بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : چهارشنبه 28 مرداد 1394      11:25

تقویت ریال، ضربه‌گیر اقتصاد بعد از تحریم

هادی صالحی‌اصفهانی طی نشستی در سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی اقداماتی که دولت و این سازمان برای بعد از تحریم‌ها باید انجام دهند و همچنین باتاکید بر گزارش اخیر بانک جهانی، تاثیر درآمدهای ارزی بعد از تحریم‌ها بر کشور را بررسی کرد.

اقتصاد ایرانی: هادی صالحی اصفهانی بعدازظهر دیروز در نشستی متشکل از صاحب نظران اقتصاد کلان در سازمان مدیریت و برنامه ریزی، به بررسی نحوه «توزیع درآمد، رشد اقتصادی و مدیریت درآمدهای ارزی در پساتحریم» پرداخت. وی در این نشست به اقداماتی که دولت و این سازمان برای بعد از تحریم ها باید انجام دهند و همچنین باتاکید بر گزارش اخیر بانک جهانی، تاثیر درآمدهای ارزی بعد از تحریم ها بر کشور را بررسی کرد. او که متولد نیشابور است پس از فارغ التحصیلی در رشته مهندسی مکانیک با رتبه اول در سال ۱۳۵۶ برای ادامه تحصیل در دانشگاه برکلی کالیفرنیا عازم امریکا شد. در آنجا به اقتصاد تغییر رشته داد و در سال ۱۳۶۳ به اخذ درجه دکترا نائل آمد. صالحی از همان سال به تحقیق و تدریس در رشته اقتصاد در دانشگاه ایلی نوی در اوربانا- شمپین پرداخت و هم اکنون در سمت استاد اقتصاد در آن دانشگاه به کار مشغول است. وی معتقد است این درآمدها، برای کشور نمی تواند برای کوتاه مدت مفید باشد. همچنین سرمایه گذاری های خارجی می تواند باعث افزایش اشتغال و سرمایه های کلی کشور شود اما در بلندمدت نمی تواند موثر واقع شود. چالشی که در این راستا ایجاد می شود این است که قیمت دلار به نسبت کالاهای داخلی پایین می رود، البته رقابت پذیری تولید داخلی نیز در این راستا کاهش پیدا می کند و تولیدکنندگان داخلی با مشکلاتی رو به رو خواهند شد؛ در میانمدت و کوتاه مدت باعث کاهش شاخص اشتغال در کشور خواهد شد. در عوض ممکن است تقاضا برای بخش هایی دیگر بیشتر شود، اما اشتغال پایدار به طور یقین کاهش پیدا می کند. در درازمدت این معضل می تواند حل شود، اما درآمدها کاهش پیدا می کند که اگر برنامه ریزی مناسبی در این راستا صورت نگیرد، یقینا مشکلاتی ایجاد خواهد شد.
ضربه پذیر شدن اقتصاد نیز مشکل دیگری است که به دلیل نوسانات ارزی شدید ممکن است در این راستا تورم شدید را به وجود آورد، به همین دلیل سرمایه گذاری نیز کاهش پیدا می کند، به خصوص بعد از جنگ و زمانی که درآمد نفت بالا و پایین شد، تورم در کشور ایجاد شد. هم رکود تورمی و هم تورم با نوسانات قیمت نفت ایجاد شد که به اقتصاد کشور ضربه های مهلکی را وارد کرد. همچنین تنوع تولید یکی دیگر از دلایلی است اقتصاد کشور را خدشه دار کرده است. کارآفرینی مولفه یی است که در این زمینه می تواند تولید را بهبود بخشد و اقتصاد را از وابسته بودن به نفت دور کند. در ادامه متن کامل سخنرانی صالحی اصفهانی را می خوانیم.

