بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : دوشنبه 9 آذر 1394      14:9

چین نقشه می‌کشد؛ امریکا حمایت می‌کند

اقتصاد ایرانی: تنها لحظاتی پس از فرود آمدن هواپیمای چینی در فرودگاه بین المللی «لاهور» صف بزرگی از چینی ها برای انجام امور مهاجرت تشکیل می شود که حتی برای کارمندان این فرودگاه نیز بی سابقه است. افزایش جمعیت چینی ها در پاکستان تنها پدیده جدید این کشور نیست. در هر شهری از این کشور تا کرانه های دیگر کشورهای آسیای مرکزی نیز می توان ردی از جای پای جدید چینی ها پیدا کرد که هنوز مشخص نیست برای چه کاری به آنجا آمده اند.
به گزارش تعادل، در شهر «گوادر» در جنوب غرب پاکستان زیاد شدن جمیعت چینی ها می تواند نشانه یی برای دستیابی پکن به آب های اقیانوس هند باشد. در منطقه «گلگت-بلتیستان» نزدیک کشمیر کارگران چینی کار روی بزرگراه ۵۰۰ مایلی را تمام کرده اند که چین را به پاکستان متصل می کند. در تپه های نزدیک اسلام آباد نیز دیپلمات های چینی به دنبال برقراری ارتباط با سیستم سیاسی فاسدی هستند که تا سال ها قبل از آن دوری می کردند. اما حالا می خواهند نقش میانجی را برای روند مذاکره پیرامون دولت افغانستان و طالبان بازی کنند.
در حال حاضر از نظر سیاسی و اقتصادی پاکستان تبدیل به نقطه تمرکز چین برای عملی کردن برنامه بلندپروازانه نفوذ به غرب با عنوان «یک کمربند، یک جاده» شده است. از طریق این برنامه چین میلیاردها دلار در زمینه جاده های جدید، لوله ها، نیروگاه های برق، خطوط ریلی و بنادر سرمایه گذاری می کند. این سرمایه گذاری در آخر منجر به تشکیل شبکه یی از خطوط تجاری می شود که چین را به جنوب و مرکز آسیا و دست آخر به اروپا پیوند می زند. گل سر سبد برنامه های اقتصادی کریدور چین-پاکستان سرمایه گذاری ۴۶ میلیارد دلاری پروژه یی است که چین را به بندر گوادر متصل می کند.
از سوی بسیاری از اهالی پکن این تلاش ها به عنوان پاسخی به برنامه «محور آسیا» تلقی می شود که اوباما قصد اجرای آن را داشت. برنامه محور آسیا چالشی امریکایی برای افزایش نفوذ در منطقه تلقی می شد. با این حال در مقایسه با وضعیت آسیا و اقیانوسیه در شرایطی که یک «چین مهاجم» برای دست یافتن به منابع ظهور کرده، دولتمردان امریکایی برخلاف تصور با آغوش باز از این حضور استقبال کرده اند. این همگرایی شگفت انگیز تنها یک علت دارد: به گفته مقامات امریکایی این علت همان نقطه مشترک همکاری های چین و امریکا یعنی «امنیت» است.

