بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : چهارشنبه 12 اسفند 1394      10:22

آزادسازی منابع محبوس

اقتصاد ایرانی: نظام تصمیم گیری ایران از دو سال و نیم گذشته تصمیم گرفت یک چالش ۱۲ ساله با مدعیان خارجی را خاتمه دهد. مجموعه این تلاش ها در توافقی تحت عنوان برجام متجلی شد که تنها یکی از ثمرات آن آزادسازی ۲۹ میلیارد دلار از پول های بلوکه شده در خارج بود. در مقابل اراده و تلاش دو سال و نیمه در عرصه دیپلماسی غفلت ۲۰ ساله در حوزه اقتصاد قرار دارد. گفته می شود نزدیک به ۳۰ درصد از تولید ناخالص داخلی ایران در قالب بدهی های دولت، به دلیل برخی خلأهای ساختاری حبس شده است. حبس این حجم از منابع علاوه بر اینکه منجر به شکل گیری انجماد پولی و تنگنای اعتباری شده، در «نهادینه شدن تورم بالا و رشد اقتصادی پایین»، «کاهش ظرفیت سرمایه گذاری» و «تهدید رفاه بازنشستگان» اثر داشته است. به همین دلیل گروه رسانه ای دنیای اقتصاد در قالب همایش سیاست های پولی پیشگام گفت و گویی شد تا با توجه به تجربه دنیا به تبیین این چالش و روش های برون رفت آن بپردازد. تمامی سخنرانان بر این نکته تاکید داشتند که شکل دهی بازار اوراق بدهی دولت، می تواند به حذف یک عامل بزرگ ایجاد اختلال در نظام اقتصادی منجر شود. در کنار حل چالش بدهی ها، امکان تامین مالی بی واسطه و فرصت سرمایه گذاری در بازار جدید برای صاحبان پس انداز از دیگر دستاوردهای این ابزار نوین مالی عنوان شد.

به گزارش دنیای اقتصاد، هم اندیشی پنجم سیاست های پولی و چالش های بانکداری و تولید در حالی شکل گرفت که هدف آن شناسایی کلید خروج از وضعیت کنونی رکود و عبور از تنگنای اعتباری بود. در سال های گذشته به دلیل اینکه دولت، ابزار مناسبی برای برای تامین مالی طرح ها نداشته، به ناچار به ابزاری مانند استقراض از بانک مرکزی و بانک ها روی آورده که نتیجه آن ایجاد اختلال و نوسان در متغیرهای پولی و مالی و حبس منابع مالی بوده است. حال آنکه در اکثر کشورها سیاست گذار با بهره گیری از ابزارهایی مانند بازار بدهی، نوسان در متغیرهای کلان اقتصادی را کنترل کرده است. از سوی دیگر، رئیس کل بانک مرکزی در همایش پنجم عنوان کرد ظرفیت سیاست های پولی برای تحریک رشد اقتصادی تمام شده و باید برای رسیدن به این مقصود، از ابزار جدید استفاده کرد. همچنین در سال های گذشته، علاوه بر قفل شدن منابع خارجی به واسطه اعمال تحریم ها، فقدان ابزار مناسب باعث شد که منابع داخلی نیز در اقتصاد حبس شود. بنابراین به نظر می رسد پس از برجام، باید با ابزاری جدید لغو تحریم های داخلی نیز از منابع نیز صورت بگیرد. در همایش پنجم کارشناسان و اقتصاددانان از زوایای مختلف، به مبحث عبور از تنگناهای اعتباری و آزادسازی منابع محبوس تاکید شد. مخرج مشترک این بحث ها را می توان بهره گیری از استفاده از اوراق جدید و ایجاد بازار بدهی معرفی کرد. راه حلی که ضمن عبور از تنگناهای مالی، راه رسیدن به رشد اقتصادی پایدار را فراهم می سازد. در ابتدای همایش پنجم، علی میرزاخانی به عنوان دبیر همایش به طرح صورت مساله همایش پنجم پرداخت. او یکی از چالش ها موانع اتخاذ سیاست های صحیح اقتصادی را وجود «فشارهای سیاسی و غیرکارشناسی بر سیاست گذاران» عنوان کرد و گفت: فشارهای مذکور به بهانه حمایت از تولید و تولیدکنندگان صورت می گیرد و معمولا موجب انحراف در سیاست های پولی و ارزی می شود.

