۲ روایت متفاوت از تراز بودجه خانوار در ایران

اقتصاد ایرانی: روز گذشته مرکز آمار ایران جزییات هزینه و درآمد خانوار در سال ۱۳۹۳ را منتشر کرد. این گزارش برخلاف گزارش بانک مرکزی که حدود ۲ ماه گذشته ارائه شده بود نشان از مثبت شدن تراز بودجه خانوارها در سال ۹۳ داشت. بانک مرکزی هزینه خانوارهای شهری در سال ۹۳ را ۳۲ میلیون و ۸۷۶ هزار تومان و درآمد آنها را حدود ۳۱ میلیون و ۳۰۰ هزار تومان اعلام کرده بود. براساس اطلاعات بانک مرکزی خانوارهای شهری مطابق سال های پیش از آن هنوز از منفی بودن تراز بودجه یی خود رنج می برند. اما مرکز آمار متوسط هزینه و درآمد خانوارها را به ترتیب ۲۳ میلیون و ۴۸۶ هزار تومان و ۲۴ میلیون و ۱۳۱ هزار تومان اعلام کرده که به معنی پیشی گرفتن دخل خانوارها از خرج آنهاست.
به گزارش تعادل، ایرانی ها سال گذشته وضعیت معیشتی بهتری داشتند؛ گویا کاهش شیب نرخ تورم در فاصله سال ۹۲ تا ۹۳ کار خود را کرده است. خانوارهای ایرانی چند سالی بود که دخل و خرج شان با هم نمی خواند و عمدتا در پایان سال با کسری بودجه سالانه روبه رو بودند، اما این روند در سال گذشته بعد از چندین سال تغییر کرده است. سال گذشته خانوارهای شهری و روستایی نه تنها خرج شان با دخل شان نخواند که توانستند در پایان سال مقداری هم از درآمدشان را برای خود پس انداز کنند؛ هر چند که میزان پس انداز سالانه آنها آنقدرها چشمگیر نبود. اما اینها یعنی ایرانی ها مقداری از سختی سال های قبل برای تامین هزینه های خود عبور کردند.
تازه ترین گزارش مرکز آمار از درآمد و هزینه سالانه خانوارهای شهری نشان می دهد که درآمد خانوارهای شهری در سال گذشته رشدی به مراتب بالاتر از هزینه های شان را تجربه کرده است. در سال ۹۳ درآمد شهری ها با رشد ۱۸ درصدی نسبت به سال پیش از آن به بالغ بر ۲۴ میلیون و ۱۳۱ هزار تومان رسید. این درحالی بود که آنها در همان سال هزینه های شان به طور متوسط نزدیک به ۲۳ میلیون و ۴۸۶ هزار تومان رسید. به این ترتیب یک خانوار متوسط پنج نفره شهری در سال گذشته توانست با پوشش دادن تمام هزینه هایش مبلغی حدود ۶۴۵ هزار تومان هم پس انداز کند. خانوارهای شهری سال گذشته بیش از ۱۴۴ هزار تومان در دخل و خرج شان کسری داشتند.
گرچه میزان پس انداز روستایی ها نسبت به شهری ها کمتر بود اما آنها هم توانستند در پایان سال حدود ۵۲ هزار تومان از درآمد سالانه شان را برای خود پس انداز کنند. روستاییان در سال گذشته بیش از ۱۳ میلیون و ۹۰۵ هزار تومان درآمد کسب کردند که در مقابل بالغ بر ۱۳ میلیون و ۸۵۲ هزار تومان هم خرج کردند.
طبق گزارش مرکز آمار از وضعیت دخل و خرج خانوارها در سال گذشته، ترکیب هزینه های خانوارها در سال گذشته نشان می دهد که شهری ها بیش از ۵ میلیون و ۸۱۲ هزار تومان از هزینه های سالانه شان مربوط به هزینه های مواد خوراکی و دخانی بوده و باقی هزینه های شان یعنی بالغ بر ۱۷ میلیون و ۶۷۳ هزار تومان به هزینه های غیرخوراکی آنها اختصاص داشته است. این ترکیب هزینه ها برای روستاییان این گونه بود که حدود ۵ میلیون و ۷۰۳ هزار تومان را صرف مواد خوراکی و دخانی کردند و ۸ میلیون و ۱۴۹ هزار تومان هم صرف هزینه های غیرخوراکی کردند. براین اساس اما بیشترین میزان رشد هزینه های خانوارهای شهری در سال ۹۳ نسبت به ۹۲ مربوط به هزینه های غیرخوراکی بوده است. در سال گذشته هزینه مواد خوراکی و دخانی برای شهری ها رشدی معادل ۵.۸ درصد را تجربه کرد درحالی که این میزان رشد برای گروه غیرخوراکی ها معادل ۱۷ درصد نسبت به سال پیش از آن بوده است.

کرمانی ها بیش از ۳ میلیون تومان در سال پس انداز کردند
اما این برآوردها مربوط به یک خانواده متوسط ایرانی است. وقتی در آمارهای منتشر شده توسط مرکز آمار دقیق شویم مشاهده می شود که تهرانی ها همچون سال های قبل باز هم بیشتر از سایر استان ها درآمد کسب می کنند. آن طور که مرکز آمار گزارش داده، یک خانواده متوسط شهری تهرانی در سال گذشته ۳۳ میلیون و ۱۶۵ هزار تومان درآمد داشته و در مقابل حدود ۳۲ میلیون و ۳۸۰ هزار تومان خرج کرده است. البته این میزان از متوسط درآمد سالانه یک خانوار شهری در کشور مقداری پایین تر است. تهرانی ها البته در سال گذشته نسبت به سال  ۹۲ حدود ۱۶ درصد درآمدشان افزایش داشت و هزینه های شان هم معادل ۱۷.۹ درصد بیشتر بود.
اما همین آمار نشان می دهد که مردم کرمان درآمد به مراتب کمتری در طول یک سال نسبت به سایر مناطق شهری داشتند. یک خانوار متوسط کرمانی در سال گذشته درآمدی نزدیک به ۱۶ میلیون و ۷۸۶ هزار تومان داشته و در مقابل البته هزینه هایش هم نسبتا پایین تر از سایر استان ها بوده است. آنها در سال گذشته حدود ۱۳ میلیون و ۴۹۱ هزار تومان خرج کردند. به این ترتیب کرمانی ها باوجود درآمد پایین، توانستند پس انداز بالاتری نسبت به ساکنان مناطق شهری در سایر استان ها داشته باشند. آنها در سال ۹۳ طبق گزارش مرکز آمار حدود ۳ میلیون و ۲۹۵ هزار تومان پس انداز کرده اند.
وضعیت معیشت خانوارهای ایرانی در سال ۹۳ درحالی نسبت به سال ۹۲ بهتر شده که در فاصله این دو سال نرخ تورم نیز کاهش ملموسی داشته است. براساس گزارش های رسمی، نرخ تورم ۱۲ ماهه سال ۹۲ معادل ۳۷.۷ درصد بود که این نرخ در پایان سال گذشته به ۱۵.۶ درصد کاهش یافت. این کاهش شیب تورم بیانگر توقف افزایش هزینه های خانوارها در خلال این یک سال بوده است. این مساله کمک کرد تا خانوارهای شهری و روستایی بتوانند از بحران کسری دخل و خرج شان در سال گذشته خارج شوند.

دخل و خرجی که به روایت بانک مرکزی همچنان با هم نمی خواند
سال هاست که میان آمارهای منتشر شده از شاخص های اقتصادی مرکز آمار و بانک مرکزی تفاوت هایی به چشم می خورد؛ تفاوت هایی که گاهی محدود و اندک و گاهی بسیار فاحش می شود. مدتی پیش از انتشار گزارش درآمد و هزینه خانوارهای شهری و روستایی توسط مرکز آمار، بانک مرکزی گزارشی از بودجه خانوارها در سال گذشته منتشر کرد که اعداد آن با آنچه امروز توسط مرکز آمار منتشر شده تفاوت نسبتا بالایی دارد.
بانک مرکزی در گزارش خود متوسط درآمد یک خانوار شهری در سال گذشته را حدود ۳۱ میلیون و ۳۹۳ هزار تومان و متوسط هزینه خانوار شهری را در همین سال ۳۲ میلیون و ۸۷۶ هزار تومان اعلام کرد. بر این اساس طبق گزارش بانک مرکزی، دخل و خرج خانوارهای شهری در سال گذشته همچنان روی دور منفی قرار دارد و خانوارها با کسری بودجه یی نزدیک به یک میلیون و ۴۸۳ هزار تومانی در سال گذشته روبه رو بوده اند.
البته همواره مسوولان این دو نهاد تفاوت در آمارهای منتشر شده خود را ناشی از تفاوت در جامعه آماری هدف و بعضا برخی شاخص ها و مولفه های مورد ارزیابی می دانند. نتیجه این مساله اینجا پررنگ تر از قبل می شود که ابهامی را بر این مبنا بر جای می گذارد که بالاخره سال گذشته خانوارهای ایرانی باز هم با کسری بودجه روبه رو بودند یا اینکه طبق گزارش مرکز آمار بعد از سال ها توانستند برای خود پس اندازی هم کنار بگذارند؟