مناقصه های نفتی باید هر چه سریع تر برگزار شود

اقتصاد ایرانی: بیست و یکمین نمایشگاه بین المللی نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی با شعار «جذب سرمایه گذاری و انتقال فناوری» دیروز به کار خود پایان داد. شاید برای ارزیابی دقیق دستاوردهای این نمایشگاه کمی زود باشد اما با بررسی بازخوردهای داخلی و خارجی این رویداد مهم و نیز با توجه به اظهارات نمایندگان شرکت های خارجی که در این نمایشگاه حضور داشتند، چند واقعیت مهم آشکار می شد. در نمایشگاه امسال حضور شرکت های خارجی حدود ٦٤ درصد افزایش یافته بود و بسیاری از کشورها و شرکت ها برای نخستین بار بود که نام آنها در فهرست شرکت کنندگان نمایشگاه نفت تهران آورده می شد. برخی از اینها شرکت های بزرگ نفتی جهان بودند و این یک اتفاق خوش در نخستین سال پس از لغو تحریم ها بود. اغلب این شرکت ها از روزهای امیدوارکننده پساتحریم ایران می گفتند و آمده بودند که هر چه سریعتر در صنعت نفت ایران حاضر شوند. آنها عقیده داشتند که سالها تحریم موجب از دست رفتن سهم ایران از بازار جهانی انرژی شده است، اما برخورداری از ذخایر عظیم نفت و گاز امکان بالقوه بزرگی است که از چشم سرمایه گذاران بین المللی دور نمانده است. اکنون که تحریم ها برداشته شده است ایران می تواند با تکیه بر منابع خارجی این جایگاه را به دست آورد و آنها نیز بسیار علاقه مند هستند که در این راه طولانی ایران را همراهی کنند. اهمیت نمایشگاه بیست و یکم به حدی بود که رسانه های خارجی هر روز چندین خبر از اتفاقات نمایشگاه منتشر و چند وزیر نفت و انرژی دنیا نیز از آن بازدید کردند. این نمایشگاه بیش از هر چیز نشان داد که چشم جهان هنوز به ایران است و «ایران هراسی» برای بسیاری از کشورها بویژه اروپایی ها کاهش یافته است. البته نمایشگاه بیست و یکم یک کاستی نیز داشت. آن هم حضور نداشتن برخی از غول های نفتی نظیر شل و انی بود. البته برخی از این شرکت ها در روز نخست نمایشگاه نمایندگان خود را برای بازدید اعزام کردند و در حاشیه آن نیز با معاون وزیر نفت دیدار داشتند اما غرفه ای به نام این شرکت ها در نمایشگاه به چشم نمی خورد. اگرچه علت این عدم حضور را رکن الدین جوادی تأخیر این شرکت ها در اعلام اسامی خود اعلام کرد اما نبود این شرکت های سرمایه گذار در نمایشگاه تعادل میان صاحبان سرمایه و فروشندگان کالاو خدمات را بر هم زده بود. این موضوع از این بابت نگران کننده بود که آیا شرکت های بزرگ نفتی هنوز از حضور در ایران می ترسند یا خیر؟ و اینکه اگر مناقصه های نفتی همان طور که وزیر نفت قول داده است بزودی برگزار شود آیا سرمایه گذاران خارجی از آن استقبال خواهند کرد؟

به گزارش ایران، در این خصوص گفت و گویی با سید مهدی حسینی رئیس کمیته بازنگری قراردادهای نفتی که در اغلب مذاکرات با شرکت های بزرگ نفتی جهان حضور داشته است انجام داده ایم که در ذیل می خوانید.

