه ابهام ها و سوال های باقی مانده موسسات مالی در ارتباط با تعامل با ایران در اسرع وقت پاسخ های شفاف و روشن دهند.

در بیانیه روز پنج شنبه گفته شده اتحادیه اروپا و اعضای آن در تدارک انجام همکاری های مختلف و متنوعی با ایران هستند که از جمله آنها پرداخت وام صادرات یا تامین مالی پروژه ها است.

به گزارش خبرگزاری رویترز، آمریکا و هم پیمانان اروپایی اش در این بیانیه همچنین تصریح کرده اند: «تضمین اجرای کارآمد توافق هسته ای، از جمله از راه رساندن منافع لازم به مردم ایران، به نفع ما و به نفع جامعه جهانی است و ازسرگیری تعامل بانک های اروپایی و تجارت آنها در ایران بخشی از این فرآیند است.»

با آنکه بعد از اجرایی شدن توافق هسته ای بین ایران و گروه ۱+۵ شرکت های اروپایی برای بازگشت به بازار جذاب ایران اعلام آمادگی کرده اند، اکراه بانک های اروپایی از انجام تراکنش های بانکی مربوط به قراردادهای این شرکت ها به مانعی عمده برای سرمایه گذاری آنها در ایران تبدیل شده است. جریمه های سنگینی که آمریکا در سال های گذشته به بهانه نقض تحریم های ایران علیه بانک های بین المللی وضع کرده، موجب شده که این بانک ها از انجام هر گونه تراکنش مربوط به ایران هراس داشته باشند؛ این امر به نوبه خود موجب محدود شدن گزینه های مالی برای شرکت های اروپایی خواستار تجارت با ایران می شود.

تلاش واشنگتن

در روزهای اخیر آمریکا تلاش هایش را برای متقاعد کردن سرمایه گذاران اروپایی جهت معامله با ایران بیشتر کرده است. جان کری، وزیر خارجه آمریکا 23 اردیبهشت ماه در دیدار با مدیران بانک های اروپایی به آنها اطمینان داد که واشنگتن سد راه آنها برای دادوستد با ایران نمی شود. همچنین او در سخنانی که پیش از این دیدار داشت تاکید کرد که توافق هسته ای، ایران را به کشوری باز برای داد و ستد تبدیل کرده است. مقام های آمریکایی در عین حال می گویند سرمایه گذاران اروپایی نباید از آمریکا و تحریم های آن علیه ایران به عنوان بهانه ای برای معامله نکردن با تهران استفاده کنند. محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران نیز به تازگی با همتای آمریکایی خود دیداری داشت که در آن دو طرف گفته بودند با وجود اختلافاتی که باقی است، «مصمم هستند موضوعات هسته ای را حل وفصل کنند.» در پی همان دیدار، جان کری با اروپایی ها نشست و گفت وگوهایی انجام داد که تازه ترین نتیجه آن نیز بیانیه مشترک او و وزیران آلمان، بریتانیا و فرانسه است. به رغم سرازیر شدن سرمایه های خارجی به سوی بازار منزوی مانده ایران، ریسک های بالای تعامل تجاری با جمهوری اسلامی راه بهره گیری حداکثری ایران از ظرفیت ها و فرصت های پسابرجام را سد کرده است. جان کری، وزیر خارجه آمریکا و دیگر مقام های ارشد دولت آمریکا در ماه های اخیر دست کم به ۱۸ کشور سفر کرده اند تا وضعیت را برای آنها شفاف توضیح دهند و راهگشای رونق اقتصادی در ایران باشند.

در عین حال به گزارش رویترز، ایران از زمان لغو تحریم ها تا کنون معاملاتی به ارزش دست کم ۳۷ میلیارد دلار با کمپانی هایی از جمله ایرباس و پژو (فرانسه) و دانیلی (ایتالیا) نهایی کرده است، اما وزیر خارجه ایران بارها اعلام کرده معاملات هنوز به سهولت انجام نمی شود و به رغم لغو تحریم ها راه تجارت هنوز هموار نشده است. در این میان اگرچه آمریکا تلاش می کند تا بانک های اروپایی را به تعامل با ایران ترغیب کند، اما همچنان در نتیجه تحریم هایی که آمریکا به دلیل آنچه که آنها نقض حقوق بشر و حمایت از تروریسم می خوانند، اعمال کرده اند، هرگونه تعامل تجاری با ایران برای بانک های آمریکایی ممنوع است.

عراقچی: به زمان بیشتری نیاز داریم

از سوی دیگر سیدعباس عراقچی، رئیس ستاد اجرایی برجام در وزارت امور خارجه که به ژاپن سفر کرده بود در یک نشست خبری و در پاسخ به سوالی در ارتباط با نحوه رفع موانع همکاری مالی پس از برجام گفت: «تحریم های اروپا، آمریکا و شورای امنیت طی توافقی که در برجام صورت گرفته بود، برداشته شده است. هم اروپا و هم آمریکا راهنمای لغو تحریم ها را به صورت دستورالعمل در سایت اتحادیه اروپا یا وزارت خزانه داری قرار داده اند و همه شرکت ها می توانند به آن رجوع کنند. اما درباره اینکه در صحنه عمل همکاری های اقتصادی شروع شده یا نه باید گفت ما به چند دلیل به زمان نیاز داریم.» معاون وزیر امور خارجه در این رابطه ادامه داد: «در وهله اول خیلی از شرکت ها و بانک ها هنوز در تصور دوران پیش از برجام هستند و تصوری از رفع تحریم ها ندارند و لازم است به آنها اطلاع رسانی شود. در مرحله بعد نیز برخی شرکت ها و بانک ها ترجیح می دهند کمی صبر کنند تا نسبت به شرایط مطمئن شوند. بعضی از بانک ها هم برای از سرگیری روابط با بانک های ایرانی، نیاز دارند که سیستم های انضباطی مربوطه را برقرار کنند که این زمانبر است.» او تاکید کرد: « فکر می کنم به اندازه چهار ماهی که از اجرای برجام گذشته پیشرفت همکاری اقتصادی با ایران مناسب بوده ولی هنوز به زمان بیشتری نیاز داریم.»