عمیق‌ترین رکود نفتی در ۳۰ سال

اقتصاد ایرانی: بررسی ها نشان می دهد افت ۳۰ درصدی قیمت نفت در فاصله ابتدای ژوئن سال جاری تاکنون در مقایسه با مدت مشابه در چهار دوره رکودی؛ یعنی سال های ۱۹۸۶، ۱۹۹۸، ۲۰۰۸ و ۲۰۱۱ بی سابقه ترین ریزش تابستانی طی ۳۰ سال گذشته بوده است. این در حالی است که فصل تابستان معمولا با افزایش تقاضای نفت به دلیل رشد تقاضای بنزین همراه است که نشان دهنده روندی معکوس در این بازار است. بررسی ها نشان می دهد افت قیمت نفت در تابستان امسال متاثر از عوامل بنیادی و بازاری یعنی افزایش عرضه واقعی و کاهش رشد تقاضا است؛ اما در دوره های گذشته عواملی خارج از بازار موجب افت قیمت نفت می شد. علاوه بر آن افت تابستان امسال از کاهش قیمت نفت در تابستان سال ۱۹۹۸ یعنی سالی که کشورهای آسیایی با بحران اقتصادی دست به گریبان بودند پیشی گرفته است.
ماه ژوئن شروعی برای آغاز دور جدید افت بهای نفت بود و از آن زمان تا کنون قیمت نفت حدود ۳۰ درصد کاهش یافته است. کاهش شدید نفت در ماه هایی که به طور معمول تقاضا برای نفت خام در بالاترین سطح طی یک سال قرار دارد نگرانی درخصوص آینده بازار نفت را بیشتر می کند. چراکه به دلیل گرمای هوا و افزایش مسافرت های فصلی که اولی موجب افزایش مصرف برق و دومی باعث افزایش مصرف بنزین می شود، تقاضا برای نفت خام توسط نیروگاه ها و پالایشگاه ها افزایش می یابد.
در این بین سایت خبری بلومبرگ با در نظر گرفتن این مساله که تقاضای فصلی نفت خام به طور تاریخی در بالاترین سطح خود قرار دارد، درصد افت بهای نفت در تابستان امسال را با درصد تغییرات قیمت آن دربازه زمانی مشابه در سال های مختلف مقایسه و اعلام کرد که افت تابستانه امسال بیشترین درصد کاهش قیمت نفت در بازه زمانی مشابه از سال ۱۹۸۶ یعنی درست از زمانی که قیمت نفت وست تگزاس اینترمدیت ثبت شد، تا کنون بوده است.
به گزارش دنیای اقتصاد، گزارش بلومبرگ به بررسی و مقایسه افت قیمت نفت در تابستان سال جاری با تابستان چهار سال ۱۹۸۶، ۱۹۹۸، ۲۰۰۸ و ۲۰۱۱ پرداخته است. یعنی سال هایی که به دلیل عوامل مختلف شاهد افت شدید بهای نفت بودیم. با توجه به مقایسه انجام شده به این نتیجه می رسیم که درصد افت بهای نفت از ابتدای ماه ژوئن از درصد افت نفت در بازه مشابه همه سال‎های مزبور بیشتر است. بر اساس این گزارش، قیمت نفت از ابتدای ماه ژوئن حدود ۳۰ درصد افت کرده است، درصدی که حتی در بحران اقتصادی سال ۲۰۰۸ اتفاق نیفتاده است. علاوه بر آن افت تابستان امسال از کاهش قیمت نفت در تابستان سال ۱۹۹۸ یعنی سالی که کشورهای آسیایی با بحران اقتصادی دست به گریبان بودند پیشی گرفته است. همچنین افت تابستانه سال ۲۰۱۱ کمتر از درصد افت امسال بوده است.
به گزارش بلومبرگ، اگر افت قیمت نفت و رسیدن آن به کمترین مقدار طی ۶ سال و نیم اخیر مساله ناخوشایند و نگران کننده ای به نظر می رسد، کافی است نگاهی به بهای قیمت نفت در تابستان سال هایی که نفت دچار بحران بوده بیندازیم تا بفهمیم افت قیمت نفت در تابستان امسال نگران کننده تر از آن چیزی است که به نظر می رسد. چراکه با کاهش تقاضای فصلی نفت خام باید منتظر کاهش بیشتر بهای نفت باشیم. این گزارش اوضاع بازار نفت را به قدری نگران کننده می داند که اعلام کرد تداوم شرایط کنونی کاهش بیشتر قیمت ها در ماه های آینده و حتی رسیدن آن به محدوده ۱۰ دلار در بشکه را ممکن می کند.

۱۹۸۶ شوک نفتی عربستان
یکی از شوک های نفتی که همه فعالان بازار از آن یاد می کنند، کاهش قیمت نفت در سال ۱۹۸۶ است. در واقع با شدت گرفتن جنگ ایران و عراق در سال ۱۹۸۰ و کاهش تولید نفت این دو عضو بزرگ اوپک قیمت نفت رشد چشمگیری یافت. اما افزایش چند برابری قیمت ها به رکود و کاهش تقاضا در سال های پس از آن انجامید و قیمت نفت به شدت کاهش یافت. در آن زمان عربستان نقشی مشابه یک سال اخیر خود در بازار نفت ایفا کرد و نه تنها با کاهش تولید به افزایش قیمت نفت کم ک نکرد بلکه تولیدات خود را بیش از ۱.۵ میلیون بشکه در روز افزایش داد و افت شدید بهای نفت را رقم زد. در این سال نفت بیش از ۵۰ درصد از ارزش خود را از دست داد. بعدها برخی در پیش گرفتن این سیاست توسط سعودی ها را توطئه نفتی علیه ایران و روسیه دانستند. در واقع برخی بر این باورند که در این سال عربستان با کاهش بهای نفت از یکسو به ایران فشار آورد تا به جنگ با عراق پایان دهد و از سوی دیگر اقتصاد شوروی را تحت فشار قرار داده و در سقوط این کشور دست داشته است. با این وجود در بازه زمانی مورد بررسی شاهد افزایش قیمت ها بودیم.

۱۹۹۸ بحران اقتصادی کشورهای آسیایی
سال ۱۹۹۸ با بحران اقتصادی کشورهای آسیایی همراه شد و کشورهای شرق آسیا با رکود شدیدی مواجه شدند. در پی این رویداد واردات نفت این کشورها کاهش یافت و موجب کاهش ۴۰ درصدی قیمت نفت طی یک سال شد. با این وجود وقتی به تابستان این سال بر می گردیم می بینیم که در این سال بهای نفت از نیمه های تابستان افزایش یافته است. بهای نفت در بازه ابتدای ژوئن تا ۱۴ آگوست کمتر از ۱۰ درصد کاهش یافت.

 ۲۰۰۸ بحران اقتصاد جهانی
بیشترین رکورد افت قیمت نفت در یک سال به سال ۲۰۰۸ تعلق دارد. یعنی زمانی که بحران اقتصادی از بزرگ ترین اقتصاد جهان یعنی آمریکا آغاز شد و به تدریج اغلب کشورهای جهان را فرا گرفت. این سال بزرگ ترین افت قیمت نفت معادل ۷۰ درصد طی یک سال را در خود به ثبت رسانده است و قیمت هر بشکه نفت از حدود ۱۴۰ دلار تا نزدیک ۴۰ دلار سقوط کرد. با این وجود با بررسی قیمت نفت در فصل تابستان در مقایسه با ابتدای ماه ژوئن این سال به این نتیجه می رسیم که افت بهای نفت در این بازه زمانی از سال کمی بیش از ۱۰ درصد بوده است.
۲۰۱۱ بهار عربی و تزریق نفت از ذخایر سال ۲۰۱۱ با سقوط معمر قذافی و شروع جنگ های داخلی تولید نفت لیبی متوقف شد و جهان از روزانه 2 میلیون بشکه نفت محروم شد. از سوی دیگر این سال با شدت گرفتن تحریم های غرب علیه ایران همراه شد. نگرانی از توقف تولید لیبی و کاهش تولید نفت ایران موجب شد آمریکا و دیگر کشورهای متحد وی بیش از ۶۰ میلیون بشکه از ذخایر خود به بازار نفت تزریق کنند تا از افزایش شدید قیمت آن جلوگیری و خریداران نفت ایران را برای کاهش واردات آماده کنند. در پی این اتفاق، شاهد افت ۲۱ درصدی قیمت نفت در تابستان ۲۰۱۱ بودیم. با وجود این درصد افت قیمت نفت در تابستان این سال کمتر از درصد افت در مدت مشابه سال جاری است.
شاید یکی از استدلال هایی که می تواند افت قیمت نفت در تابستان امسال را نسبت به سال های یاد شده توجیه کند، علل متفاوت افت قیمت در همه این سال ها به دلیل کاهش قیمت نفت در سال ۲۰۱۵ است. همان طور که مشخص است در همه سال های یاد شده جهان با شوک اقتصادی یا به طور خاص تر با تغییر ناگهانی در بازار نفت مواجه بوده است یعنی این عوامل بیرونی بودند که بر بازار نفت اثر گذاشته و به طور غیر مستقیم افت قیمت نفت را رقم زده اند، به همین دلیل در همه این سال ها شاهد بازگشت سریع قیمت نفت بوده ایم. اما امسال این عوامل داخلی بازار یعنی مازاد عرضه واقعی و افت تقاضا است که بازار را تهدید می کند و موجب کاهش قیمت نفت شده است. از آنجا که این عوامل بنیادی هستند به راحتی قابل رفع نیستند و همان طور که شاهدیم افت بهای نفت را دنباله دار کرده و بازگشت قیمت ها را سخت تر از دیگر سال ها کرده است.

 پایان رشد تقاضای تابستانی؛ سقوط قیمت ها تا ۱۰ دلار؟ 
بهای نفت خام روز جمعه به قیمت ۴۱.۳۵ دلار در هر بشکه هم سقوط کرد و بر اساس گزارش سیتی گروپ، این افت قیمت ممکن است در روزهای آینده همچنان ادامه داشته باشد. این در حالی است که تابستان به طور معمول زمان افزایش تقاضای نفت خام است چراکه در آمریکا تقاضای بنزین به دلیل افزایش مسافرت های فصلی رشد می کند و از سویی در کشورهای خاورمیانه به دلیل گرمای هوا مصرف برق افزایش داشته و تقاضای نفت خام نیروگاه ها رشد می کند. بر اساس آمار اداره اطلاعات انرژی آمریکا، عرضه بنزین در این کشور به بیشترین مقدار طی ۸ سال اخیر رسیده است. پالایشگران آمریکایی روزانه ۹.۷ میلیون بشکه بنزین تولید کرده اند.
به گفته کارشناس موسسه سیتی گروپ، تابستان زمانی است که به دلیل رشد تقاضای بنزین پالایشگاه ها با همه توان در حال تولید هستند و بر همین اساس تقاضای واقعی برای نفت خام در سطح بالایی قرار دارد. این درحالی است که بازار نفت به وضوح همچنان با مازاد عرضه مواجه است و با پایان تابستان و شروع فصل تعمیر و نگهداری پالایشگاه ها این مازاد عرضه افزایش خواهد یافت. چراکه بزرگ ترین تولیدکنندگان نفت اوپک نزدیک به رکورد تولید خود نفت عرضه می‎کنند و از سوی دیگر مقدار تولید نفت آمریکا در برابر افت قیمت نفت و کاهش حفاری ها تاکنون مقاومت کرده و کاهش قابل توجهی نداشته است.
یکی از کارشناسان بازار نفت اعلام کرد اگر تولید کنندگان اوپکی وارد جنگ قیمتی با دیگر تولیدکنندگان نفت در رقابت برای اینکه چه کسی اول تولید خود را کاهش خواهد داد، شوند امکان سقوط نفت تا ۱۰ دلار در هر بشکه نیز وجود دارد. به گفته این کارشناسان اوپک بارها اعلام کرده است که قصد ندارد تولید خود را کاهش دهد و این، دوران افت قیمت نفت را طولاتی تر کرده و رسیدن قیمت نفت به محدوده ۱۰ تا ۲۰ دلار را ممکن کرده است.