این کارشناس اقتصادی با بهره گیری از تجربیات گذشته به این نکته اشاره کرد که تسلیم شدن سیاست گذاران پولی به این فشارها، نه تنها موجب بهبود حال تولید و تولیدکننده می شود، بلکه ثبات در متغیرهای اثرگذار بر اقتصادی با خطر روبه رو خواهد. به باور او، ثبات در متغیرهای مذکور، مهم ترین فاکتور تعیین کننده برای عبور از سفته بازی های مخرب به سرمایه گذاری های مولد است. علی میرزاخانی، اساس و بن مایه ایجاد همایش های سالانه را امکان اجماع نظری بین چهار ضلع سیاست گذاران، صاحب نظران، بانکداران و تولیدکنندگان برای ایجاد یک بستر هم اندیشی حول محور مطرح شده دانست. او رویکرد مذکور را تنها راه رهایی اقتصاد از فشارها سیاسی و غیرکارشناسی معرفی کرد که با اجماع روی این سیاست ها، رفاه عمومی و منافع ملی با حفظ منافع فعالان اقتصادی به ویژه تولیدکنندگان و فعالان بازار مالی حداکثر می شود. دبیر همایش پنجم سیاست های پولی و چالش های بانکداری و تولید با بیان اینکه در سال های گذشته شاهد غلبه نسبی نظرات کارشناسی بر این نوع فشارها بودیم، به این نکته اشاره کرد که همچنان در لایه هایی از نظام تصمیم سازی و تصمیم گیری اعتقاد به دستکاری های اداری نرخ های اثرگذار همانند نرخ سود بانکی و نرخ ارز وجود دارد.

او مشکل عمده باقی مانده در اقتصاد را معضل تامین مالی دانست و تاکید کرد: «تا راه حلی کارشناسی برای این مشکل یافت نشود، فشارهای خاموش در جهت سرکوب مالی دوباره شعله ور خواهد شد.» میرزاخانی در بخش بعدی به بحث پارادوکس نقدینگی در سطح خرد و کلان پرداخت و گفت: «درحالی که نقدینگی همچنان دارای رشدی هشداردهنده در سطح کلان است احساس کمبود آن به صورت روزافزون در بخش خرد غیرقابل انکار است.» او سوال کلیدی اقتصاد ایران که در این ماه ها نمود عینی تری پیدا کرده این مطلب عنوان کردکه چرا با وجود رشد بالای نقدینگی در سطح کلان شاهد مازاد تقاضا برای نقدینگی در سطح خرد هستیم؟ سردبیر ارشد گروه نشریات دنیای اقتصاد بدهی های انباشت شده را یک روی این قضیه عنوان کرد. به گفته او، دولت به دلیل برعهده گرفتن تعهداتی ورای توانایی مالی خود، از پرداخت تعهدات خود ناتوان شده و به دو کانال درآمدهای نفتی و منابع بانکی پناه برده است. میرزاخانی گفت: کانال نخست باعث افزایش واردات، بیماری هلندی و سرکوب تولیدشده و کانال دوم هم سرکوب را با کاهش سهم بنگاه های تولیدی از منابع محدود بانکی تکمیل کرده است. او با طرح این مساله اشاره کرد که در همایش پنجم، لایه های نامرئی انباشت بدهی های دولتی بررسی خواهد شد و به این سوال پاسخ داده خواهد شد که چرا به رغم اینکه سهم بدهی های دولتی در ایران نسبت به اکثر کشورها سهم نسبتا پایینی است، این متغیر در ایران موجب بروز مشکلاتی شده است که در کشورهای دیگر از این مشکلات اثری نمی بینیم.

اقتصاد ایران در آینه زمان

موسی غنی نژاد، دبیر علمی همایش نیز با حضور در این همایش خلاصه ای از نیم قرن تجربه اقتصادی کشور را تشریح کرد. وی دوران ۱۰ ساله از اوایل دهه ۴۰ تا اوایل دهه ۵۰ را دوران طلایی اقتصاد ایران عنوان کرد و گفت: در این دوران نرخ رشد اقتصادی بالا و ۱۰ درصد و نرخ تورم کمتر از ۴ درصد بود؛ اما از دهه ۵۰، تلاطم ها نیز وارد اقتصاد ایران می شود. وی ویژگی های این دهه طلایی را آزادسازی نسبی اقتصاد ایران و فضای کسب وکار مساعد، استقبال سرمایه گذار خارجی و انتقال تکنولوژی پیشرفته، برقراری انضباط در سیاست های پولی و مالی، توسعه بانکداری خصوصی و حضور بانک های خارجی، استفاده از اوراق قرضه و اعتبار در حساب جاری و توسعه زیرساخت ها دانست. وی اشاره کرد اگرچه اغلب افزایش درآمدهای نفتی را عامل از دست رفتن دوران طلایی اقتصاد ایران می دانند، اما به عقیده من از بین رفتن انضباط پولی و مالی عامل مهم تری در این روند بوده است. از سال ۵۵ که تعادل های اقتصاد کلان به هم خورد، پس از آن انقلاب اسلامی و جنگ را داشتیم که شدت تلاطم ها را افزایش داد. در اقتصاد این دوران، اقتصاد ملی دولتی تر و فضای کسب وکار بسته تر شد. همچنین در این دوران نفس بخش خصوصی به شماره افتاد و رشد اقتصاد منفی شد. از سوی دیگر تورم دو رقمی شد و چندگانه شدن بازارها و مشکلات آن در این دوران رخ داد. غنی نژاد درخصوص دوران آغاز اصلاحات اقتصادی و معضلات آن نیز گفت: تلاش برای خروج از بن بست اقتصاد دستوری و دولتی، برنامه پنج ساله اول(دستاوردها و مسائل آن) سیاست های مالی، پولی و ارزی نامناسب، بحران تورمی و تلاطم در بازار ارز، فشارهای سیاسی در مخالفت با آزادسازی، زمینگیر شدن برنامه دوم توسعه از جمله رخ دادهای صورت گرفته در این دوران است. غنی نژاد تنها دوره مثبت بعد از انقلاب را دوره سوم برنامه توسعه دانست و گفت: در این دوره از سال های ۷۹ تا ۸۳ با اینکه نرخ تورم بالای نرخ رشد اقتصادی قرار داشته اما هم نرخ تورم و هم نرخ رشد با یک ثباتی همراه بود. اما از سال ۸۴ به بعد تعادل دوباره بهم خورده و تلاطم های شدیدی را در این دوران تجربه کردیم؛ البته در سال ۹۳، تورم کاهش و رشد اقتصادی نیز افزایش یافت. وی افزود: پس از انقلاب اصلاحات اقتصادی با برنامه اول توسعه شروع می شود. اما به علت اتخاذ سیاست های پولی و مالی نامناسب، اقتصاد کشور با مشکلاتی روبه رو و برنامه دوم توسعه زمینگیر شد. در برنامه سوم توسعه اصلاحات به سوی رشد مستمر بوده و در این دوران اقتصاد کشور در مسیر درستی قرار گرفت. اما از سال ۸۴ دوربرگردان اقتصادی شروع می شود و اقتصاد دستوری در قامت پوپولیسم برمی گردد. در این دوره بازگشت به اقتصاد دستوری در قامت پوپولیسم، سیاست های پولی و مالی بی ضابطه، فشار روی نظام بانکی برای اجرای پروژه های پوپولیستی طرح های زودبازده و مسکن مهر، تثبیت نرخ ارز به رغم افزایش تورم داخل و واردات گسترده و لطمه به تولید تمام دستاورد های قبلی دولت را در اقتصاد به باد داد. وی این دوران را دوران طلایی پوپولیسم عنوان کرد.

غنی نژاد در ادامه با بیان این پرسش که چکار می توان کرد که دستاورد های دهه ۴۰ را به دست آورد، گفت: بهبود فضای کسب وکار، باز شدن درها به روی سرمایه گذاری خارجی، انضباط در سیاست های مالی و پولی، بانکداری مبتنی بر منطق اقتصادی و ایجاد بازار بدهی دولتی و بخش خصوصی از مشخصات دوره طلایی اقتصاد کشور بوده که البته هم اکنون این اقدامات در حال انجام و وضعیت امیدوار کننده است.


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir