بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : چهارشنبه 2 اسفند 1391      16:25
بررسی اثرات اقتصادی اداره هیات های مذهبی در ایران

هیات داری ایر انی

بخش دوم: این گزارش به صورت دقیق تمامی هزینه ها و مخارج هیات های مذهبی و اثرات آن براقتصاد ایران را بررسی می کند. بخش اول این گزارش هفته گذشته منتشر شد و اینک بخش دوم آن را می خوانید

بهراد مهرجو: هرچند آمار دقیقی از تعداد هیات های مذهبی در ایران وجود ندارد ولی برخی برآوردها نشان می دهد، حاکمیت فرآیند تاسیس هیات را بسیار ساده کرده است. محسن حسام مظاهری، نویسنده کتاب رسانه شیعه در گفت و گویی با مهرنامه در این مورد می گوید:« برخی از نهاد های متولی، نظیر سازمان تبلیغات اسلامی یا شهرداری تهران آمار هایی دارند. به عنوان مثال در سال 90، دبیر شورای هیئات مذهبی کشور از فعالیت 81 هزار هیأت مذهبی سخن گفت که تا آن زمان 55 هزار از آن ها ثبت شده بودند. اما باید توجه داشته باشیم که در این حوزه، به هیچ آمار دقیق و جامعی نمی توان دست یافت. این به سیالیت مفهوم هیأت برمی گردد.» او توضیح می دهد:« هیأت مذهبی، ساختاری به شدت سیال و انعطاف پذیر را شامل می شود که عملاً هیچ استاندارد ثابتی را نمی توان به آن تحمیل کرد. این ویژگی، گرچه از منظر مدیریت فرهنگی یک نقطه ضعف است و سازمان های رسمی و حاکمیتی مانند سازمان تبلیغات همه ی تلاش شان را می کنند که این سیالیت را مدیریت کنند؛ اما از منظری دیگر، یکی از نقاط قوت هیأت های مذهبی همین سازمان گریزی آن هاست. هیأت، ساختار سهل الوصول و آزادی دارد. همین که چند نفر به صورت خودجوش تصمیم بگیرند گروهی را فارغ از تعدادشان با عنوان هیأت و با هدف برگزاری مراسم مذهبی تشکیل دهند، یک هیأت تأسیس شده است. مادامی که مؤسسین نخواهند ابعاد ویژ ه ای به فعالیت هیأت خود بدهند و یا بروز و نمود اجتماعی خاصی بیابند که نیازمند جلب حمایت یا کسب مجوز های قانونی از نهاد های مربوطه باشد، یا از کمک ها و اعتبارات دولتی استفاده کنند، هیچ نیازی به هماهنگ کردن، اجازه خواستن و حتی اطلاع رسانی فعالیت خود به دولت ندارند. به این معنا هیأت مذهبی یک قالب بی بدیل کنش در جامعه ی مدنی است و الگویی بومی و منحصر به فرد از سازمان های مردم نهاد. متأسفانه تاکنون کمتر به این ابعاد پرداخته شده است. فارغ از سهولت را ه اندازی و فعالیت، هیأت، سازمانی اساساً غیردولتی است که همه ی فرایند های سازمانی و مالی اش از سازوکار هایی مردمی و خودبسنده (در قالب مفهوم «نذر») برخوردار است. همین ویژگی ها سبب می شود که نتوانیم به آمار دقیقی از تعداد هیأت ها دست پیدا کنیم. چراکه علاوه بر هیأت های رسمی و نام ونشان دار و ثبت شده، همیشه تعداد نامعلومی از هیأت ها در قالب هایی چون مجالس روضه ی زنانه، هیأت های کوچک خانگی و خانوادگی، هیأت های دوستان و حتا هیأت های زیرزمینی فعالیت دارند.»

برخی محققان اعتقاد دارند، هیات های مذهبی در ایران جایگزین احزاب شده اند. مردم در غیاب نهادهای سیاسی ریشه داربخش از خواسته و اطلاعات سیاسی خود را از هیات های مذهبی کسب می کنند. حجت الاسلام زائری درگفت و گویی که سال گذشته با هفته نامه آسمان انجام داد در تفسیر شیوه رفتار مردم و مواجه آنها با هیات ها چنین گفته بود:« ما در جامعه ای زندگی می کنیم که احزاب شکل نمی گیرند. یک دلیل هم این است که این جامعه در دل خود نهادهای دیگری را دارد که جایگزین احزاب است.  هئیت ها نقش بسیار تعیین کننده ای در جهت دهی به عقاید سیاسی مردم دارند. این موضوع را تحلیل گران سیاسی و فعالان حوزه سیاست هم متوجه شده اند. آنها می دانند هیئت ها نقش بسیار تعیین کننده ای در جهت دهی به خواسته های سیاسی مردم دارند.» به اعتقاد زائری تمرکز جریان های سیاسی روی هیات های مذهبی از همین ویژگی ناشی می شود:«  به هر حال در حال حاضر هیئت ها کارکرد احزاب را هم دارند. بنابراین اگر فردی بخواهد چند سال بعد انتخابات شرکت کند، از هم اکنون وارد هیئت ها می شود. بنابراین هیئت نقش سیاسی قوی دارد. همین هیئت نقش کلوپ جوانان را هم دارد.خیلی از دوستی ها و گپ و گفت های جوانان در همین هیت ها و بعد از مراسم هیئت هاست. خندهای پس از پایان جلسه هیئت که شما در کنار هیئت ها می بینید ناشی از همین نقش است. در فضای اشک و گریه ای که در هیئت صورت می گیرد، تخلیه روانی صورت گرفته است. شاید اگر از بیرون یک روانشناس غربی به این منظره نگاه کند می گوید این خنده ها یک نوع افسردگی است ولی ما می دانیم که این خنده ها ناشی از تخلیه روانی بعد از گریه در هیئت هاست.»

بررسی ها نشان می دهد بیشترین تمرکز هیات های مذهبی در نقاط شرقی و شمال شرقی شهر واقع شده اند. بخش مهمی از ساکنان این مناطقه را طبقه متوسط و سنتی تهران تشکیل می دهند. خیابان های نظیر ایران و بهارستان هم توسط بازارهای قدیمی اشغال شده است.  امیرحسام مظاهری هم در پژوهش های خود به این نکته پی برده است. او می گوید:« در تهران، مشاهدات میدانی و برخی از آمار ها اینگونه نشان می دهد که تراکم مجالس و هیأت های مذهبی به ترتیب در مناطق جنوب شرقی، جنوب، شمال شرقی و نیز محدوده ی تهران قدیم بیشتر از دیگر مناطق است. این آمار ها البته همان طور که اشاره کردم، ناظر به هیأت های رسمی و ثبت شده است. از حیث گونه بندی، شاید بشود گفت کثرت هیأت های سنتی در جنوب و مرکز شهر بیشتر است، اما در مورد هیأت های سیاسی و انقلابی، به نظر نمی رسد که بشود از پراکندگی جغرافیایی خاصی سخن گفت. بر اساس سیاستی اندیشیده یا از روی اتفاق، در هر چهار منطقه ی شمال، جنوب، شرق و غرب تهران هیأت های انقلابی بزرگ و تأثیرگذاری (اغلب در قالب شعبه ای از هیأت رزمندگان و با محوریت یک مداح مشهور و پرطرف دار) فعالیت دارند.» مظاهری کسانی که در این هیات ها شرکت می کنند را چنین تقسیم بندی می کند:« قالب هیأت های مذهبی، آن قدر ظرفیت و انعطاف پذیری بالایی دارد که بالقوه می تواند همه ی گرایش ها و سلیقه های دینی را در خود جای دهد. در جامعه ی امروز، طیف متنوعی از هیأت ها به فعالیت مشغولند. از سنتی ترین گرایش ها تا امروزی ترین آن ها؛ از گرایش های سیاسی رادیکال تا منتقدین جمهوری اسلامی و گروهایی مانند انجمن حجتیه. حتی اقلیت های دینی و مذهبی و دین داری های مطرود از نظر اسلام رسمی و فقاهتی نظیر فرقه های صوفیه هم هیأت های خاص خودشان را دارند. در بین هیأت های سیاسی هم کمابیش تنوع گرایش ها را شاهدیم. به عنوان مثال در شهر اصفهان که جریان چپ مذهبی ـ یا همان «خط 3» سابق ـ جایگاه و پایگاهی داشته، سال هاست دو هیأت رزمندگان به موازات هم فعالیت می کنند که یکی شان به همین جریان منتسب است. هر دو هیأت هم از امکان تبلیغات محیطی در سطح شهر برخوردارند. در تهران و برخی شهرهای دیگر هم مجالس و هیأت هایی هستند که مستقیم و غیرمستقیم مجلس روضه ی اصلاح طلبان محسوب می شود. این مجالس معمولاً با محوریت یک شخصیت سیاسی و مذهبی برگزار می شوند. البته طبعاً همه ی هیأت های دینی مختلف، از شرایط فعالیت یکسانی برخوردار نیستند. حتی بسیاری از هیأت ها و مجالس گرایش های دینی بدیلِ قرائت رسمی جمهوری اسلامی، حیات زیرزمینی و پنهانی دارند و در قالب هیأت های خانگی و خصوصی برگزار می شوند. اما مهم آن است که بدانیم هستند و فعالیت دارند. این را هم توجه داشته باشید که قالب هیأت مذهبی، تنها قالب فعالیت تبلیغی دینی نیست؛ گرچه رایج ترین آن است. به موازات هیأت ها و مجالس روضه خوانی، جلسات سخن رانی مذهبی را هم ـ به عنوان گونه ای که عمرش لااقل به دهه ی 20 شمسی می رسد ـ باید به حساب آورد؛ گونه ای که «حسینیه ارشاد» در مقاطعی نماینده ی شاخص آن بوده است. معمولاً جریان نواندیشی دینی و نظایر آن به جای هیأت، برنامه های دینی خود را در قالب این گونه مجالس برگزار می کرده اند. البته در سال های اخیر، این مجالس افول چشمگیری داشته است.» مظاهری ادامه می دهد:« بخشی از این افول طبعاً به تغیی شرایط سیاسی کشور برمی گردد و طبیعی است. اما به نظر می رسد بخش دیگرش به پرهیز از موضع گیری و اگر بخواهم دقیقتر بگویم سردرگمیِ جریان روشن فکری دینی و هوادارانش در قبال مناسک عاشورا به عنوان جزیی مهم و لاینفک از دینداری عامه برمی گردد. از روی تنزه طلبی باشد یا سردرگمیِ نظری یا هرچه، روشن فکران دینی هنوز موضع مشخصی در قبال این پدیده ی گسترده اتخاذ نکرده اند. این در حالی است که چهره های شاخص جریان احیاگران و اصلاحگران دینی، نظیر مرحوم مهندس بازرگان، دکتر شریعتی و شهید مطهری در این موضوع رویکرد دیگری داشتند. ایشان نه تنها نسبت به نمودها و مظاهر مناسک دین داری عامه ازجمله آیین های عزاداری بی اعتنا نبودند و به شکل صریح و مؤثری در قبال آن ها اعلام نظر و موضع کردند، بلکه از موضعی اصلاحگرانه، بازاندیشانه و مهمتر از همه همدلانه، در جهت پیراستن خرافات و تحریفات از این آیین ها تلاش کردند. اگر جریان روشنفکری دینی، به خلاف احیاگری دینی، برای خود شأن مصلحانه ای قایل نباشد، باز هم بی اعتنایی به حوزه ی مناسک دینی مردم نقطه ی ضعف بزرگی برای این جریان است. حتی اگر روشن فکران دینی در پروژه ی طراحی الگویی از دینداری (به موازات الگوهای رسمی و سنتی)، به دنبال دینداری غیرمناسکی هستند، لازم است همین موضع را هم به صراحت بیان کنند؛ البته در فرض امکان تحقق چنین دین داری ای.»  

         

موج سیاست وهیات ها

صفی از موتورهای 125 سی سی در حاشیه خیابان 17 شهریور نرسیده به میدان خراسان پارک شده اند. نزدیک به یک هزار موتور کنار خیابان قرار گرفته است. نیروی انتظامی یک شب پیش از برگزاری هیات «موج الحسین» طی اطلاعیه ای خبر داده بود برای رفاه حال عزادران خیابان برروی خودروهای عبوری بسته می شود. حداقل سه هزار جوان با ظاهرهای شبیه به هم شب عاشورا در ساختمان حسینه سه طبقه موج الحسین گردهم آمده اند. طبقه اول ساختمان به بانک مهرایرانیان رسیده است. مالکیت بانک در اختیار بسیج مستضعفان است.

 اطراف ساختمان هیات را نیروهای لباس شخصی با بسیم کنترل می کنند. ورود برای همه آزاد است. هیات ساعت نه و سی دقیقه شب کارش را آغاز می کند ولی ساعت ده سالن های اصلی همگی پرشده و درهای ورودی بسته می شوند. داخل سالن بازهم توسط متولیان هیات با بسیم کنترل می شود. دو دوربین مداربسته تنها منبر را رصد می کنند. تصاویر شهدا دورتاردور هیات نصب شده است. از عمادمغنیه تا سیدحسن مدرس همگی تصویرشان روی نوارهای پلاستیکی چاپی نقش بسته است. هیات های اطراف همگی پیش از آغاز مراسم، موج الحسین به عزاداری پایان می دهند. حجت السلام ثمری سخنران اصلی مراسم است. قسمت پشتی سالن اصلی با پارچه های برزنتی پوشیده شده است. حاج آقا ثمری از پشت سالن وارد می شود و دالانی میان جمعیت به هم فشرده برای عبور او باز می شود.

 سن حاضران در جلسه از 40 سال فراتر نمی رود. بعضی کلاه کاسکت های موتورهایشان را مقابلشان گذاشته اند. برخلاف هیات های دیگر خبری از بازی حاضران در سالن با گوشی های موبایل نیست. همگی چشم به منبر دوخته اند. تابلوی بزرگ با قابی چوبی پشت سرحاج آقا ثمری با فونت درشت نام «موج الحسین» را به همه حاضران یادآوری می کند.  ثمری به مخاطبان جوان خود تذکر می دهد از رفاقت با دوستانی که در شب های ماه محرم آنها را به گناه می اندازند، دوری کنند. نزدیک ترین چهره ها به منبر، همان هایی اند که در هنگام مداحی سازور بیشترین شور را از خود نشان می دهند. صدای بی سیم در میان جمعیت شنیده می شود. متولیان هیات تلاش می کنند ارتباطی نزدیک به سالن های دیگر داشته باشند. مراسم مداحی و عزاداری هیات موج الحسین به عنوان یکی از شاخص ترین رفتارهای سیاسی- مذهبی هیات های تهران شناخته می شود. سردار سازور مداح هیات عضو رسمی سپاه پاسداران است. هیات به طور کامل در اختیار مردان قرار دارد. نتیجه پژوهشی در تهران نشان می دهد تنها در 25 درصد هیات ها مردان به صورت اختصاصی حضور دارند و در 75 درصد دیگر زنان نیز همراه مردان به عزاداری می پردازند. هیات موج الحسین در دسته 25 درصدی قرار می گیرد که تنها مردان حق حضور در آن را دارند. حسین سازور مداح معروف هیات در گروه مداحانی قرار می گیرند که در دهه 70 نامشان با اجرای هیات های عامه پسند سرزبان ها افتاد. او به صورت مستقیم در مکتب منصور ارضی حضور نداشت ولی از موسسان اصلی هیات های انقلابی است. هیات های انقلابی در سال های پس از جنگ در فضای سیاسی ایران ظهور کردند. محسن حسام مظاهری، نویسنده کتاب رسانه شیعه یگانه اثری که در مورد هیات های مذهبی در ایران منتشر شده می گوید:« سابقه ی ظهور نمونه های اولیه ی هیأت های انقلابی یا سیاسی، به دوران مبارزات با حکومت پهلوی برمی گردد. این هیئات را می توان محصول نهادی گفتمان اسلام سیاسی در اجتماعات مذهبی دانست که متأثر از شرایط مبارزاتی آن مقطع، تفسیری ایدئولوژیک و رادیکال از عاشورا ارایه می داد و به دنبال تطبیق آن واقعه با شرایط زمان و استفاده از پتانسیل هیجان و شور شیعی در مبارزه علیه حکومت پهلوی بود. مشخصاً دکتر شریعتی، امام خمینی و شهیدمطهری رهبران و مروجان اصلی این رویکرد بودند. استقبال انقلابیون خصوصاً جوانان انقلابی از این گفتمان، در همان سال های پیش از پیروزی انقلاب به جداشدن صف هیأت های سیاسی از هیأت های سنتی و تقابل این دو جریان انجامید. تقابلی که نمونه ی مشهور و تاریخی اش را در تقابل حسینیه ارشادِ شریعتی و مهدیه تهرانِ کافی می توان سراغ گرفت. با پیروزی انقلاب، هیأت های سیاسی طبعاً جان تاز ه ای گرفتند و گسترش یافتند. آغاز جنگ با عراق، نقطه ی عطف دیگری در حیات این هیئات شد.» مظاهری اعتقاد دارد گفتمان عاشورایی در جنگ هیات های سیاسی و انقلابی را به اوج رساند. او می گوید:« استمرار گفتمان تفسیر انقلابی و مبارزاتی از عاشورا در جنگ و محوریت مفهوم عاشورا در ادبیات رسمی و فضای تبلیغاتی جامعه ی درحال جنگ، به این هیأت ها و محافل جایگاه ویژ ه ای بخشید. نه فقط در شهر ها، بلکه در جبهه ها نیز رزمندگان در قالب واحد های نظامی (گردان، لشگر و...) به تشکیل هیأت های مذهبی و برگزاری مجالس دعا و عزاداری همت داشتند. به تبع، تقاضای بالایی نسبت به حضور نوحه خوانان و مداحان در جبهه ها ایجاد شد که بضاعت جامعه ی مداحان آن زمان پاسخگویش نبود. این بود که سنت زمانمند و قاعده مند مداحی شکسته شد و عده ی زیادی از جوانان و نوجوانان علاقمند با تقلید از سبک مداحی آهنگران، به نوحه خوانی در هیئات مذکور مشغول شدند.»

اوج گیری فعالیت این هیات ها به دوران پس از جنگ باز می گردد. مظاهری در این مورد هم می گوید:« با پذیرش قطعنامه، که شوک بزرگی برای رزمندگان بود، هیأت های انقلابی از جبهه ها و سنگر ها به شهر ها انتقال یافتند. تا مقطعی، این هیأت ها مأمنی برای ازجنگ برگشتگان (رزمندگان سابق، جانبازان و...) بود که تغییرات سریع فرهنگی جامعه را تاب نمی آوردند. اما پس از چند سال، احساس ضرورت ارتباط با نسل جوان و فعالیت فرهنگی (در راستای مقابله با «تهاجم فرهنگی») بخش گسترد ه ای از این هیأت ها را به سازمان یابی مجدد و منسجمی سوق داد که کمی بعد با هدایت و حمایت سپاه پاسداران در قامت «هیأت رزمندگان اسلام» جلوه کرد. هیأت رزمندگان دیگر تنها هیأت ازجنگ برگشتگان نبود؛ سازمانی فرهنگی ـ سیاسی بود با هدف جذب جوانان و نوجوانان به گفتمان جمهوری اسلامی . بنابراین نیاز بود که متناسب با ذایقه ها و سلایق این مخاطب، تغییرات متناوبی را در شیوه ی فعالیت خود پذیرا شود. این سازمان، به مرور زمان با کسب رانت های سیاسی و رسانه ای گسترش یافت و امروزه به بزرگترین و قدرتمندترین سازمان مذهبی کشور تبدیل شده که در اغلب شهر ها نمایندگی دارد. در مجموع مشخصه ی اصلی هیأت های انقلابی انتساب شان به گفتمان دینی و سیاسی جمهوری اسلامی و ولایت فقیه است. این انتساب را از سخنرانی ها و مداحی های این هیئات تا نماد های تبلیغاتی و فضاآرایی مجالس آن ها می توان سراغ گرفت. در هیئات انقلابی، به خلاف هیئات سنتی، اشیاء و ابزارآلات مرسوم آیینی معمولاً حضوری ندارند. در عوض ویژگی این هیئات، استفاده از تبلیغات گسترده و حتی الامکان برگزاری مراسم در ابعاد بزرگ و با جمعیت بسیار است.»

 هیات رزمندگان اسلامی بیش از 800 شعبه در سراسرکشور برای خود دایر کرده است. رزمندگان اسلام حتی در آمل فروشگاه عرضه کالاهای مصرفی نیز تاسیس کرده اند. تنها در تهران دو هیات رزمندگان شرق و غرب به صورت هفتگی برنامه های مرتبی را اجرا می کنند. سعید حدادیان از مداحان سیاسی سرشناس مراسم صبحگاهی پنج شنبه های هیات رزمندگان را اجرا می کند. علی اصغر یا همان سعیدحدادیان از شاگردان برجسته منصور ارضی به شمار می آید. او در جبهه ها مداحی می کرد. شعر هم می گوید. مدتی مسولیت « واحد ادبیات نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه تهران» را برعهده داشت. نزدیکانش روایت می کنند خودروی شخصی ندارد و حتی هفته نامه همشهری جوان در شماره ویژه ای درباره او نوشته بود:« علاقه ای ندارد با ماشین شخصی کسانی دنبال او بروند. برای برگزاری مراسم پولی هم دریافت نمی کند.» حدادیان در ابتدای مراسم مداحی سخنرانی هم می کند. برخی نقل می کنند با آیت الله خشوقت روحانی معروف تهران که در میانه دهه 70 نامش در روزنامه اصلاح طلب به سبب ارتباط با محافلی خاص بارها تکرار شد، ارتباطی نزدیک دارد.

 حدادیان طی سال های گذشته به دلیل مواجه با اسفندیار رحیم مشایی نامش به صورت مکرر در روزنامه ها درج شد و در نهایت با جریمه 200 هزار تومانی از سوی دادگاه مواجه شد. او حتی پس از جریمه دادگاه با سایت خبرآن لاین گفت و گویی ترتیب داد و از مشایی خواست تا وکیلش را به دلیل اعلام اشتباه رقم جریمه اخراج کند. وکیل پرونده عدد جریمه حدادیان را 50 هزار تومان اعلام کرده بود.

حدادیان از برجسته ترین شاگردان سیاسی ترین مداح هیات های مذهبی ایران است.  منصور ارضی استاد او مداحی را از همراهی با حاج حسین ارضی عمویش آغاز کرد. دعای کمیل شهرری، مداحی مسجد جمکران، تکیه لباس فروش های بازار،​مداحی حرم حضرت معصومه و مسجد ارگ تهران معروف ترین محافل حضور او به شمار می آیند.

ارضی در ابتدای دهه 70 همزمان با مداحی و سخنرانی سردار حسین الله کرم شهرتی برای خود پیدا کرد. کتاب رسانه شیعه در مورد او می نویسد:« ارضی مداحی بود که در مسائل روز کشور موضعی از جنس همان جوانان  آرمان خواه داشت و آشکارا آن را بیان می کرد. او و شاگردانش در انتخابات سال 84 برای پیروزی محمود احمدی نژاد سنگ تمام گذاشتند. منبری های حاج منصور ارضی همه با سبک خاص وی آشنایی دارند، سبکی که حاوی قطعه ای سخنرانی مانند درباره موضوعات مطرح کشور در میانه روضه خواندن های اوست. حضور مستمر آن سال های وی در مجالس سوگواری بیت رهبری به عنوان مداح محور، برای او مصونیتی ایجاد کرد.» ارضی کسانی که پای منبر او می نشینند را «بچه هایش» معرفی می کند. پامنبری های ارضی به دو گروه منحصر می شوند. گروه اول افراد مسنی به شمار می روند که خاستگاه اجتماعی از بازار دارند و گروه دوم را هم جوانان انقلابی تشکیل می دهند. رسانه شیعه در مورد محبوبیت ارضی می نویسد:« اول عامل سنی است چراکه وی تنها مداح انقلابی پیرسال محسوب می شود. دوم اینکه تقریبا همه مداحان جوان انقلابی سرشناس مانند حدادیان، کریمی و طاهری شاگردان باواسطه و بی واسطه ارضی به شمار می روند. عامل سوم ناظر به شخصیت پیچیده و جالب وی است که پتانسیل های کامل کاریزمایی را داراست. همین وجهه است که در افکار عمومی هیئتی های انقلابی به شکل گیری نوعی مرجعیت هنجاری و داستان هایی با پی رنگ قهرمانی درباره وی منجر شده است. هستند کسانی که دست او را به عنوان یک پیرغلام مخلص اهل بیت می بوسند و آب ته مانده لیوانش را تبرکا می نوشند.»

سازور هیات موج الحسین را چنین معرفی می کند:« محل تجمع همه موجی های امام حسین.» او ارداتی خاص به منصور ارضی از خود نشان می دهد و مداح سرشناس تهرانی را «حاج آقا منصور» صدا می زند. سازور در مورد ارضی می گوید:« جلسه های کمیلی که حاجی در سید الکریم دارد بیش از چهل سال است که دایر است. نه چهار هفته، نه چهار ماه، نه چهل هفته و نه چهار سال؛ بلکه چهل سال؛ که شب های جمعه و سحر شب جمعه تا نماز صبح جمعه دعای کمیل و مناجات و گریه برقرار است. این موارد خیلی مهم است و در سالم نگه داشتن اثر بالایی می گذارد.» سازور از مردم انتقاد می کرد که هر شب سی هزار تومان برای اجاره «طویله» پول می دهند ولی حاضر نیستند برای در امان ماندن از آتش توپخانه دشمن در مسجد بمانند. سایت سایت هیئت رزمندگان اسلام به نقل از مجله هیات می نویسد:«بیشتر مسجدها تعطیل شده بود و در وضع آن سال حتی خیلی ها به طویله های جاده ها پناه برده بودند ولی به مسجد خدا پناه نیاوردند! یعنی به خارج از شهر می رفتند شبی سی هزار تومان طویله اجاره می کردند که در امان باشند اما به مسجد خدا نمی آمدند تا مناجات کنند. فقط دو تا سه سال این جلسات در مسجد پاچنار برگزار شد و بعد از آن به خاطر کمبود جا این جلسات در مسجد ارگ برگزار می شود.» به گفته سازور روزنامه های دوم خردادی او و همراهانش را «تروریست» خطاب می کرده اند. سازور همچنان در هیات موج الحسین به مداحی می پردازد. او طرفداران سرسخت هم برای خود دست و پا کرده است. در یکی از هیات های او شاخص ترین چهره های سیاسی و امنیتی حاضر می شوند.

عامه پسندها و هیات

خیابان خرمند جنوبی، کمی پایین تر از کوچه یگانه، دفتر حزب موتلفه اسلامی محل دائمی حضور پیرمردان متشرعه سابقا بازاری تهران، قهوه خانه ای قرار گرفته است. سالن اصلی در زیرزمین قرار دارد و تنها آقایان اجازه ورود دارند. دو تلویزیون ال سی دی در سالن نصب شده است. آخرین آلبوم های «احسان خواجه امیری»،« رضا صادقی» و «محسن چاوشی» به تناوب پخش می شوند. هنگام برگزاری مسابقات فوتبال تلویزیون های ال سی دی موسیقی را قطع می کنند و به پخش زنده می پردازند. طی دو سال گذشته سریال های کره ای تلویزیون هم به یکی از برنامه های ال سی دی های نصب شده روی دیوار بدل شده است. اینترنت رایگان پرسرعت به تمامی حاضران در سفره خانه سنتی ارائه می شود. پشت سالن اصلی، بخشی به عنوان «وی آی پی» قرار گرفته که چای، قلیان، میوه و کیک مخصوص را به قیمت 50 هزار تومان به میهمانان ویژه ارائه می دهد. جوانان با ته ریش های کوتاه و لباس های ساده بیشترین تعداد حاضران در سفره خانه را تشکیل می دهند.

 سفره خانه خیابان خردمندجنوبی به محل حضور «حزب الهی های» جوان شهرت دارد. رضا هلالی مداح سرشناس تهرانی یکی از میهمانان همیشگی سفرخانه است. او چنان به محفل خود علاقه دارد که حتی سال 90 گفت و گوییش با مجله همشهری ماه را در همین محل انجام داد. چندین سال قبل تصاویر خصوصی رضا هلالی مداح سرشناس تهرانی در گوشی های تلفن همراه دست به دست در شهر می گشت. مدتی بعد او به گفت و گو با مجله همشهری جوان نشست. «زنی» که در تصاویر دیده شده بود را همسر خود معرفی کرد و پس از مدتی قهر بازهم به هیات بازگشت. منصور ارضی برای حمایت از شاگردش راهی هیات «مکتب الرضا» شد. در ستایش از هلالی سخنرانی کوتاهی کرد و به افتخار او یکی از معدود مداحی های بیرون از مراکز سنتی و قدیمیش را اجرا کرد.

 مدتی بعد تصاویر حضور محمدرضا گلزار سوپراستارخوش سیمای، سینما در کنار هلالی در اینترنت پخش شد. اندکی بعد بازهم تصویر هلالی به صفحه اول هفته نامه های زرد رسید. او در خرمشهر به دنیا آمده است و ارضی هم برای نجات او از حاشیه بارها به زادگاهش اشاره کرده است.

 مظاهری در رسانه شیعه کسانی که به جلسات هلالی می روند را چنین توصیف کرده است:« موی سرکوتاه، ریش نسبتا بلند، پوشیدن پیراهن سفید مدل سربازی که دنباله اش روی شلوار قرار می گیرد، پوشیدن شلوار چهار یا شش جیب پلنگی، انداختن چفیه عموما سیاه و از نوع فلسطینی، یا شال روسری مانند سیاه دور گردن، یکی دو انگشتر ترجیحا با نگین درشت در دست، تسبیح چوبی در دست داشتن یا دورمچ بستن به علاوه کشان کشان وپرسرو صدا راه رفتن جوری که کفش ها روی زمین کشیده شود، برله گویی،زمزمه کردن یکی از نوحه های دسته های چند نفره، به گفت و گو و بگو بخند شغول شدن، موتورسکیلیت سواری های متهورانه و گروهی،ادبیات و گویش خاص، ابداع انواع الفاظ و اصطلاحات کنایی جدید، تکیه کلام ها و نمادپردازی های بسیار و شوخی های بسیار.» هلالی همزمان از سوی موسسه «صوت الشهدا» واقع در پاساژ مهستان مورد حمایت جدی قرار گرفت تا به یکی از شاخص ترین مداحان تهرانی بدل شود. او به همراه مداحانی مانند نریمان پناهی که شایعه شده بود، با فتوای حرمت قمه زنی مخالفت کرده است، به گراننده اصلی هیات های عامه پسند انقلابی بدل شده بود. نریمان پناهی اولین مداحی به شمار می رود که مدتی پس از شهرت از سوی «بچه های  حزب الهی» ترد شد. پناهی در یک بیت مداحی خود گفته بود:« از دور صدای کشتی می آید.... جمعیت حاضر در سالن نیز پس از او باید تکرار می کردند...کاپیتان حسین کاپیتان حسین....» چنین شیوه رفتاری به سرعت موجب نفرت هیاتی ها از پناهی شد. پیش از او محمد جواد ذاکر طباطبایی با به کارگیری عباراتی مانند «لا اله الا الزهرا»، «لا اله الا علی» و استفاده از واژه «سگ» در مداحی هایش از سوی مراکز رسمی مذهبی به شدت مورد انتقاد قرار گرفته بود. ذاکر در سال های پایانی عمر به مترود شده بود و تنها رضا هلالی حاضر شد درمراسم ختم او به مداحی بپردازد.

هیات های عامه پسند با رویکردی مبتنی برجذب جوانان طی سال های گذشته دامنه فعالیت های خود را به شدت گسترش داده اند. مظاهری در این مورد چنین توضیح می دهد:« به موازات هیأت های سنتی و سیاسی، از میانه ی دهه ی هفتاد و متأثر از تغییرات فرهنگی ـ اجتماعی، به تدریج در شهر هایی مثل تهران، قم، اصفهان، مشهد و کاشان گونه ی جدیدی از هیأت های مذهبی پدید آمد که اعضا و مداحان شان در فعالیت خود، بسیاری از هنجار ها و قوانین مورد احترام و ارزش هیأت های سنتی و سیاسی را نادیده می انگاشتند. مشخصه ی اصلی این هیأت های نوپدید، تعلق کامل شان به گروه سنی نوجوان و جوان است. این تعلق همه ی ابعاد هفتگانه ی هیأت را متأثر ساخته و صورتی جدید بخشیده است. این هیأت ها، سازمانی به شدت ساده و منعطف دارند؛ برنامه ی فعالیت شان چندان از هنجار های مکانی و تقویم زمانی سنتی پیروی نمی کند؛ مخاطبان شان علقه و علاقه ای به اسلام سیاسی ندارند؛ در رویکرد دینی، تساهل مدار و فقه گریز و غیراجتماعی اند؛ و مهمتر از همه سبک متفاوت و جدیدی در مداحی این هیأت هاست که از جهات مختلف با موسیقی عامه پسند شباهت دارد. از جمله در استفاده از ریتم های تند و پرتحرک، ملودی های شاد و زبان شعری محاور ه ای و قراردادی جوانان. شرکت در این هیأت ها برای اعضایشان بخشی مهم از سبک زندگی محسوب شده و کارکرد فراغتی و تخلیه ی احساسی دارد.»


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

کلمات کلیدی : هیأت ها
نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir