بازارهای نوظهور به اوج برمی‌گردند؟
اقتصاد ایرانی: اقتصاد های نوظهور که تا پیش از این با روندی امیدوارنه حرکت می کردند با بحران جدی مواجه شده اند به گونه یی که برخی کارشناسان امید به این اقتصادها را از دست داده اند. برزیل بزرگ ترین کشور عضو گروه بریکس است که درحال حاضر با چنین مشکلی دست و پنجه نرم می کند. اگر شرایط برای اقتصاد جهان به خوبی پیش نرود ممکن است که این اقتصاد ها دیگر هرگز روند رشد پیشین را تجربه نکنند و در نتیجه آن اقتصاد جهان ضربه سختی بخورد.
به گزارش تعادل به نقل از فایننشال تایمز ۶ سال پیش بزریل «کشور آینده ها» بود. اقتصاد قوی آن نه تنها موجب سرمستی اهالی برزیل شده بود بلکه فروشگاه های آن به یکی از مکان های فروش کالاهای بزرگ الکترونیکی تبدیل شده بود. در نتیجه همین بازار نوظهور خطوط هوایی دیگر کشورها دایما درحال رفت و آمد برای پیدا کردن مشتریان جدیدی از میان افرادی بود که تا قبل از آن فقیر به حساب می آمدند.
اما آن نقطه اوج در اقتصاد حالا به آخر خط رسیده و به مرحله سقوط وارد شده است. اقتصاد برزیل که در سال ۲۰۱۰ چیزی حدود ۷.۶ درصد گسترش پیدا کرده بود در سال جاری حداقل ۲ درصد کوچک تر شده است. مازاد تجاری ۲۰ میلیارد دلاری سال ۲۰۱۰ در سال ۲۰۱۵ به یک کسری تجاری ۴۰ میلیارد دلاری تبدیل شده است. نرخ دو میلیونی روند ایجاد اشتغال در برزیل ۲۰۱۰ حالا تبدیل به نرخ بیکاری ۱۵۰هزاری در طول یک ماه گذشته شده است.
اگرچه بخش بزرگی از مشکلات برزیل در نتیجه عملکرد داخلی آن کشور است اما نشانه های این بیماری در اقتصاد آن شباهت زیادی به اکثر اقتصادهای نوظهور دارد. رشد صادرات از بین رفته است. رونق بازارهای مصرف کننده از میان رفته و بدهی شرکت های بزرگ هر روز بیشتر از روز قبل می شود. شدت این ضعف ها آنقدر جدی است که اقتصاددان ها و کارشناسان را وادار کرده تا پیش بینی کنند که اقتصاد های نوظهور در آینده یی نزدیک روندی معکوس را طی خواهند کرد. مدل های اقتصاد پویا که پس از بحران های سال های ۲۰۰۸ و ۲۰۰۹ به جهان کمک کردند تا روند رشد خودش را بازیابی کند حالا اقتصاد جهان را به ورود به دوره یی رکود و کساد تهدید می کنند. محمد العریان، مشاور ارشد و رییس شورای توسعه جهانی گروه مشاوران باراک اوباما در این باره گفت: «مدل های رشد جهانی به چالش کشیده شده اند و این مدل در برخی از کشورها خسته و از کار افتاده شده اند. مساله تنها کندی بازار در اقتصادهای نوظهور نیست بلکه ضعف در این بازارها می تواند جهان غرب را با چالش جدیدی مواجه کند.»
ظهور مشکل در نبود سرمایه
نیل شیرینگ، اقتصاددان ارشد بازارهای نوظهور نیز مشکل را در دلیلی مشابه جست وجو می کند. از نظر او «مدل های رشدی که بازارهای نوظهور در چند سال گذشته با توسل به آن رشد اقتصادی را تجربه کردند درحال حاضر جوابگو نیستند و شکست خورده به حساب می آیند. از نظر او کشورهای عضو گروه بریکس (برزیل، هند، چین، روسیه) بهترین نمونه های توضیح این مدل هستند.»
به اعتقاد شرینگ، چین بیش از حد به سرمایه گذاری و صادرات متکی شده درحالی که خدمات کافی برای حمایت از مصرف کننده ها ارایه نمی دهد. برزیل در مقابل یک تجربه معکوس داشته است. اقتصاد این کشور بیش از حد ممکن بر هزینه های مصرف کننده متکی شده است. روسیه نیز به درآمدهای نفتی متکی شده درحالی که تشریفات زائد و بروکراسی هند مانعی بر سر راه سرمایه گذاری و بهره وری آن تبدیل شده است.
تا زمانی که عرضه سرمایه فراوان باشند چنین کاستی هایی به چشم نمی آید اما با توجه به توقف سیاست های تسهیل کمی بانک مرکزی امریکا و کاهش میزان عرضه دلار به بازار دلار که موجب گران تر شدن دلار در بازارهای جهانی شده است، قرار است بر میزان این دغدغه ها با افزایش نرخ بهره در روزهای آینده نیز اضافه شود. اساس مدل بازارهای نوظهور بر سرمایه گذاری گذاشته شده بود اما درحال حاضر این کاهش ارزش دلار است که روند آن را مختل کرده است. این مساله ابتدا یک چالش است و بعد رفته رفته می تواند وضعیت آن را بدتر کند.
یک مشکل واقعا اقتصادی
ظهور چنین مشکلاتی در اقتصادهای نوظهور که ۳۸ درصد از تولید ناخالص داخلی جهان در سال را شامل می شوند در درجه اول ناشی از کمبودهای واقعی اقتصادی است و ربطی به تنش های بازارهای مالی ندارد.
به عنوان مثال رشد چین به دلیل کاهش تقاضای جهان برای کالاهایی که با کیفیت پایین تولید می شوند تقریبا رو به پایان است. دیوید لوبین یکی از اقتصاددان های ارشد بازارهای نوظهور معتقد است که «سیاست گذاران چینی قبول کردند که رشد آهسته تر در شرایط حاضر می تواند عاملی برای دست یابی به توازن باشد. اما این موضوع مشکل بزرگی برای کشورهای دیگری ایجاد می کند که از سرمایه گذاری مستقیم چین بهره مند می شدند. درحال حاضر رشد اقتصادی چین در حدی نیست که بتواند منجر به سرمایه گذاری شود.»
در نتیجه این موضوع کاهش قابل توجهی در رشد اقتصادی پدید آمده است. یک شرکت مشاوره متمرکز بر پیش بینی های اقتصادی در آکسفورد تخمین زده که رشد تولید ناخالص داخلی جهانی در بازارهای نوظهور به ۳.۶ درصد خواهد رسید. این میزان رشد کمترین رشد جهانی از سال ۲۰۰۱ است.
با این حال این شرکت مشاوره پیش بینی کرده است که اگر رشد «واقعی» اقتصاد در چین در سال جاری به ۴ درصد برسد (پیش از این ۷ درصد پیش بینی شده بود) در نتیجه رشد بازارهای نوظهور در سال ۲۰۱۵ به ۲.۷ درصد خواهد رسید. این میزان رشد تقریبا نزدیکی زیادی به میزان رشد اقتصادی سال های ۱۹۹۷ و ۹۸ دارد، زمانی که در آسیا بحران اقتصادی ایجاد شد.
آدام اسلاتر، اقتصاددان دانشگاه اکسفورد در این باره گفت: «این کاهش به معنی این است که رشد اقتصادی جهان یکی از تکیه گاه های اصلی خودش را از دست داده است. این تکیه گاه تقریبا از ۱۵ سال پیش تاکنون مهم ترین رکن رشد اقتصادی جهان را تشکیل داده بود. اگر نرخ رشد واقعی ۴ درصدی در چین اتفاق بیفتد باز هم بسیاری از کشورهای درحال توسعه متضرر خواهند شد در نتیجه ممکن است رشد برخی از آنها به زیر ۲ رصد برسد.»