کاهش رقابت پذیری تولید داخلی

از مهم ترین جنبه های اقتصادی رفع تحریم ها به آزادشدن ارزهای بلوکه شده و افزایش درآمد ارزی از منبع نفت و گاز است که البته باید افت قیمت نفت را که منجر به کاهش درآمد امسال کشور نسبت به سال گذشته می شود، درنظر گرفت. کاهش هزینه مبادله با خارج و سرمایه گذاری خارجی از دیگر آثار لغو تحریم ها خواهد بود. اما در دوران پس ازتحریم در کنار تمامی آثار مثبتی که اقتصاد کشور با آنها روبه رو خواهد بود ما با چالش های اقتصادی نیز مواجه خواهیم بود. بعد از لغو تحریم ها قیمت دلار نسبت به قیمت کالاهای داخل افت خواهد کرد البته این تغییر در گذر چند سال آینده اتفاق خواهد افتاد. در ادامه پیش بینی می شود رقابت پذیری تولید داخلی کاهش یافته و در کوتاه مدت و میان مدت نرخ بیکاری افزایش یابد. در دوران پس ازتحریم اقتصاد در برابر نوسانات شدید درآمدهای ارزی بسیار ضربه پذیرشده و به طور ناگهانی رکود تورمی شدیدی پدید خواهد آمد، اتفاقی که مشابه آن را فقط در سال های بعد از جنگ شاهد بودیم. از دیگر چالش های اقتصادی دوران پس ازتحریم کاهش تنوع تولید است که فرصت های ایجادشده درجهت ایجاد سرمایه گذاری و اشتغال را بسیار محدود می سازد. این اتفاق امکان بسیار اندکی برای بهره برداری خلاق از امکانات و استعدادهای متنوع به جا می گذارد و عملا توان نوآوری در تولید و فناوری را محدود می کند.

تضعیف ریال و تقویت دلار

بحث مهم دیگری که در روزهای پس ازتحریم در اقتصاد کشور مطرح است، وضعیت قدرت خرید دلار و ریال است. نرخ ارز اسمی به خودی خود معنایی ندارد و زمانی معنا پیدا می کند که با قیمت کالاهای داخل مقایسه شود. در بازار فقط در رابطه با سطح قیمت های داخلی و خارجی معنا پیدا می کند و کشورها برای ارزیابی بالابودن ارز آن را به قیمت کالاهای داخلی و خارجی تعدیل می کنند. هزینه تولید داخلی اگر پایین باشد، تولید داخلی رقابتی تر می شود و در این صورت ما با تضعیف ریال و تقویت دلار روبه رو خواهیم بود. بزرگ ترین مشکل کشور بعد از لغو تحریم ها وجود وفور نسبی درآمدهای ارزی است و رقابت دلار با ریال بسیار بیشتر خواهد شد. خیلی ها معتقد هستند این مشکل را می توان با صادرات غیرنفتی حل کرد ولی در واقع زمانی که به آمارهای تجاری کشور نگاه می کنیم، درمی یابیم رابطه صادرات غیرنفتی شدیدا وابسته به نفت است. صادرات غیرنفتی ما رقابت شدیدی با صادرات کالاهای مشابه کشورهای دیگر خواهد داشت اما صادرات غیرنفتی ما به شکل فعلی ممکن است جایگزین مناسبی برای نفت نباشد و باید این رویه تغییر شکل دهد. قیمت نفت به طرق مختلف به انگیزه های صادراتی و سودآوری بستگی دارد و تولید نفت و صادرات غیرنفتی با یکدیگر حرکت می کنند.