بیست و یکمین نمایشگاه بین المللی نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی را چگونه ارزیابی می کنید؟ آیا فکر می کنید نمایشگاه نفت امسال متفاوت از دوره های قبلی بود؟

از نظر کمی نمایشگاه امسال نسبت به دوره های قبل رشد داشت و این موضوع را هر بازدیدکننده ای می توانست با ارزیابی چشمی دریابد. در نمایشگاه امسال شرکت هایی به چشم می خوردند که نخستین حضورشان در نمایشگاه نفت تهران بود. برخی از آنها نام آشنا و برخی دیگر جدید بودند. وقتی محصول و کالای تولیدی شرکت های نوپای ایرانی را بررسی می کردیم معلوم بود که کار کرده اند و با مهندسی فنی کالایی را تولید کرده اند که در صنعت نفت کاربردی است. شرکت های دیگری نیز در نمایشگاه امسال حضور داشتند که نمایندگی شرکت های خارجی بودند. به عقیده من این موضوع اتفاق بدی نیست اما باید در زمینه داخلی سازی محصولات وارداتی این نمایندگی ها در حد لایسنس اقدام شود.

نمایشگاه امسال از نظر حضور شرکت های خارجی نیز رشد قابل ملاحظه ای داشت و نمایندگان کشورهای بی شماری در نمایشگاه حاضر شده بودند. همان طور که اشاره کردم برخی از این شرکت ها برای نخستین بار بود که به ایران می آمدند. اما متأسفانه درصد زیادی از این شرکت ها سازندگان کالا بودند و احساس من در خصوص این شرکت ها این بود که آمده اند تا بازار ایران را تصاحب کنند و شرکت های سرمایه گذار و تأمین کننده های مالی نیز بسته های تأمین مالی که متعهد می شوند را در قالب صادرات کالای خود دیده اند. البته نمی توان انکار کرد که صنعت نفت نیازمند اقلام کالایی و خدمات نیز هست که ناتوانی در تأمین آن در دوران تحریم فشار زیادی را به صنعت وارد کرد و اکنون که ما می توانیم براحتی و با هزینه کم این کالاها و خدمات را در بازار رقابتی خریداری کنیم که به نفع کشور است اما شاید بهتر بود که ما بیش از فروشندگان کالا و محصولات شاهد سرمایه گذاران بودیم.به هر حال ما سال اول بعد از اجرای برجام را سپری می کنیم و هنوز گره های بین المللی از جمله مشکلات بانکی به طور کامل باز نشده است. اکنون شبکه سوئیفت برقرار شده اما برقراری روابط با بانک های بزرگ زمان بر است و به مرور زمان این اتفاق خواهد افتاد. لذا نمی توان انتظار داشت که بعد از 3 ماه اجرای برجام در صنعت نفت معجزه رخ دهد. با در نظر گرفتن تمام شرایط، نتایج نمایشگاه امسال که بعد از مدت ها میزبان نمایندگان کشورهای اروپایی و آسیایی بود، کاملاً مطلوب ارزیابی می شود. این موضوع به تنهایی نشان دهنده بهبود شرایط و کاهش ریسک های بین المللی ایران به سبب اجرای برجام است.

شرکت های سرمایه گذار و بانک ها از چه چیزی هراس دارند؟ این بخش محرمانه با ایران مذاکره می کند اما در نمایشگاه حاضر نمی شود. چرا؟

البته تعدادی از شرکت های سرمایه گذار مطرح دنیا در نمایشگاه نفت امسال حضور داشتند و این طور نیست که هیچ سرمایه گذاری به نمایشگاه نیامده باشد. بنابراین تقلیل ایران هراسی را می توانستیم در نمایشگاه امسال ببینیم اما در خصوص علت اینکه چرا حضور آنها پررنگ نبود، باید بگویم که برای سرمایه گذاران، امنیت سرمایه اهمیت ویژه ای دارد و آنها هیچگاه منابع مالی خود را به خطر نمی اندازند. به این منظورریسک سرمایه گذاری را می سنجند و بدبینانه ترین حالت ممکن را در نظر می گیرند. صاحبان سرمایه فعلاً در این مقطع منتظر مانده اند که وضعیت تحریم های ایران کاملاً شفاف شود و محتاطانه برخورد می کنند که مبادا سرمایه خود را از دست بدهند. همین موضوع باعث شده که همچنان مذاکرات خود با ایران را ادامه دهند اما کاری نکنند که دارایی های آنها در معرض خطر احتمالی قرار گیرد.

آیا این نگرانی سرمایه گذاران درست است؟

خیر. تحلیلگران بین المللی معتقدند که ایران از فشار تحریم ها خارج شده و اکنون در فضای پسابرجام حرکت می کند. لذا هیچ تهدیدی نمی تواند در به هم زدن برجام مؤثر باشد. برای مثال چندی پیش «وال استریت ژورنال» نوشت: تحلیلگران متفق القول هستند که انتقادهای امریکا یا تغییر دولت امریکا نمی تواند بر روند اجرای برجام اثر گذار باشد چراکه این روند آغاز شده و ایران در دوران پسابرجام به سر می برد. جایگاه سیاسی این کشور تغییر کرده و این اتفاقی است که توسط قدرت های بزرگ جهانی رقم خورده است. لذا امریکا شاید بتواند روند را آهسته کند اما نمی تواند اجرای خواسته کشورهای اروپایی را متوقف کند.بنابراین نگرانی سرمایه گذاران شاید از بابت تحریم های امریکا باشد اما درست نیست. به هر حال خود ما باید هنر ایجاد فضای کافی و اطمینان خاطر در سرمایه گذاران را داشته باشیم.

یعنی باید چه اقداماتی را انجام دهیم که تصویر های مخدوش از ذهن سرمایه گذاران پاک شود و آنها با خوشبینی شروع به سرمایه گذاری کنند؟

تا کنون دولت سعی کرده تا برنامه ها و شرایط را به گونه ای فراهم کند که سرمایه های خارجی به کشور بیاید اما این تنها یک بخش است و سرمایه گذار بر اساس آن نمی تواند ریسک کند. آنچه اکنون نیاز داریم اراده ملی و همدلی است. ما از نظر قانونمندی در کشور مشکلی نداریم. به طوری که می بینید علاوه بر قانون اساسی و تجارت و ... اسناد بالادستی نظیر سیاست های اقتصاد مقاومتی و برنامه پنجم و اصول برنامه ششم را داریم. در تمام این اسناد هم آمده است که همکاری داخلی و تعامل بین المللی برای توسعه صنایع کشور با استفاده از منابع داخلی و خارجی مهم و ضروری است. برای مثال در سیاست های اقتصاد مقاومتی به وضوح بیان شده که باید صنعت نفت را از طریق جذب منابع خارجی توسعه دهیم. بنابراین نقشه راه مشخص است اما باید اعتقاد به آن را به وجود بیاوریم تا هر حزب و جناحی با هر ملاحظاتی که دارند برای توسعه کشور و در راستای ایجاد منافع ملی یک صدا شوند. در این صورت توانسته ایم با نمایش سیاست های منسجم داخلی فضای امنی که سرمایه گذاران به دنبال آن هستند را نوید بدهیم.البته تا کنون در این زمینه اقداماتی انجام شده اما کافی نیست و هنوز کار داریم. در این فضای بین المللی که چندان با ما مهربان نیست و یک جانبه دست به اقداماتی علیه ما می زند باید محتاط تر باشیم. چندی پیش امریکا بدون هیچ دلیل قانع کننده ای 2 میلیارد دلار از منابع ما را تصاحب کرد تا به جهان نمایش دهد که چگونه قدرت های تأثیرگذار می توانند با ما بازی دیگری داشته باشند. از طرفی شاهد مسائل منطقه ای و تشویش های عربستان علیه ایران نیز هستیم. این ها می تواند ریسک سرمایه گذاری در ایران را تقویت کند اما اگر ما به این کنش ها به درستی پاسخ دهیم اطمینان خاطر سرمایه گذاران تأمین خواهد شد.

فکر می کنید در چنین شرایطی برگزاری مناقصه های نفتی اقدام درستی باشد؟

تصور من این است که تا کنون نیز تأخیر داشته ایم و حالا باید هر چه سریعتر برای برگزاری مناقصه ها اقدام کنیم. در ماه های اول بعد از اجرای برجام ما شاهد رونق رفت و آمد شرکت ها و مقامات خارجی بودیم که فضای مناسبی برای کشور ایجاد کرد و سنگ بنای خیلی از همکاری ها در این دیدارها گذاشته شد و اکنون باید تبدیل به همکاری قطعی شود.

دنیای امروز دنیای سیاست، کارو تلاش است. ممکن است امریکایی ها و کشورهای دیگر نظیر عربستان نخواهند که ما ترقی کنیم و مدام سنگ اندازی کنند تا ما را تحت فشار قرار دهند، اما باید این مهم محقق شود. همانطور که در سال های گذشته امریکایی ها نتوانستند با تحریم و تهدید ما را از حرکت بازدارند اکنون نیز باید با بی اعتنایی به رفتارهای آنها به حرکت خود ادامه دهیم. از دیرباز منافع امریکا با منافع ما در تضاد بوده است و اکنون نیز مانند گذشته باید از این تضاد منافع حداکثر استفاده را ببریم. البته ارزیابی هایی که از شرایط کنونی داریم فضا تغییر کرده است و ما باید به هر طریق ممکن در جذب سرمایه تأخیر نداشته باشیم. کسانی که معتقدند الان برای معرفی پروژه های نفتی و جذب سرمایه بر مبنای مدل جدید قراردادهای نفتی زود است پاسخ دهند که چه زمانی می خواهیم سرمایه گذاری را آغاز و اقتصاد را از رکود خارج کنیم؟ کی می خواهیم برای جوانانمان اشتغال آفرینی کنیم؟ هرچه این روند عقب بیفتد و به هر دلیلی فضای جدید در اقتصاد ایجاد نشود قطعاً شرایط سخت تر خواهد شد. ما نباید فراموش کنیم که بازگشت به گذشته برای ما هزینه خواهد داشت و این بار هزینه ها سنگین تر از گذشته خواهد بود.

تمرکز مناقصه های نفتی و مذاکرات برای جذب سرمایه روی کدام طرح ها خواهد بود؟

طرح هایی که به ایجاد کار و اشتغال برای کشور بینجامد. ورود سرمایه به زنجیره اقتصاد می تواند حلال بسیاری از مشکلات باشد و در حال حاضر بزرگترین بحران کشور بحران اشتغال است. پس این یک الزام برای اقتصاد ماست و چه بهتر که این سرمایه از منابع خارجی و ارزان قیمت تأمین شود.
شنیده می شود که مدل جدید قراردادهای نفتی اخیراً تغییراتی جزئی داشته و اکنون با اعمال این تغییرات نهایی شده است. آیا این تغییرات نیاز بود؟
مدل جدید قراردادهای نفتی برگرفته از مباحث نظری است و در مباحث نظری به تعداد تمام انسان ها می توانید نظر متفاوت داشته باشید. همانطور که وزیر نفت نیز در مراسم رونمایی از این مدل بیان کرد آنچه به عنوان مدل جدید قراردادهای نفتی تصویب شد الزام و قانون نبود بلکه ساخته دست بشر است و می توان آن را متناسب با شرایط کشور به دفعات تغییر داد.الان ملاحظاتی که نهادهای مختلف پیشنهاد داده بودند نیز در این مدل گنجانده و نهایی شده است. البته این تغییرات چشمگیر نیست و مادامی که اصول قراردادها حفظ شود جای تغییر در چارچوب ها به منظور بهبود آن وجود دارد.