در جست وجوی امنیت در منطقه
با پایان دوران ریاست جمهوری اوباما برنامه خروج نیروهای ارتش این کشور از افغانستان کلید خواهد خورد. در نتیجه همین مساله واشنگتن به دنبال آن است تا نیرویی در منطقه روی کار بیاید که بتواند حداقل در مرزها امنیت را تضمین و جلو فعالیت های گروه های تروریستی را بگیرد. اگر چین به دنبال آن باشد تا نقشی پررنگ به عنوان یک بازیگر منطقه یی ایفا کند ایالات متحده امریکا با آن مخالفت نخواهد کرد.
دن فلدمن نماینده ویژه امریکا در افغانستان و پاکستان ماه گذشته اعلام کرد که «ما به تلاش های چین نه به عنوان اقداماتی علیه اقدامات ما بلکه به عنوان کاری مکمل در جهت تلاش های خودمان نگاه و استقبال می کنیم.» کمی بعد نیز دیگر مقامات ارشد امریکا در جنوب آسیا در پیام های مشابهی اعلام کردند که «ما نقش گسترده چین در منطقه را مثبت ارزیابی می کنیم.» با این وجود این برخی قدرت های همسایه همانند «هند» و «روسیه» در برخی موارد نگرانی خودشان را نسبت به نفوذ چین آشکارا نشان می دهند. اما امریکایی ها باور دارند که برنامه جدید جاده ابریشم چینی ها به منزله جریان یافتن خون تازه یی در شریان هایی است که امریکا سال ها قبل زیر بنای آنها را در منطقه گذاشته است. حضور چین به منزله پیوند قطعات پراکنده یی است که تا مدت های پیش در جنوب و مرکز آسیا به محکوم به شکست بوده است. به عبارت دیگر تشکیل شبکه یی به هم پیوسته از امور تجاری در جنوب و مرکز آسیا به منزله تحقق برنامه یی است که امریکا سال ها قبل برنامه آن را داشته اما در اجرا موفق نبوده است. در چهار سال گذشته وزارت امورخارجه امریکا تمام تلاش خودش را به کار برد تا برنامه یی الهام گرفته از جاده ابریشم چین در منطقه برای ایجاد شبکه یی از تجارت منطقه یی اجرا کند. هدف امنیتی این برنامه اقتصادی روشن است. کمک به ایجاد یک افغانستان با ثبات پس از خروج امریکا هدف اصلی این برنامه بود.
«باب هورمتس» که پیش از این معاون وزیر امور خارجه در امور اقتصادی، کشاورزی و انرژی در افغانستان بود درباره اهمیت این برنامه گفت: «با در نظر گرفتن چشم انداز اولیه جاده جدید ابریشم، اگر افغانستان به طور جدی در اقتصاد منطقه ادغام شود قادر خواهد بود تا از ظرفیت های موجود سرمایه گذاری خارجی در کشورش استفاده کند و به پیشرفت چشمگیری در بهبود زندگی مردمانش دست پیدا کند.»
اصل حیاتی و اساسی در این برنامه ادغام قطعات کلیدی زیر ساخت های کشورهایی چون قزاقستان، ترکمنستان، پاکستان و افغانستان همانند شبکه های تلفن و مخابرات، راه آهن و بزرگراه ها بود. اما پیشرفت مسائل تنها در مرحله سخن آسان بود و در مرحله عملی همت بیشتری می طلبد. ایالات متحده در همان زمان قادر نبود تا میلیاردها دلار هزینه برای برنامه های زیرساختی که امروز چین در آسیای مرکزی بر عهده گرفته را کنار بگذارد. در حال حاضر چشمگیر ترین رقمی که چین به پاکستان کمک می کند رقم ۴۶ میلیارد دلاری است که رییس جمهور شی جین پینگ در ماه اوریل وعده آن را به دولت پاکستان داد. در پاکستان به عنوان کشوری که ترس مانع از انجام سرمایه گذاری خارجی می شود این دوستی و نزدیکی با چین می تواند آب و هوای سرمایه گذاری را تغییر دهد.
جای تعجبی هم نیست که اسلام آباد از این ابتکار عمل هیجان زده شده است. در مقایسه با ۲ میلیارد دلاری که امریکا هر ساله برای کمک به موارد امنیتی پاکستان کمک می کرد حالا پکن پیشنهاد ۴۶ میلیادر دلاری را رو کرده است که می تواند تغییر چشمگیری در پیشرفت پروژه های زیربنایی ایجاد کند. این پروژه های زیربنایی شامل گسترش نیروگاه های هیدروالکتریکی و نیروگاه های سوخت فسیلی است که به نواز شریف نخست وزیر پاکستان کمک می کند تا به راحتی از بحران انرژی که گریبان کشورش را گرفته عبور کند. در کشوری که قحطی برق وجود دارد، خاموشی همیشگی یک منبع سرخوردگی برای دولتمردانش محسوب می شود که می تواند به راحتی امنیت شکننده پاکستان را از بین ببرد. چین فراتر از نیروگاه های برق همچنین وعده داده میلیاردها دلار در خطوط لوله، خطوط ریلی کشور و جاده ها سرمایه گذاری خواهد کرد.

منافع امنیتی چین در پاکستان
یکی از اهداف چین این است که با پرورش منطقه سین کیانگ به عنوان یک قطب اقتصادی امنیت آن را نیز به مرحله بالاتری ارتقا دهد تا پکن نیز از این بابت نگرنی خاصی را احساس نکند.
سین کیانگ هزاران مایل دورتر از سواحل مرزی چین، مرکزی برای فعالیت های صنعتی و تجاری است. کریدور دو هزار مایلی میان گوادر و جنوب غرب چین می تواند هزینه انتقال اجناس را به یک چهارم هزینه فعلی کاهش دهد علاوه بر اینها این ناحیه که محصور در خشکی است می تواند برای نخستین بار به اقتصاد جهانی پیوند بخورد.
اما اهداف اقتصادی در سین کیانگ صرفا تجاری نیست. منطقه که محلی برای زندگی جامعه مسلمان اویغور است همیشه به عنوان دردسری برای قدرتمندان پکن تلقی شده است. یکی از اهداف پکن در این مورد این است که با ادغام جمعیت و همچنین ایجاد فرصت های شغلی، افراط گرایی را در منطقه به طرز قابل توجهی کاهش دهد. با این حال پکن این موضوع را می داند که رشد در منطقه به تنهایی پاسخگوی کاهش افراط گرایی نیست. گروه کوچکی از اویغورها به عنوان نیروهای نظامی در مرزهای افغانستان و پاکستان برای حفاظت از مرزها استخدام شده اند. با توجه به برنامه امریکا برای خروج نیروها در سال 2016، پکن این نگرانی را دارد که این الزام به خروج موجب شود تا افراط گرایان زمینه لازم را برای تهدید از سوی افغانستان و پاکستان ایجاد کنند. این موضوع همان دلیل بزرگی است که باعث شده چین برای ورود به حریم تلاش های امریکا وارد شده و نقش میانجی را برای دولت افغانستان و طالبان بازی کند.
به عقیده «اندرو اسمال» یک کارشناس پاکستان در بنیاد «جرمن مارشال» مقامات چینی حل وفصل سیاسی مشکلات در افغانستان را تنها راه حل موجود برای جلوگیری از تبدیل شدن این کشور به محلی برای فعالیت افراط گرایان اویغور می دانند. اسمال در این باره گفت: «ترس چین از بی ثباتی باعث شده تا پکن به یک باره از خواب بیدار شود و به اهمیت منطقه پی ببرد. تا به حال هیچ کشوری مشتاق تر از چین وجود نداشته تا نقش میانجی میان طالبان و دولت افغانستان را ایفا کند.» برای مقامات امریکا همه چیز به زمان بستگی دارد. از زمان سقوط طالبان در سال ۲۰۰۱ امریکا همواره تلاش کرده تا چین را به مذاکرات آینده افغانستان وارد کنند اما در آن زمان به دلیل آنکه امریکا نقش کمی برای چین در جریان ملت سازی قائل بود عهدشکنی های زیادی از سوی پکن انجام گرفت. در زمان مذاکرات «بن» عدم علاقه چین به روند مذاکرات می تواند مثال خوبی برای این موضوع باشد. به اعتقاد فلدمن بی تفاوتی چین نسبت به مساله حتی تا سال ۲۰۰۹ زمانی که او از طرف وزارت امورخارجه مسوول امور افغانستان شد نیز باقی مانده بود. فلدمن در این باره گفت: «در سال ۲۰۰۹ زمانی که برای نخستین بار به چین رفتم همکاران ما به هیچ وجه حاضر نبودند کلمه یی درباره برنامه ما پیرامون افغانستان و پاکستان صحبت کنند.»
اما این وضعیت با رشد نگرانی های پکن در خصوص نزدیکی مرزها به افغانستان و پاکستان پس از خروج افغانستان تغییر کرد. در جولای 2014 چین «سان یوشی» دیپلمات کهنه کارش را به عنوان مسوول امور افغانستان منصوب کرد. بلافاصله پس از حضور سان در سمت جدیدش چندین ملاقات محرمانه با طالبان و مقامات افغانستان در ماه ترتیب داده شد. چین وارد این مذاکرات شد تا اهرم لازم را برای مقابله با اسلام آباد پیدا کند. برای سال ها کابل از این مساله که پاکستان سرچشمه اصلی برای هرج و مرج افغاستان است، شکایت می کرد. این حمایت در وهله اول با حمایت از گروه های افراطی در خاک افغانستان و در مرحله بعد با ایجاد محیط امن برای آنها در خاک پاکستان صورت گرفت. این مساله به شیوه عملکرد طالبان در خاک افغانستان و شبکه حقانی و تلاش های این گروه از ورای مرزها و در داخل خاک افغانستان اشاره دارد.

چشم نگران کشورهای منطقه
درحالی که اسلام آباد چنین حمایت هایی را انکار می کند بیشتر ناظران بر این باورند که ارتباط پاکستان با طالبان افغانستان عنصری اساسی برای مذاکرات صلح است و موجب می شود تا پکن بتواند برای وارد کردن فشار نقش مهمی بر عهده بگیرد.
مذاکرات ماه جولای روندی خوش بینانه داشت اما این روند بلافاصله با فاش شدن مرگ ملاعمر چهره دیگری به خود گرفت. در حال حاضر مذاکرات به خاطر اختلافات داخلی طالبان بر سر جانشینی عقب افتاده است. دقیقا در همان زمان که امریکا با روی باز از نقش چین در منطقه حمایت می کند نگاه دیگر کشورها به این مساله کاملا محتاطانه است. مقامات هندوستان از این موضوع که فشار چین به پاکستان باعث می شود تا اعضای جنبش اسلامی شرق ترکستان محدود شوند، شکایت کرده است. آنها معتقدند که این موضوع در عین حال از فعالیت افراط گرایان مثل لشکر طیبه که گروهی پاکستانی در نزدیکی مرز هندوستان هستند، غافل بماند. مسوولان امریکایی اما نگرانی از این بابت ندارند چرا که معتقدند اویغورها و دیگر افراط گرایان منطقه وزیرستان شمالی آن قدر در هم تنیده هستند که ضربه زدن به آنها بدون ضربه به شبکه حقانی امکان پذیر نیست. برای روسیه نیز نگرانی این مساله به تشکیل کریدور اقتصادی میان چین و پاکستان بر می گردد. با تشکیل این منطقه چین این فرصت را پیدا می کند تا بر ضلع جنوبی مرزهای روسیه در آسیای مرکزی نفوذ پیدا کند. با توجه به مساله اوکراین و بحران مذاکرات انرژی با غرب حضور چین در شرایط حاضر برای روسیه می تواند یک عامل خطرآفرین تلقی شود.


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir