از‌هم‌گسیختگی اوپکی‌ها در بازار چین

اقتصاد ایرانی: «عربستان سعودی به دنبال دزدیدن بزرگ ترین مشتری نفت ایران است». این تیتر یک رسانه تندرو داخلی نیست، بلکه تیتر CNN است. پایگاه خبری CNN Money  در گزارشی از تناقض رفتار عربستان در بازار نفت گزارش می دهد. کشوری که به نظر می رسد اقداماتش در بازار نفت بیشتر از اینکه درجهت ثبات بازار و حمایت از قیمت ها باشد درجهت ضربه زدن به رقیب منطقه یی خود یعنی ایران است. در یک ماه گذشته عربستان طرح فریز تولید نفت در ماه ژانویه را مطرح کرده است؛ طرحی که با حمایت روسیه و تعدادی از کشورهای عضو اوپک همراه شده، اما ایران در مقابل این طرح نظر مثبتی نداشته است.

به گزارش تعادل، بازار نفت با مازاد عرضه مواجه است و بسیار منطقی است که اگر قرار بر توافقی برای کاهش تولید نفت و از بین بردن اضافه عرضه بازار حاصل شود اولویت با کشوری مثل عربستان باشد که بیش از ۱۰ میلیون بشکه نفت تولید می کند. اما اگر به زمان برگزاری نشست مجمع جهانی اقتصاد در داوس برگردیم مشاهده می کنیم که وزیر نفت عربستان به صراحت اعلام می کند که عربستان مسوول مازاد عرضه در بازار نیست و قرار نیست که این کشور هر بار که بازار با اختلال مواجه شد تولید نفت خود را کاهش دهد. عربستان کاهش تولید خود را منوط به همکاری دیگر تولیدکنندگان دانست.

این روزها ایران با برداشته شدن تحریم های نفتی، سودای بازپس گیری حق خود از بازار را در سر می پروراند. طرح فریز نفتی بیش از آنکه سیگنالی برای افزایش قیمت نفت در بازارها باشد، چیدن دست اندازی در مسیر ایران برای تحقق این هدف خویش است؛ چراکه فریزکردن تولید در بازاری که با اضافه عرضه مواجه است هیچ کمکی به این بازار آسیب دیده نخواهد کرد. هرچند ایرانی ها با طعنه و کنایه عدم همراهی خود با این طرح را در لفافه اعلام کردند.

رقابت برای صادرات به چین

اما داستان به همین جا ختم نمی شود. به نظر می رسد سعودی ها به دست اندازی در سر راه بازگشت ایران به بازار قانع نشده اند و این بار سراغ ربودن بزرگ ترین مشتریان نفت ایران رفته اند و در نخستین گام بزرگ ترین مشتری نفت ایران یعنی چین را هدف قرار داده اند. هرچند چینی ها در زمان تحریم ها جزو معدود کشورهایی بودند که مشتری نفت ایران باقی ماندند و در دوران پساتحریم نیز از آمادگی خود برای حضور در قالبی جدید در ایران خبر دادند، اما مسلما نفت ارزانی که عربستان برای جذب چین به سوی خود عرضه می کند مجهولات جدیدی را وارد معادله ایران با چین خواهد کرد.

به گزارش سی ان ان مانی بر مبنای داده های ClipperData صادرات نفت عربستان سعودی به چین در ماه فوریه ۳۶ درصد افزایش داشته است. (ClipperData یک شرکت ارائه دهنده مجموعه آمارهای جامع، تحلیل و نقطه نظر درباره روند جهانی نفت خام و محصولات پالایشگاهی است). با این رشد، صادرات سعودی ها به چین به بالاترین سطح خود در سه سال اخیر رسیده است. شمار کشتی های نفت کشی که نفت عربستان را به چین صادر کرده، نشان دهنده رشد 75 درصدی واردات چین از نفت عربستان از ابتدای سال جدید میلادی است. زمان بندی این تغییرات سبب شگفتی است و باعث می شود ابروهای خود را بالا بیندازیم. چین مشتری شماره یک نفت کشور رقیب عربستان یعنی ایران است. با وجود اینکه عربستان خود کشوری است که پیگیر طرح فریزکردن تولید نفت در سطح تولید ماه ژانویه بود، اما میزان فروش نفت در حال افزایش است.

ایران این طرح عربستان را «جوک» خوانده بود. به گزارش CNN ایران دقیقا نقطه مقابل طرح عربستان را پیگیری می کند. این کشور به صورت جدی قصد دارد پس از برداشته شدن تحریم های اقتصادی علیه این کشور تولید خود را افزایش دهد. تحلیلگران معتقدند صادرات نفت عربستان به چین بیش از آنکه اقتصادی باشد، سیاسی است. در همین رابطه متیو اسمیت رییس بخش تحقیقات کالای شرکت ClipperData اظهار می کند: «این (صادرات نفت عربستان به چین) یک اخطار سیاسی به ایران است. زمان بندی اتخاذ این تصمیم بسیار جالب به نظر می رسد. به نظر می رسد مسائل دیگری پشت پرده در جریان است».

مسلما سعودی ها هیچ برنامه یی برای کمک به بازگشت موفق ایران به بازار ندارند. درآمدهای جدید نفتی که ایران به دست خواهد آورد سبب تقویت جایگاه سیاسی این کشور به عنوان یک رقیب منطقه یی برای عربستان خواهد شد. همچنین این مساله به ایران جریانی از منابع را خواهد داد که می تواند از آنها در جنگ های نیابتی که در مقابل عربستان در کشورهایی مانند سوریه، یمن و دیگر نقاط دارد، استفاده کند. وینسنت پیاتزا تحلیلگر انرژی بلومبرگ در این رابطه اظهار می کند: «این تلاش گسترده عربستان برای مقابله کردن با اثرگذاری ایران است».

در جریان نشست مجمع جهانی اقتصاد در داوس سوییس، شرکت ملی نفت عربستان (آرامکو) اعلام کرد تولید خود را برای بازکردن فضا برای کشورهای دیگر کاهش نخواهد داد.

در همین حال که عربستان سعودی مشغول گسیل نفت خام ارزان خود به سوی چین است، کارشناسان ClipperData معتقدند هنوز برای اعلام نشانه هایی از موفقیت ایران در افزایش تولید خود زود است. بازارهای آسیا کماکان بازارهای کلیدی برای هر دو کشور تولیدکننده نفت هستند. چین در حال حاضر پس از ایالات متحده و ژاپن سومین مشتری بزرگ عربستان است. ایران نیز ششمین عرضه کننده بزرگ نفت برای چین پس از کشورهایی نظیر عربستان سعودی، روسیه، آنگولا، عراق و عمان است. نفت های جدید عربستان برای انتقال به پایانه ها و پالایشگاه های تحت کنترل شرکت دولتی Sinopec چین خریداری شده است.

از هم گسیختگی اوپک

سی ان ان مانی در این باره می نویسد: در هر صورت نبرد بین ایران و عربستان بر سر چین یک بار دیگر یادآور این نکته است که چقدر اعضای سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) از هم گسیخته و مشتق شده اند و اینکه اجرایی شدن طرح فریزنفتی با این شرایط تا چه میزان دشوار است. تازه ترین نمونه اختلاف بین اعضای اوپک را می توان در عدم هماهنگی بین اعضای این کشور برای برگزاری نشست بین تولیدکنندگان این سازمان و تولیدکنندگان غیر اوپکی مانند روسیه دید. درحالی که الکساندر نواک وزیر انرژی روسیه روز جمعه ۱۴ اسفند اعلام کرده بود که در اواخر ماه مارس دیداری میان اعضای اوپک و غیراوپک برگزار خواهد شد، مقامات ایرانی از برگزاری چنین نشستی ابراز بی اطلاعی می کنند. به گزارش پایگاه خبری اسپاتنیک روسیه، یک مقام ایرانی در این باره اظهار می کند: «وزارت نفت ایران هیچ اطلاعاتی از نشست آتی کشورهای تولیدکننده نفت درباره نهایی کردن توافق دوحه درخصوص توقف تولید ندارد».

این در حالی است که علاوه بر وزیر انرژی روسیه، امانوئل کاچیکوو وزیر نفت نیجریه نیز پیش تر گفته بود که اعضای سازمان اوپک و دیگر کشورهای تولیدکننده نفت قرار است دیداری در ۲۰ مارس ۲۰۱۶ در روسیه داشته باشند. همچنین نیکولاس مادورو ریس جمهور ونزوئلا نیز از برگزاری این نشست در روزهای آینده خبر داده است. رییس جمهور ونزوئلا که کشورش با کاهش قیمت نفت به سختی در تنگنای تامین منابع مالی قرار گرفته است اظهار کرد که انتظار می رود شرکت کنندگان در این نشست تعهد توقف تولید را دست کم تا ماه ژوئن نهایی کنند. به نظر می رسد چشم امید رییس جمهور این کشور در این بازه زمانی بیشتر از ایران به سوی عربستان سعودی و دیگر کشورهای عرب عضو اوپک، همچنین روسیه باشد. خصوصا پس از آنکه محمود احمدی نژاد رفیق گرمابه و گلستان هوگو چاوز و نیکولاس مادورو نیز جای خود را به حسن روحانی داده است.

شطرنج دنباله دار ایران و عربستان

به هر روی باید به انتظار بنشینیم و به میزان نفتی که عربستان در ماه های آتی به چین می فرستد دقت کنیم. آیا رشد صادرات نفت عربستان به چین یک اتفاق بود یا قسمتی از یک برنامه متمرکز از سوی پادشاهی سعودی برای ضربه زدن به ایران است؟

اسمیت در این باره می گوید: «صدای اقدامات عربستان رساتر از صدای کلمات آنهاست». آنها ممکن است تولید را با طرح فریز نفتی خود سرگرم کنند، اگر دیگران نیز حاضر به بازی باشند. اما در همان زمان که دیگران را مشغول طرح فریزنفتی خود کرده اند کماکان مشغول سرازیر کردن نفت خود به بازار هستند».

آنچه به نظر می رسد این است که ایران برای تحقق خواسته خویش -مبنی بر یافتن جایگاه سابق خویش در بازار- کار بسیار دشواری دارد. فرای لزوم تلاش این کشور در زمینه تحقق افزایش تولید خود و نیازهای فنی و سرمایه یی لازم برای این مساله، ایران ماموریت دشواری برای حفظ مشتریان فعلی خود و پیدا کردن بازارهای جدید دارد. عطف به این نقطه که دیگر رقبای ایران، خصوصا سعودی ها دست روی دست به نظاره ایران نخواهند نشست!