بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : چهارشنبه 25 آذر 1394      11:29
کارشناس ارشد بانکی در گفتگو با اقتصاد ایرانی؛

بانک ها قدرت وام دهی را از دست داده اند

گفتگو از :
سیده فاطمه شعار

اقتصاد ایرانی: بانک های توسعه ای عبارتی است که این روزها و به ویژه با توجه به گام گذاشتن کشور در فصل جدیدی از روابط اقتصادی و سیاسی با دنیا زیادتر از قبل به گوش می رسد. بانک های توسعه ای موسساتی هستند مالی که سرمایه را با شرایط مناسب تجهیز می کنند تا در فعالیت های تولیدی توسط خود یا دیگران و یا مشترکا در راستای اهداف برنامه های توسعه ی اقتصادی کشور به نحو مطلوبی سرمایه گذاری کنند. وظایف، نقش و فعالیت های بانک های توسعه ای را اساسا در ارتباط با فرایند توسعه ی اقتصادی می توان تبیین نمود. ضرورت رسیدن به توسعه ی اقتصادی در کشورهای پیشرفته و درحال توسعه موجب شد تا نهادهایی برای هدایت سرمایه گذاری ها در امر توسعه اقتصادی کشورها در غالب بانک ها و سازمان های توسعه ای بوجود آید.

 تاکنون بیش از ۵۰۰ بانک و موسسه ی توسعه در سراسر جهان در کشورهای صنعتی پیشرفته و درحال توسعه تامین منابع مالی و فنی لازم و هدایت سرمایه گذاری های بخش خصوصی و غیرخصوصی بطرف انجام سرمایه گذاری های تولیدی را بر عهده داشتند. این سرمایه گذاری ها بنابر سیاست های توسعه اقتصادی هرکشور گسترش امکانات زیربنایی اقتصادی و توسعه ی بخش های صنعتی کشاورزی و حتی رشد بخش تعاونی را در بر می گیرد. بانک های توسعه در مسیر کمک به حل مشکلات توسعه ی اقتصادی کشورها و رفع تنگناهای موجود رسالت مهمی برعهده دارند و به گفته ی کارشناسان می توانند نقش مهمی در خروج از رکود اقتصادی ایفا کنند در حال حاضر در ایران با توجه به توافقات هسته ای و لغو تحریم های بین المللی نقش معرفی و ایجاد روابط بانک های توسعه ای با کشورهای توسعه یافته در عرصه های بین المللی از اهمیت فراوانی برخوردار است به ویژه اینکه بانک های توسعه ای در اعطای تسهیلات و تامین منابع مالی پروژه های بزرگ صنعتی و معدنی نقش مهم و اساسی را ایفا می کنند و می توانند با تحکیم روابط با سرمایه گذاران خارجی و همچنین همکاری های بیشتر با فعالان بانکی و اقتصادی کشورهای مختلف صنعتی و پیشرفته نقش موثری در توسعه ی اقتصادی داشته باشند. در این راستا و برای بررسی بهتر نقش بانک های توسعه ای در اقتصاد ایران گفتگویی با  دکترسید بهاءالدین هاشمی کارشناس ارشد بانکی ترتیب داده ایم که در ادامه آن را میخوانید.

اقتصاد ایرانی: بانک های توسعه ای چه بانک هایی هستند و چه نقشی در اقتصاد ایفا می کنند؟

بانک های توسعه ای به عنوان موتور محرکه تولید باید در خدمت تولید و اقتصاد کشور باشند زیرا هر چه این نقش پر رنگ تر باشد اقتصاد کشور با سرعت بیشتری در مسیر پیشرفت قرار خواهد گرفت، اما امروز شاهد هستیم که نقش بانک ها در عرصه تولید کمرنگ شده است به عقیده ی من بانک های توسعه ای به جای اینکه به وظیفه اصلی خود بپردازند بیشتر به سایر مسائل رسیدگی کرده اند.

اقتصاد ایرانی: آیا وضعیت اقتصاد بانکی و اقتصاد پولی و مالی ایران در حال حاضر آماده ورود بانک های توسعه ای است یا خیر؟

اگر به تاریخچه تاسیس بانک های توسعه ای و تخصصی نگاهی بیندازیم خواهیم دید که بعد از جنگ جهانی دوم و بعد از اینکه اقتصاد دنیا به شدت آسیب دیده بود ، به منظور جبران عقب ماندگی ها و ایجاد سرمایه گذاری های جدید مفهوم بانک های توسعه ای شکل گرفت بدین ترتیب رشد و توسعه هم فقط با سرمایه گذاری متصور است این یک بحث اصلی است و در هر سرمایه گذاری هم نقش پس انداز ملی و منابع بلند مدت حائز اهمیت است. یک بار در کشور تقریبا در سال های ۱۳۳۰ تا ۱۳۳۸ به تاسیس بانک های تخصصی و بانک توسعه ی صنعتی و معدنی که نقش بسیار بزرگی در توسعه ی کشور داشت روی آوردند.

 در دنیا برای رشد بهتر اقتصادی و مدیریت مناسب تر منابع وظایف بانک ها را از هم تفکیک می کنند یک سری بانک های تجاری در بازار پول هستند که این دسته از بانک ها تسهیلات و منابع کوتاه مدت را در اختیار واحدها قرار می دهند، اصولا نگرش کوتاه مدت دارند و می خواهند زودتر به سود و درآمد برسند و بین سهامداران خود توزیع کنند، در مقابل بانک های تخصصی و توسعه ای قرار دارند که از منابع بلند مدت مثل کمک های بدون بهره و کارمزد دولت و یا با سود و کارمزد پایین دولتی، از منابع سازمان تامین اجتماعی و از منابعی که در اختیار دولت است، برای سرمایه گذاری، ایجاد اشتغال و توسعه ی بنگاه اقتصادی استفاده می کنند.

 بر همین مبنا سیاست های دولت ها ایجاد بانک های تخصصی ، توسعه ای و بانک های منطقه ای بوده که در ابتدا بانک تخصصی در بخش های صنعت ، معدن ، کشاورزی ، ساختمان و مسکن فعالیت داشته همچنین یک بانک تخصصی دیگر بنام "اگزیم بانک" یا همان بانک توسعه صادرات و واردات است، بانک های تخصصی بانک هایی هستند که با حمایت دولت در جهت نیل به اهداف و برنامه های 5 ساله، یا به عبارت بهتر برای به ثمر رسیدن سرمایه گذاری ها، اشتغال و درآمدهای جدید شکل می گیرد و بانک های تجاری نیز تامین مالی بنگاه ها موسسات مالی را از طریق تامین سرمایه بر عهده دارند.

بطور مثال این بانک در بخش های مختلفی مثل صنایع مواد غذایی پوشاک چوب و کاغذ چاپ چرم و پوست لاستیک فلزی و غیر فلزی کانی های فلزی و غیر فلزی و .... تقریبا همه ی موارد سرمایه گذاری کرده است،  یکی از سرمایه های بانک های تخصصی ساختار وسازمان کارشناسی این بنگاه های مالی است که با  راهنمایی ها و ارائه ی خدمات فنی می تواند موجب رشد و تحقق اهداف آنها شود.

البته زمانی که به این مرحله رسید به سمت سازمان بورس واوراق بهادار از طریق واگذاری ، انتقال منابع و استفاده مردم و تامین مالی از مردم برای واحدهایی که به بهره برداری رسیدند هدایت می شود همچنین با توجه به دانش مالی ، فنی ، تجربی ، علمی و کمک گرفتن از دولت سرمایه گذاری جدیدی خلق می کنند.

اقتصاد ایرانی: مردم خیلی آگاه نیستند نسبت به نقش بانکهای توسعه ای، آیا مردم می توانند در بانک های توسعه ای سپرده گذاری کنند یا در تامین منابع بانک های توسعه ای حرکتی داشته باشند یا خیر؟

اصولا بانک های توسعه ای متکی به منابع کوتاه مدت نیستند یعنی بیشتر منابع آنها بلند مدت است که مردم هم می توانند به صورت سپرده گذاری بلند مدت پول بگذارند بیشتر منابع این بانک ها برمی گردد به انتشار اوراق مشارکت به ضمانت دولت به تضمین بانک مرکزی، به عبارت بهتر منابعی که دولت بلاعوض بطور مثال از محل حساب صندوق توسعه ی ملی یا سایر منابعی که از محل سازمان تامین اجتماعی حتی اداره پست بانک ها پس انداز کرده، نمونه اش در کشور ژاپن که موفقیت آمیز بوده است حال این سوال مطرح می شود که سیستم بانکی خود را چگونه طراحی کنیم تا به یک تعادل در سیستم پولی و سرمایه ای برسیم؟ در پاسخ با اشاره به نمونه های جهانی آن باید گفت ، بیشتر منابع این بانک ها بلند مدت و کم هزینه و بعضی وقت ها حتی بدون سود است تا بتواند در اختیار آنهایی که سرمایه گذاری جدید می کنند قرار گیرد اگر درآمد جدیدی حاصل شود پس انداز بیشتر می شود و دوباره این سیکل ادامه پیدا می کند.

منابع بانک توسعه ی صادرات شعبه ی زیادی ندارد فقط یک دفتر نمایندگی دارد که بتواند از منابع بلند مدت دولت که برای ایجاد اشتغال و توسعه ی سرمایه گذاری و برای رشد درآمد ملی است، استفاده کند تا دولت از طریق بدست آوردن مالیات منتفع می شود به نحوی که اول سرمایه گذاری می کند و بعد از طریق دریافت مالیات سهمیم می شود .

بنابراین دولت ها نقش اصلی را در توسعه ی بانک های توسعه ای و تخصصی ایفا می کنند همچنین مردم نیز می توانند سپرده گذاری انجام دهند اما نقش خیلی بزرگی در اهداف و روند کاری بانک های توسعه ای ندارد، این بانک ها در واقع به منابع بخش خصوصی کوچک و بزرگ و حمایت های دولت و حتی استقراض از دولتهای خارج از کشور در جهت سرمایه گذاری ثابت و بلندمدت ، جهت می دهند و نقش ایفا می کنند.

اقتصاد ایرانی: راهکارهایی که برای تامین منابع بانک های توسعه ای پیشنهاد شده قابل اجرا شدن نیست و پیشنهاد شد یارانه یی را در این بانک ها سرمایه گذاری کنیم نظر شما در مورد؟

لازم بذکر است برخی از کارشناسان در خصوص برداشت از بودجه عمرانی کشور برای صرف در این امور نظر دادند که کار صحیحی نیست، بودجه ی عمرانی یعنی سرمایه گذاری منابع ملی در سرمایه گذاری ملی و ایجاد زیرساخت ها برای توسعه ی اقتصادی کشور، همچنین برخی راهکارهایی که مجلس تصویب کرد سهل الوصول نیست یعنی نمی توان به سرعت مطالبات و طرح های نیمه تمام را نقد کرد به عنوان سرمایه به بانک ها برد، حداقل در کوتاه مدت قابل دسترس نیست. اما راه حل های دیگری هم هست.

 یکی از این راهکارها تأمین مالی از محل حساب توسعه ی ملی است به هرحال یکی از مصارف صندوق توسعه ملی می تواند بعنوان سرمایه در بانک های تخصصی دولتی باشد که در انجا بصورت دائمی می ماند و همه از این منابع استفاده می کنند. که این روش در تمام دنیا رایج و مرسوم است، الان نسبت کفایت سرمایه در بانک های دولتی بشدت پایین است. کار دیگری که معمولا در دنیا استفاده می شود از طریق انتشار عرضه اوراق 5 ساله است که می تواند از بازار پول بگیرد و به عنوان سرمایه به این بانک ها ببرد و بعد از محل سودی که این بانک ها از آن افزایش سرمایه بدست می آوردند اصل و سود آن خریداران اوراق قرضه را بازپرداخت کند.که این اختیار به دولت داده شده حتی اوراق قرضه ارزی می تواند صادر کند و بجای اینکه سودش را به دولت برگرداند به مردم بدهد اما سرمایه دولت در آن بانک ها افزایش داده شود یا می توانند بخشی از منابع صندوق توسعه ی ملی را نه بعنوان سرمایه بلکه بعنوان سپرده نزد بانک های توسعه ای بگذارند اما بدون سود و چند ساله اصل پول را وصول کند.

ما یک اشکالات اساسی در سیاست گذاری های خود داریم . البته درماندگی کنونی به این دلیل است که  بانک ها قدرت وامدهی را از دست داده اند. دنیا بانک های تخصصی ایجاد کرده و منابع بلند مدت حفاظت شده با نظارت کامل در اختیار بانک هایی قرار داده و گفته شما به بخش های مختلف اقتصادی بدهید؛ اما ما از بانک های تخصصی خود حمایت نکردیم و در توسعه ی آنها تلاشی هم نداشتیم متاسفانه ما در بانک های توسعه ای کم کار کردیم و به بانک های تجاری اهمیت بیشتری داده ایم. ما یک تبصره به این ها دادیم که بیایند در بخش های مختلف صنعتی سرمایه گذاری کنند که جزء مطالبات معوق شده است. که اکنون اصلا ارزش پیگیری ندارد. همه ی این موارد باعث ضعیف شدن بانک های تجاری شد و حمایتی هم از بانک های تخصصی صورت نگرفت.

 دولت هم مالک و هم سرمایه گذار بانک های تخصصی است. دولت باید از محل درامدهای مالیاتی به درآمد برسد. ما متاسفانه روش های بومی خودمان را رفته ایم و به علم بانکداری در دیگر کشورهای دنیا توجه نکرده و استفاده نکردیم. بانکداری یک علم ، یک فن و یک صنعت است، این گونه نیست که ما بتوانیم برای خودمان یک مدلی بدهیم و به دانش جهانی آن توجه نکنیم ما می توانیم از روش های کشورهای توسعه یافته اما با فرهنگ بومی خودمان عمل کنیم به عقیده من اگر به تجارب دنیا توجه کنیم الان هم می توانیم جلوی انحرافات را بگیریم و در مسیر صحیح حرکت کنیم.

بانک های توسعه ای در دستیابی به توسعه ی صنعتی و اقتصادی کشورها نقشی موثر وسازنده ای ایفا می کنند به همین دلیل در سطح جهان به ایجاد وگسترش آنها کمک شده تا بعنوان ابزاری در اختیار برنامه های توسعه ای اقتصادی ملل جهان قرار بگیرد.

کشورهای پیشرفته و توسعه یافته نمونه های خوبی هستند اصلا مدل و ساختار بانکداری آنها متفاوت است یکی از ویژگی های این کشورها این است که فعالیت بانک های تخصصی و تجاری را از هم جدا کردند. بانک های تجاری عموما خصوصی هستند و سهام آنها در بورس است و به سودآوری فکر می کنند همچنین باید مثل همه ی بنگاه های دیگر " ای پی اس" بدهند و سودآور باشند تا بتوانند در بازار بورس پایدار بمانند و به حیات خود ادامه دهند اما بانک های توسعه ای هدف سوداوری ندارند وظیفه ی اصلی آنها کمک به مبانی تولید، آموزش، ارتقای تکنولوژی، فراهم کردن سرمایه گذاری و بردن بنگاه های اقتصادی به بورس است. یکی از کشورهای موفق در بانکداری ژاپن است که در این کشور وزارت اقتصاد دارایی مسولیت نظارت بر فعالیت کلیه بانک ها را برعهده دارد. و بانک مرکزی ژاپن هم وظیفه سیاست گذاری را بر عهده دارد. این کشور بانک های تخصصی و تجاری خود را از هم تفکیک کرده و وضع خوبی به بانک های حامی تولید تجارت و صنعت داده است. ژاپن سه بانک بزرگ دارد که فقط تسهیلات بلند مدت برای سرمایه گذاری های جدید ایجاد می کنند و با نظارت کامل منابع خود را از طریق انتشار اوراق قرضه تامین می کنند. به همین دلیل رقابتی در پرداخت سود با بانک های دیگر ندارند.

لازم بذکر است؛ بانک های توسعه ای نقش مهمی در اقتصاد کشورهای درحال رکود دارند و حلقه ی واسطی میان صنعت، نظام پولی وسرمایه گذاری در کشورها هستند البته با توجه به اینکه در آستانه روزهای پرکاری در اقتصاد ایران هستیم باید به این نکته توجه کنیم که حضور این بانک ها در عین رعایت بسترسازی های مهم و مورد نیاز نظام پولی وبانکی کشور قادر است راهکاری برای افزایش ضرب آهنگ اقتصادی کشور باشند.

 


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir