کاهش قیمت نفت پیامد اساسی چالش ایران و عربستان

اقتصاد ایرانی: بازار نفت در ترس؛ واهمه و سردرگمی است. این مهم ترین نتیجه یی است که از رصد نوسانات قیمت نفت در چند روز پس از تنش میان ایران و عربستان و قطع رابطه دیپلماتیک این دو کشور از سوی عربستان گرفته می شود. رسانه های مختلف جهان نیز در این روزها تحلیل خود را از این وضعیت منتشر کرده اند. فایننشال تایمز می نویسد: «بازار نفت از مسابقه وهمناک میان ایران و عربستان ترسیده است». به همین واسطه است درحالی که نخستین واکنش طلای سیاه به این ماجرا افزایش چند درصدی قیمت بود در ادامه این روند تغییر کرده و بهای نفت دوباره با کاهش مواجه شد.

به گزارش تعادل، نشریه دویک در گزارشی می نویسد: «نوسان شدید قیمت نفت به واسطه زیر سوال رفتن خاورمیانه به عنوان منبع اصلی تامین نفت رخ داده است». اما یکی از جامع ترین تحلیل ها از سوی سی ان ان مانی نوشته شده است؛ این خبرگزاری در گزارشی با اشاره به اینکه اغلب افراد می دانند که «جنگی نظامی» میان ایران و عربستان در نخواهد گرفت؛ مهم ترین نتیجه قطع رابطه دیپلماتیک عربستان و به تبع آن 5 کشور عربی دیگر حاشیه خلیج فارس با ایران را «از دست رفتن احتمال اجماع اوپک بر سر کاهش تولید» دانسته است. نتیجه یی که روزنامه تعادل نیز در گزارش روز دوشنبه خود آن را به تمام و کمال مورد بررسی قرارداده بود.
درحالی که اغلب فعالان اقتصادی به دنبال یافتن نتیجه تغییر شکل رابطه میان ایران و عربستان به عنوان دو قدرت اصلی اوپک بر بازار نفت و ماهیت این سازمان هستند؛ روز گذشته مهدی عسلی، مدیرکل امور اوپک وزارت نفت که می توان موضع او را موضع این وزارتخانه تلقی کرد در گفت وگو با شانا تاثیر این مساله بر بازار نفت را «کوتاه مدت» تلقی کرده و به نوعی سعی در بی اهمیت نشان دادن این قطع ارتباط بر بازار نفت داشته است.
ایران و عربستان ۴۰۰ میلیارد بشکه از نفت خام دنیا را در خود جای داده اند و همین مساله شدت اهمیت ارتباط میان این دو کشور بر بازار را نشان می دهد؛ سی ان ان مانی در این باره می نویسد: «ایران و عربستان به تنگه هرمز نزدیک هستند. تنگه یی که مهم ترین نقطه انسدادی در بازار نفت تلقی شده و براساس گزارش اداره اطلاعات انرژی امریکا، روزانه ۱۷ میلیون بشکه نفت خام از آن درحال جابه جایی است.»
به همین واسطه است که فیدل گیت، یکی از تحلیلگران بازار نفت می گوید: «جهان هیچگاه از پس اختلال عرضه نفت در تنگه هرمز بر نخواهد آمد». سی ان ان مانی در ادامه اما این پرسش را طرح می کند که چرا با وجود چنین سطحی از اهمیت، معامله گران نفتی در روزهای اخیر نگرانی چندانی را از اختلال عرضه نفت در این منطقه نشان نمی دهند و بازار بیش از هر چیز درگیر سردرگمی است.
پاسخ این رسانه عدم محتمل بودن جنگ میان ایران و عربستان است؛ احتمالی که در صورت قوت می توانست قیمت نفت را بالا ببرد اما اکنون مسیر بازار نفت به گونه یی دیگر پیش می رود.
از اواسط ژوئن سال ۲۰۱۴ بازار نفت با افت شدید قیمت مواجه شد به گونه یی که این روزها بهای طلای سیاه به حدود ۷۰ درصد بهای این کالا در اوایل سال ۲۰۱۴ رسیده است؛ تاکنون تحلیل های مختلفی درباره چرایی به وجود آمدن چنین وضعیتی منتشر شده است اما عینی و منطقی ترین دلیل «وجود مازاد عرضه شدید» در بازار نفت است. در کنار این استدلال از همان ابتدای این موج کاهشی تحلیل هایی با سمت و سوی سیاسی نیز مطرح می شد؛ از تبانی عربستان و امریکا برای تحت فشار گذاشتن ایران گرفته تا اتحاد عربستان و یارانش در خلیج فارس برای کاهش سطح درآمدهای دیگر کشورهای تولید کننده نفت.
تمام این استدلال ها در کنار یکدیگر سبب شدند تا در یک سال و چند ماه گذشته؛ اعضای اوپک به اجماعی برای کاهش تولید نفت خام دست پیدا نکنند. بررسی های «تعادل» از گزارش های ماهانه اوپک در این مدت نیز نشان می داد که بسیاری از اعضای اوپک ازجمله عربستان نه تنها برای کاهش سطح تولید اقدامی نکرده بلکه در موقعیت های به خصوص؛ تولید خود را در سطوحی قابل توجه ازجمله ۴۰۰ هزار بشکه یی افزایش دادند. موقعیت هایی که یکی از آنها مثبت شدن فضای مذاکرات میان ایران و ۱+۵ و جدی تر شدن احتمال افزایش تولید نفت ایران در فضای پساتحریم بود؛ در چنین شرایطی به طور قطع تنها حالتی که امکان قانع شدن اوپکی ها به کاهش تولید و باز کردن فضا برای بازگشت ایران بدون آسیب دیدن قیمت ها را پیش می آورد؛ مثبت شدن فضای تعاملات میان کشورهای عضو بود، احتمالی که حالا بیش از همیشه تیره و تار شده و مهم ترین نتیجه آن برای بازار «کاهش بیش از پیش» قیمت ها خواهد بود.
سی ان ان مانی در این باره می نویسد: «بسیاری از تحلیلگران معتقدند که کشمکش میان ایران و عربستان صرفا احتمال اجماع این دو کشور در اوپک را کاهش خواهد داد. اکنون این دو کشور هیچ نشانه یی از حمایت برای بالا بردن قیمت نفت نشان نمی دهند در نتیجه بهای طلای سیاه از این نیز پایین تر خواهد رفت».
البته در میان تحلیلگران نفتی همواره این شائبه نیز وجود دارد که کشورهای مصرف کننده نفت خام به دنبال قیمت های پایین بوده و سعی در هدایت بازار به این سمت و سو دارند؛ یکی از راه های این هدایت نیز جهت دهی به افکار عمومی با رسانه هاست. به نوعی برخی اعتقاد دارند موج تحلیل های منتشر شده در روزهای اخیر در رسانه های بین المللی به سبب فروکاستن هیجان معامله گران که امکان بالا بردن بهای نفت را دارد صورت گرفته است؛ اما فارغ از تایید یا تکذیب این نوع از باورها این نکته که بازار نفت اکنون با فاکتورهای مبهم فراوانی روبه رو بوده و چالش میان ایران و عربستان بر این فاکتورها خواهد افزود، نکته یی غیرقابل انکار است.
بازار طلای سیاه سال ۲۰۱۶ را درحالی آغاز می کند که هیچ یک از معامله گران و تحلیلگران افقی روشن و مثبت را برای آن در سال پیش رو نمی بینند. در همین زمینه نتایج یک نظرسنجی که توسط رویترز انجام شده و ایسنا آن را ترجمه کرده است، نشان می دهد تحلیلگران بر این باور هستند که با وجود کنار رفتن احتمالی تولید کنندگان غیراوپک، این مساله که رشد تقاضا بتواند عرضه درحال افزایش ایران و عراق را جذب کند، بعید به نظر رسیده و در نتیجه آن افقی برای افزایش قیمت نفت در سال ۲۰۱۶ وجود ندارد.
این دیدگاه تحلیلگران که رشد تقاضا توانایی جذب تولید ایران و عراق را ندارد تا حدودی استدلال مهدی عسلی در زمینه عدم تاثیر تنش میان ایران و عربستان بر هدف ایران برای افزایش تولید را زیر سوال می برد چراکه درحالی که مدیرکل امور اوپک وزارت نفت با بیان اینکه «ایران بارها اعلام کرده که بلافاصله پس از لغو تحریم ها ٥٠٠ هزار بشکه به تولید نفت خود می افزاید و در فاصله کمتری این میزان را به یک میلیون بشکه در روز خواهد رساند» نیاز به تعامل ایران با اوپکی ها برای افزایش تولید را رد کرده است؛ نظرسنجی رویترز همچنین جمله یی که عسلی خود در این گفت وگو درباره «لزوم کاهش تولید بعضی از اوپکی ها» بیان کرده، نشان می دهد بدون این تعامل شاید ایران بتواند نفت خود را با بازاریابی روانه بازار کند اما مهم ترین نتیجه آن کاهش سطح قیمت ها به پایین تر از حد فعلی خواهد بود. اکنون در هم تنیدگی و اوضاع پیچیده بازار سبب می شود که پیش بینی آینده به امری بسیار دشوار تبدیل شود؛ اگر آن طور که مهدی عسلی مدعی شده است«نفت» برای عربستان مساله یی هویتی بوده و این کشور با هر قیمتی هویتش را حفظ خواهد کرد، محقق شود باید دید سعودی ها برای حفظ هویت خود چه چیزهایی را قربانی خواهند کرد.