تولید ناخالص داخلی و ابهامات مربوط به آن

اقتصاد ایرانی: تولید ناخالص داخلی "جی دی پی" و رشد سال های سال است که برای اندازه گیری پیشرفت اقتصادی مورد استفاده قرار می گیرد. ولی تولید ناخالص داخلی چیست و چرا مهم است؟

از نظر ریاضی، جی دی پی مجموع مصرف؛ سرمایه گذاری و هزینه های دولتی است.این تعریف به طور معمول در بحث های مربوط به سلامت اقتصادی و رفاه کشورها و مناطق مطرح شده است و برخی دولتها مثل چین دستیابی به هدف خاص رشد ۶.۵ تا ۷ درصدی را در طرح جدید ۵ ساله خود تعیین کرده اند.

و حتی بدون اهداف خاص، تکامل جی دی پی یک عامل ثبات مهم برای دولتها در سراسر جهان به شمار می رود و تولید ناخالص داخلی به یک موضوع منظم و رایج در گفتگوهای سازمان های مهم منطقه ای و جهانی مثل گروه ۲۰ و اتحادیه اروپا تبدیل شده است.

تولید ناخالص داخلی چه چیزی را از دست می دهد؟

در میان این وسواس تولید ناخالص داخلی، آسان است که فراموش کنیم که این معیار تنها برای این هدف نبوده است، و جی دی پی تنها ابزاری را برای اندازه گیری کالاها و خدمات نهایی که در یک اقتصاد در مدت یک زمان مشخص تولید شده است را نشان می دهد، بدون توجه به اینکه چه چیزی و چگونه تولید شده یا چه کسی آن را تولید کرده است. سیمون کوزنتس که در دهه ۱۹۳۰ نسخه جدیدی از جی دی پی را تعریف کرده به طور خاص نسبت به استفاده از این شاخص برای اندازه گیری رفاه هشدار داده است. البته، جی دی پی به شدت با بسیاری از چیزهایی که برای ما در یک جامعه ارزش دارد، در ارتباط است: آموزش و پرورش خوب، زیرساخت با کیفیت، عملکرد بازار. با این حال، به عنوان یک مفهوم، قطعات حساس پازل را از دست داده است. در واقع در طول دهه گذشته تعدادی از کمیسیون ها و پروژه های تحقیقاتی تشکیل شده تا کشف کنند ما چگونه درباره ابزار اندازه گیری رفاه فراتر از جی دی پی فکر می کنیم. این تحقیقات توسط مشاهیر بزرگ و برندگان جایزه نوبل مثل ژوزف استیگلیتز، مایکل اسپنس و آمارتیاسن انجام شده است.

در جهان پیچیده امروزی نواقص جی دی پی به عنوان ابزاری برای اندازه گیری رفاه بیشتر مشخص شده است، آن هم در جهانی که به سرعت با تکامل فناوری تغییرات جمعیتی افزایش نابرابری درآمدی روبرو است و نیاز فوری برای کاهش فشار بر محیط زیست فیزیکی وجود دارد. سه حوزه نمونه های خوب و خاصی هستند که نشان می دهد چرا لزوم رویکرد متنوع تر برای این بحث لازم است: فراگیری روند اقتصادی، نیاز به اندازه گیری پیشرفت ها در سطح استانداردهای زندگی با دستیابی به فناوری های جدید، که می تواند به زندگی سبزتر و رشد فراگیرتر کمک کند.

۳ سئوال که تولید ناخالص داخلی را احاطه کرده است.

آیا رشد عادلانه است؟

نخست رشد فراگیر. سال های اخیر شاهد رشد شدید در نابرابری در بین اکثر کشورهای سازمان توسعه و همکاری اقتصادی بوده است. نابرابری در بین کشورهای در حال توسعه نیز رو به افزایش است. چیزهایی که مورد نیاز است، شغل های خوب، آموزش و فرصت های برابر با هدف ارتقای سطح استاندارد زندگی برای همه است. محققان صندوق بین المللی پول و سازمان توسعه و همکاری اقتصادی، بررسی این مساله را آغاز کرده اند که نابرابری تا چه حد می تواند موجب کاهش رشد و افت مصرف شود. در واقع اقتصادهایی که فراگیر نیستند، با خطر ناآرامی های اقتصادی روبرو هستند. ما در جریان بهار عربی این را مشاهده کردیم.

به عبارت دیگر تنها این مهم نیست که چقدر تولید می شود ولی این مساله مهم است که سود حاصل چگونه توزیع می شود و رشد اقتصادی چگونه موجب ارتقای استانداردهای زندگی می شود. به عنوان مثال، آیا ما می توانیم بدهی ها را برای نسل های آینده به جا بگذاریم؟ در شرایطی که سیستم های بازنشستگی در سراسر جهان در آستانه ورشکستگی هستند، آیا این سیستم طی دهه های آینده قادر به تامین هزینه های بازنشستگان خواهد بود؟

آیا رشد سبز است؟

راه دیگر برای اطمینان یافتن از اینکه ما به قیمت نسل آینده زندگی نمی کنیم، مسئولیت در قبال محیط زیست و اطمینان یافتن از سبز بودن رشد اقتصادی است. نحوه رشد و تولید به تنهایی مهم نیست بلکه فشاری که تولید و رشد اقتصادی بر محیط زیست وارد می کند، اهمیت زیادی دارد. این مساله در بخش های مختلف از انرژی گرفته تا کشاورزی و تولید کالاهای مصرفی اهمیت دارد.

تلاش هایی برای توسعه یک اقتصاد چرخشی که صنعت توجه بیشتری به روش تولید و تاثیر آن بر محیط زیست داشته باشد، انجام شده است و این مساله بخش مهمی از این قضیه به شمار می رود. ملاحظات زیست محیطی نقش مهمی دارد. اطمینان یافتن از این مساله که شرکتها توجه کافی به محیط زیست دارند و در برابر تاثیرات زیست محیطی فعالیت های خود پاسخگو هستند.

آیا رشد زندگی ما را بهبود می بخشد؟

الگوهای تجاری جدیدی وجود دارد که هم ارزش بیشتری را ایجاد می کند و نوید آینده سبزتری را به ما می دهد. مصرف کنندگان در سراسر جهان به طور فزاینده ای به سوی شکل جدیدی از الگوهای اقتصادی مثل "اقتصاد اشتراک گذاری" شامل اوبر و ایر بی ان بی روی آورده اند. این مساله ای مربوط به افزودن ارزش اقتصادی و مصرفی فراتر از کمیت است. در عین حال نواقص جی دی پی کاملا روشن است چرا که ارزش های ایجاد شده توسط فناوری های جدید در آمارهای بهره وری و جی دی پی لحاظ نمی شود.

روبرت سولو در سال ۱۹۸۷ به این مساله اشاره کرد که شما می توانید عصر رایانه را همه جا ببینید ولی این مساله در آمارهای بهره وری دیده نمی شود. این پارادوکس بهره وری لقب گرفته است و شامل حسابهایی است که در جی دی پی لحاظ نشده است مثل مراقبت از کودک و انجام کارهای خانه. چیزهایی به وضوح در جی دی پی لحاظ نشده و باید با روش های جدیدی محاسبه شود. بسیاری از کشورهای در حال توسعه از تجربه کشورهای توسعه یافته این درس را گرفته اند که تمرکز بر رشد جی دی پی به سادگی راه پیشرفت نخواهد بود. در واقع ملاحظاتی فراتر از آن از سوی کشورهایی که در روند ارتقای استانداردهای زندگی قرار دارند، مورد توجه قرار گرفته است. به عنوان مثال، بانک توسعه آفریقا و بسیاری از کشورهای عضو آن، بر اهمیت تمرکز بر روی تقویت رشد که هم فراگیر و هم سبز باشد تاکید دارند. این درک در اقتصادهای در حال توسعه وجود دارد که تمرکز بر روی بخشهای خاص در روند توسعه اهمیت زیادی دارد. به عنوان مثال ارتقای بهره وری در کشاورزی یک اهمیت خاص داده شده است.

در مجموع، جی دی پی در بسیاری جهات ، یک ابزار جزئی و کوتاه مدت است و جهان به ابزارهای فراگیرتر و گسترده تر برای اطلاع یافتن از وضعیت اقتصادی آینده نیاز دارد. مجمع جهانی اقتصاد در همه این زمینه ها تلاش می کند تا درک بهتری از آنچه برای دستیابی به توسعه پایدار لازم است، داشته باشد.

منبع: مجمع جهانی اقتصاد