سقوط ارزش لیر، چرخش ترک‌ها به‌سوی دلار

اقتصاد ایرانی: به بن بست رسیدن مذاکرات برای تشکیل دولت ائتلافی و جنگ علیه نیروهای پ.ک.ک و داعش در مرزها نتیجه یی هرج و مرج گونه برای این کشور دربرداشته تا حدی که موجب شده ارزش لیر روزبه روز دستخوش تغییرات شود. در نتیجه همین کاهش نزولی ارزش لیر است که ترک ها به خرید دلار در بازار های ترکیه روی آورده اند. افراد و شرکت ها دلار امریکا را مطمئن ترین بیمه می دانند و به سرعت در حال تبدیل پس اندازهایشان از لیر به دلار هستند. این ناآرامی های سیاسی و خشونت موجب شده تا یک دلار امریکا با ۲.۸۶ لیر مبادله شود و این به معنای کاهش ۱۸درصدی ارزش لیر در مدت زمانی کوتاه است.

به گزارش تعادل به نقل از المانیتور، آژانس نظارت و تنظیم فعالیت های بانکی (BDDK) داده هایی را منتشر کرده که نشان می دهد ترکیه تا مرحله بحران فاصله چندانی ندارد. براساس این گزارش آخرین آمار شاخص های بانکی نشان می دهد که درصد حساب های ارزی به کل حساب ها به بالاترین میزان در ۱۰ سال اخیر یعنی ۴۳ درصد رسیده است.
این موضوع پیامد رقابت بانک مرکزی و رجب طیب اردوغان، رییس جمهوری ترکیه است. اردوغان یکی از طرفداران پروپا قرص نرخ بهره پایین برای تشویق فعالیت های اقتصادی بوده و منتقد جدی هرگونه افزایش نرخ بهره حتی به میزان حداقلی است. با این حال بانک مرکزی با هر نوع افزایشی در این زمینه مخالف است. از سوی دیگر در این مدت بانک مرکزی ترکیه ثابت کرد که توانایی محدودی در تعیین نرخ بهره دارد. بانک مرکزی موفق نشده است خود را با فشارهایی که توسط تورم ایجاد می شود وفق دهد و تاثیری بر نرخ تورم داشته باشد و ماه ها در ایجاد هر گونه تغییری در نرخ بهره بانکی ناتوان بوده است. سپرده گذاران از این شرایط آگاه هستند و روی آوردن به دلار، یورو و دیگر ارزهای خارجی را امن تر و جذاب تر از ماندن در لیر که روزانه ارزشش را از دست می دهد، می دانند. نکته دیگر اینکه روی آوردن به دلار در استان های شرقی و جنوب شرقی بخش آناتولی ترکیه مانند دیاربکر، سیرت، کارس و هاکاری بیشتر است، همان استان هایی که حملات و درگیری های تروریستی در آنها بیشتر است. گزارش آژانس نظارت و تنظیم فعالیت بانکی همچنین نشان می دهد که تا پایان ماه ژوئن مجموع سپرده های ارزی در بانک های ترکیه به میزان ۱۸۵ میلیارد دلار رسید. این روند پس از انتخابات نافرجام سرعت گرفت و میزان سپرده های ارزی ۴۱۶ میلیون دلار افزایش یافت. سال گذشته نسبت سپرده های ارزی به کل سپرده ها ۳۷ درصد بود که امسال با افزایشی ۶ درصدی به میزان ۴۳ درصد رسید. آخرین ارقام مربوط به شاخص پرداخت ها و کسری حساب جاری که توسط بانک مرکزی منتشر شده نشان می دهد که علاوه بر روی آوردن به دلار، ریسک روی آوردن به دیگر ارزهای خارجی نیز وجود دارد.

فرار سرمایه های خارجی از ترکیه

شاخص های دیگری هم هستند که وضعیت بدی را هشدار می دهند. در نیمه نخست سال جاری میلادی ورود سرمایه های خارجی به ترکیه با کاهش بسیار شدید مواجه شده است که می تواند اقتصاد این کشور را تحت تاثیر قرار دهد. به گزارش حریت، جریان سرمایه های مستقیم خارجی به سوی ترکیه در نیمه نخست سال جاری از۷ میلیارد دلار در مدت مشابه سال گذشته به ۶ میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار کاهش یافته است. این کاهش ۱۰ درصدی می تواند روند رشد اقتصادی این کشور در سال جاری را با چالش جدی مواجه کند. همزمان با تبدیل شدن سپرده های شهروندان ترکیه از لیر به دلار امریکا سرمایه گذاران خارجی نیز سهام هایشان را می فروشند و ترکیه را ترک می کنند. در واقع وقتی بانک مرکزی اعلام کرد که میزان ذخیره ارزهای خارجی اش در ماه گذشته ۷۸۳ میلیون دلار کاهش یافت، کسی تعجب نکرد.
یک میلیارد و ۲۷ میلیون دلار از کل ۶ میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار سرمایه گذاری خارجی به بخش انرژی ترکیه اختصاص داشته است و یک میلیارد دلار دیگر نیز به بخش تولید این کشور ورود کرده اند. حدود ۴۰ درصد از کل سرمایه های خارجی وارد شده به ترکیه از کشورهای حوزه اتحادیه اروپا بوده است. حدود ۳۸ درصد از این سرمایه های خارجی نیز از کشورهای آسیایی به خصوص حوزه خلیج فارس وارد ترکیه شده اند. از دیگر چالش های سرمایه گذاران خارجی، وجود بحران های کارگری در بخش صنعت این کشور در ماه های اخیر است به گونه یی که کارگران بزرگ ترین شرکت های خودروسازی در ترکیه در این مدت دست به اعتصاب زدند.

نفوذ نگرانی به قیمت مواد غذایی

علاوه بر نگرانی ها درباره واحد پول ترکیه و سپرده های آن، در بخش فروش کالاها نیز نگرانی ها جدی وجود دارد. با توجه به کاهش شدید ارزش لیر این کشور در برابر دلار طی ماه های گذشته، در ماه های آتی مردم این کشور شاهد افزایش قابل توجه قیمت مواد غذایی خواهند بود.
روزنامه حریت در گزارشی دیگر به نقل از رییس شرکت «سزون پیرینیک ترکیه» نوشت که کاهش ارزش لیر شرایطی را برای تولید کنندگان مواد غذایی در این کشور به وجود آورده است که این تولید کنندگان مجبور هستند طی ماه های آینده قیمت مواد غذایی تولیدی خود را افزایش دهند. شرکت ها برابری ارزشی 2.7 لیر در برابر دلار را برای سال جاری پیش بینی کرده بود اما ارزش لیر در حال حاضر به ۳ واحد در برابر دلار سقوط کرده است. دولت ترکیه قصد دارد تا با واردات گوشت از اتحادیه اروپا با تعرفه گمرکی صفر، قیمت این ماده غذایی را که در حال حاضر در ترکیه بالاتر از متوسط جهانی قرار دارد، کاهش دهد. به گفته رییس شرکت «سزون پیرینیک ترکیه» واردات مواد غذایی با تعرفه گمرکی صفر، در زمان افزایش قیمت ها راه حل کوتاه مدت است و این کشور در حال حاضر با مشکلات جدی در حوزه کشاورزی روبه رو شده است. در حالی که مصرف محصولات غذایی و کشاورزی در این کشور افزایش یافته است تولید این محصولات در ترکیه کاهش چشمگیری داشته است به گونه یی که به عنوان مثال در سال ۱۹۹۰ ترکیه ۲ میلیون تن لوبیا تولید کرد در حالی که طی سال گذشته این رقم به حدود نصف کاهش یافت.