لزوم بالا نگه داشتن نرخ ارز

نرخی که بیشترین اثرگذاری را بر اقتصاد ایران دارد، نرخ ارز رسمی است. درآمد سرانه نفت ایران به دلار ثابت ۱۳۸۴ نشان می دهد، صادرات نفت و بازار ارز در مسیری یک جهت حرکت می کنند. اگر تولید با همین ترکیب ادامه یابد، با مشکل روبه رو خواهیم شد و افت درآمدهای نفتی و غیرنفتی منجر به افزایش شدید دلار خواهد شد.
ممکن است بعضی متعجب شوند که چرا قیمت دلار در این یک ماهه اخیر با وجود جدی شدن لغو تحریم ها افزایش یافته است، حتی اگر تحریم ها برداشته شود با توجه به افت نفت و رابطه مستقیم آن با صادرات غیرنفتی درآمدهای ارزی افت پیدا می کند، قیمت دلار باید بالا رود اما احتمال می رود قدرت خرید ریال بیشتر از این بالا نرود. در ۱۵ سال گذشته صادرات نفت نزدیک ۸۵ درصد کل صادرات ایران بوده اما در دوره یی به ۶۵ درصد رسیده است (این اطلاعات همگی حاصل از نتایج تحقیقات موسسات خارجی است). صادرات غیرنفتی یکی از بزرگ ترین بخش های آن پتروشیمی و کمی هم بخش ماشین آلات است اما درچند سال اخیر به شدت صادرات این بخش افت کرده و تنوع خود را از دست داده است و همه تمرکز بر بخش پتروشیمی بوده است.

اما پتروشیمی هم مشکلی که دارد این است که قیمت محصولات آن وابسته به قیمت نفت است و نتوانسته بر تنوع محصولات متمرکز شود.

ذخیره سازی ارز در صندوق توسعه ملی

برای رسیدن به ثبات اقتصادی، چندین راهکار وجود دارد؛ یکی از این راهکارها هموارکردن ورود ارز و استفاده بهینه از درآمدهای ارزی است، البته بالا رفتن نرخ ارز و با توجه به افت نرخ نفت به عقیده برخی کارشناسان درآمد ارزی به طور کلی کاهش پیدا می کند. همچنین ذخیره بانک مرکزی، صندوق ثروت ملی (یکی از بهترین روش ها است)، سرمایه گذاری در بهره وری تولید داخلی و همچنین نقش بانک مرکزی در تعیین نرخ ارز می تواند ازجمله نکات مثبت در این راستا باشد. در شرایط وفور ارز، بانک مرکزی می تواند در کوتاه مدت و میان مدت نرخ ارز را بالا نگه دارد، البته معاوضه ارز با اوراق قرضه و افزایش ذخیره ارزی بانک مرکزی، فروش ارز واردشده بانک مرکزی و افزایش حجم پولی، باعث ایجاد تورم بالاتر در کشور می شود. بهبود کیفیت خدمات عمومی، شفاف سازی بودجه و فعالیت های دولت، افزایش کارایی دستگاه های اداری، کاهش هزینه های مبادله برای عموم، ایجاد فضای پرانگیزه برای سرمایه گذاری، نوآوری و بهره وری و همچنین سرمایه گذاری در زیرساخت ها نیز نکات پراهمیت برای رسیدن به افزایش ذخیره صندوق توسعه ملی هستند.
همچنین نگه داشتن بخشی از درآمدهای ارزی در خارج کشور، استفاده از بهره سرمایه گذاری در بازار جهانی، ورود ارز طبق برنامه ریزی مناسب و مدون و البته کاهش کنترل دولتمردان بر روند هزینه یی شدن درآمد ارزی، از دیگر نکات مثبت صندوق ثروت ملی هستند. یکی دیگر از راهکارهای موجود، خنثی سازی (استریل کردن) افزایش حجم پول با فروش اوراق قرضه و افزایش نرخ بهره است، اما این افزایش ممکن است باعث ایجاد رکود دوباره شود. افزایش ذخیره ارزی بانک مرکزی که در پی آن احتمالا ریال را تقویت می کند، انتظار تقویت ریال را در آینده با کاهش نرخ دلار شکل می دهد. این راه حل ها در کوتاه مدت و حتی میان مدت می تواند باعث رشد اقتصادی بالا در کشور شود، اما یقینا این راه حل در درازمدت کمک شایانی به کشور نخواهد کرد.
در این رابطه خطراتی از جمله بلوکه شدن و کاهش ارزش سرمایه های خارج از کشور، مخالفت سیاسی در داخل، تقویت درازمدت نرخ ارز و کاهش قدرت رقابت تولید داخلی وجود دارد.

منتشر شده در روزنامه تعادل


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir