بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : يکشنبه 4 بهمن 1394      10:58

فرصت‌های پساتحریم ایران و چین

اقتصاد ایرانی: شی جین پینگ، رئیس جمهوری چین به همراه معاونان، نخست وزیر، ۶ وزیر و ۶۰۰ بازرگان چینی پس از ۱۴ سال به ایران آمدند. به نظر می رسد این دوست دوران تحریم ایران، با لغو تحریم ها، سعی در حفظ جایگاه خود دارد. رئیس جمهوری چین نخستین رهبری است که از زمان لغو تحریم های ایران در روز ۲۶ دی ماه تاکنون به ایران سفر کرده است. چین یکی از ۶ قدرت بزرگ جهان در مذاکرات هسته ای ایران بوده و علاوه بر این، شی جین پینگ در این تور خاورمیانه ای خود به کشورهای عربستان و مصر نیز سفر کرده است. برخی از کارشناسان معتقدند هرچند این کشور در دوره تحریم ها شریک مهم تجاری برای ایران محسوب می شد اما در پسابر جام شرکای تجاری بهتری را می توان برای ایران متصور بود. البته چینی ها ریسک پذیر هستند و می توان از این ویژگی آنها برای تامین مالی پروژه های زیر بنایی و زیرساختی و همچنین سرمایه گذاری در ایران استفاده کرد. به عقیده برخی از فعالان بخش خصوصی، با توجه به سهم زیاد چین از تجارت ایران، این حق را می توان برای ایرانی ها محفوظ دانست که حداقل ۲۵ درصد سرمایه مورد نیاز کشور را از چینی ها طلب کنند. چین دومین اقتصاد بزرگ و غول صادراتی دنیا محسوب می شود. از این رو در زمینه تولید کالا جایگاه ویژه ای را به خود اختصاص داده است. از سویی چین، شریک اول تجاری بیش از ۱۰۰ کشور دنیا نیز هست.

به گزارش دنیای اقتصاد، همچنین این کشور دارای بزرگ ترین ذخایر ارزی است. اما کیفیت کالاهای چینی در مقایسه با کالاهای اروپایی و آمریکایی چندان بالا نبوده و از این رو در برخی از حوزه ها قابلیت رقابت با غربی ها را ندارد. هرچند ایران در دوره تحریم ها به واسطه فروش نفت به چشم بادامی های چین، توانست کالاهای موردنیازش را از طریق این کشور تامین کند اما حال با ورود به دوره پسابرجام و اشتیاق کشورهای غربی برای ورود به بازار ایران، برخی از فعالان اقتصادی معتقدند می توان در سبک تجارت با چین تجدید نظر کرد. البته تغییر رویکرد ایران در دوره جدید اقتصادی نیز سیاست واردات صرف از این کشور را تحت الشعاع قرار خواهد داد و به سوی سرمایه گذاری های مشترک با نگاه صادراتی پیش خواهد برد. البته نظر کارشناسان درخصوص آینده روابط تجاری دو کشور ایران و چین با یکدیگر متفاوت است. برخی معتقدند با ورود کشورهای غربی به بازار ایران چینی ها در تجارت ایران رنگ می بازند. از سویی برخی دیگر پیش بینی می کنند روابط تجاری نه تنها کم نخواهد شد بلکه افزایش می یابد. حال آنکه امضای ۱۸ قرارداد که روز گذشته بین این دوکشور امضا شد و سخنان حسن روحانی رئیس جمهوری ایران مبنی بر رساندن سطح تجارت دو کشور به ۶۰۰ میلیارد دلار طی ۱۰ سال آینده، نشان از آن دارد که همچنان شاهد تاختن کالاهای چینی در بازار ایران هستیم. به گفته کارشناسان، قراردادهایی که بین دو کشور منعقد شده، تنها در سطح اقتصادی نبوده و شامل حوزه های فرهنگ، سیاست، امنیت، نظامی و قضایی نیز می شود. توسعه زیرساخت های جاده ای کشور با کمک چینی ها، توسعه مناطق آزاد و شهرک های صنعتی، فاینانس اگزیم بانک چین برای پروژه های ایرانی، فروش مواد اولیه و ماشین آلات به صورت یوزانس توسط چین و مذاکرات بانک های بزرگ چینی برای توسعه روابط و حتی تقاضای ایجاد شعبه از جمله مواردی است که فعالان اقتصادی تحقق آن را در سایه امضای این قراردادها می دانند.

پس از ایالات متحده آمریکا، چین بزرگ ترین اقتصاد جهان را دارد. این کشور تامین کننده کالاهای اساسی بسیاری از کشورهای جهان است؛ از این رو در مبادلات سیاسی و اقتصادی بسیاری از مناطق جهان نام آن شنیده می شود. چین به عنوان یکی از مصرف کنندگان عمده انرژی در جهان با استفاده از ابزار دیپلماسی انرژی در خاورمیانه، آسیای مرکزی، آفریقا و آمریکای لاتین، نگرانی عمده خود را درخصوص تامین انرژی تا حدودی مرتفع کرده است. به اعتقاد کارشناسان توسعه اقتصادی سریع چین در دهه های اخیر و افزایش تصاعدی نیاز این کشور به انرژی همچنین محدود و ناکافی بودن منابع انرژی داخلی آن، سبب شده تا «امنیت انرژی» و چشم انداز آن برای این کشور به امری پر اهمیت و در عین حال نگران کننده تبدیل شود. از ابتدای ورود به جرگه واردکنندگان نفت، چینی ها درک کردند که امنیت انرژی نیز می تواند حوزه ای برای آسیب پذیری استراتژیک چین باشد؛ به ویژه اگر ایالات متحده در پی استفاده از این نقطه آسیب پذیر برآید. بر این اساس می توان گفت امنیت انرژی عنصر اصلی منافع چین در خلیج فارس را تشکیل می دهد. براساس پژوهش های انجام شده در این زمینه، در میان کشورهای منطقه خلیج فارس، ایران از ظرفیت های مهمی برای گسترش و تعمیق روابط در این حوزه با چین برخوردار است؛ از این لحاظ که ایران جزو یکی از بزرگ ترین دارنده های ذخایر نفتی و گازی جهان است؛ همچنین ایران در مدیریت منابع انرژی خود در قیاس با سایر کشورهای نفتی منطقه به ویژه عربستان متفاوت عمل می کند و ایالات متحده به عنوان رقیب استراتژیک چین، نفوذی در آن ندارد. در واقع ترکیب ژئوپلیتیک، قابلیت ها و نیز محدودیت ها، به ایران توانایی پاسخگویی به بخشی از این دغدغه چین را می دهد. از این رو می توان گفت حوزه انرژی از مهم ترین حوزه های شکل دهنده روابط ایران و چین در دوران تحریم ها بود. در سال ۲۰۱۱ نیز چین مهم ترین خریدار نفت ایران بوده و ۱۰ درصد از نفت وارداتی خود را از طریق ایران وارد کرده است. افزون بر این قراردادهای مختلفی نیز در زمینه سرمایه گذاری چین در صنعت نفت ایران میان دو کشور منعقد شد. از سوی دیگر، در دوران تحریم ها که کلیه بانک های ایران تحریم بودند، بانک کونلون چین بانکی بود که با ایران همکاری می کرد. مهم ترین دارایی این بانک که همان سرمایه های ایران بود و مالک کنونی آن شرکت نفت چین است. گفته می شود شرکت نفت چین بابت سر و سامان دادن به مطالبات نفتی ایران نسبت به خریداری سهام این بانک اقدام کرد. البته این بانک در اقدامات مربوط به بانک های ایرانی تعلل می کرد از جمله اینکه برای نگهداری پول های ایران درخواست یک درصد کارمزد کرده بود. حال که تحریم ها برداشته شده، وضعیت متفاوت خواهد بود، با این حال این بانک پس از رفع تحریم ها تمایل بسیاری به ادامه همکاری با ایران نشان داده است.

روابط اقتصادی ایران و چین

پیشینه همکاری های اقتصادی مشترک ایران و چین به سال ها پیش برمی گردد؛ با بررسی تاریخ روابط دو کشور، در سال ۱۹۹۰ ایران حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد نفت چین را تامین می کرد. در سال ۲۰۰۴ نیز ایران و چین یک قرارداد ۷۰ میلیارد دلاری بستند. همچنین شرکت «سی ان پی سی» چین نیز برای استخراج نفت ایران در همین سال قراردادی به ارزش سه میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار را امضا کرد. همچنین در سال ۲۰۰۴، شرکت نفتی «جوهای جنرونگ» چین با ایران برای تامین ۱۱۰ میلیون تن ال ان جی از ایران امضا کرد. همه این موارد، شاهد این مدعاست که این دو کشور همکاری های دیرینه ای را با یکدیگر داشته اند. از همکاری های اقتصادی که پیش از لغو تحریم ها بین این دو کشور صورت گرفته نیز می توان به ساخت بزرگراه تهران- شمال، توافق برای ساخت دو نیروگاه هسته ای ایران و امضای قراردادهای اولیه شرکت ملی نفت چین (سی ان پی سی) سینوپک و شرکت ملی فراساحلی نفت چین به ارزش ده ها میلیارد دلار با ایران اشاره کرد. ارزش تجارت ایران و چین، طی سال ۲۰۱۴ حدود ۵۲ میلیارد دلار بوده است، اما افت قیمت های جهانی نفت این رقم را کاهش داده است. شرکت های نفتی چین از معدود فعالان این حوزه بوده اند که پس از خروج شرکت های بزرگ نفتی غربی از ایران در سال ۲۰۱۰ همکاری خود با ایران را ادامه دادند. پس از ترک غربی ها، شرکت سینوپک از جمله فعالان حوزه نفتی بود که به دستور وزارت نفت ایران فورا تولید خود را افزایش داد. گرچه چین همچنان موتور رشد جهانی است؛ اما مرکز تحقیقاتی برنشتاین در هفته گذشته پیش بینی کرد که تقاضای نفت چین در سال جاری حدود تنها ۳ درصد معادل ۳۰۰ هزار بشکه در روز رشد خواهد کرد. این در حالی است که در سال ۲۰۱۵ این رقم ۵ درصد بوده است. این کندی تقاضا به ویژه برای عربستان سعودی که در داخل نیز با چالش های جدی مواجه است، از اهمیت زیادی برخوردار است. ایران نیز روابط نفتی مهمی با چین دارد. در دوران تحریم ها ایران که با کمبود ظرفیت تانکرهای خود مواجه شده بود، بخشی از مازاد گاز طبیعی مایع خود را در بندر دالیان چین ذخیره کرد.

حالا اما با رفع تحریم ها چین ناگزیر است که در فکر تغییر ماهیت روابط تجاری-اقتصادی خود با ایران باشد؛ چون مزیت هایی را که در دوران تحریم ها برای ایران داشت، اکنون با بازگشت ایران به اقتصاد جهانی، از دست داده است. این در شرایطی است که چین به مدت ۶ سال پیاپی اصلی ترین شریک تجاری ایران بوده است. همچنین از سال ۲۰۱۱ که وضع تحریم ها بسیاری از کشورها، به ویژه کشورهای غربی را از تجارت با ایران منع کرد، چین خریدار شماره یک نفت خام ایران بوده است. پانگ سن، سفیر چین در ایران، می گوید علاوه بر سرمایه گذاری در بخش نفت و گاز، ایران برای برنامه توسعه«یک کمربند، یک جاده(جاده ابریشم جدید)» رئیس جمهوری چین بسیار مهم است. این برنامه بر تجارت، زیرساخت ها و انتقال مازاد ظرفیت صنعتی چین تمرکز دارد. قبل از لغو تحریم ها کشورهایی ازجمله آلمان و فرانسه برای ایجاد مجدد پیوندهای تجاری با ایران ابراز علاقه مندی کردند. اما شیائو شیان، رئیس مطالعات خاورمیانه در دانشگاه یوآن معتقد است چین در زیرساخت ها و ظرفیت تولیدی جایگاه بی بدیلی دارد. تحلیلگران معتقدند موافقت نامه های اقتصادی و سیاسی با ایران به اندازه موافقت نامه هایی که چندروز پیش با عربستان بسته شد، از اهمیت برخوردارند و شی جین پینگ می تواند در حساسیت های این دو قدرت منطقه ای تعادل ایجاد کند. این در شرایطی است که روابط ایران و عربستان درپی اعدام شیخ نمر تیره شده است. ایران و چین در زمینه تجارت سنگ آهن هم فعال هستند، اما خریداران چینی معتقدند با توجه به مازاد عرضه و عملکرد ضعیف بخش فولاد، لغو تحریم های تجاری ایران موجب افزایش صادرات سنگ آهن این کشور به چین نمی شود. سنگ آهن ایران دارای ۵۸ تا ۶۲ درصد آهن خالص و ۶۵ تا ۶۷ درصد کنسانتره است. در سال ۲۰۱۵ صادرات سنگ آهن ایران به چین حدود ۱۳ میلیون تن بود که نسبت به صادرات ۲۰ میلیون تنی در سال ۲۰۱۴ با کاهش ۳۵ درصدی روبه رو شد.


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir