سود اقتصادی ایران از توافق هسته ای

اقتصاد ایرانی: اندیشکده واشنگتن در گزارشی به منافع اقتصادی که ایران از توافق هسته ای خواهد برد و آثار آن بر سیاست خارجی این کشور اشاره داشته است. لازم به ذکر است ترجمه و انتشار این مطلب توسط اقتصاد ایرانی به معنی تایید محتوای آن نیست بلکه صرفا جهت آشنایی مخاطبین و کارشناسان با نظرات این اندیشکده صورت می گیرد.  

***

 ثروتی که ایران از توافق هسته ای به دست می آورد، می تواند فرصت های زیادی را برای تهران ایجاد کند. درک تاثیری که این مساله بر سیاست خارجی خواهد داشت نیازمند آشنایی با زمینه هایی از اقتصاد ایران و فعالیت های آن است.

نیازهای ایران وخیم نیست

ایران همچون کشورهای دیگر نیازهای داخلی دارد که برای آن باید پول هزینه کرد و با توجه به شرایط تحریم این شرایط سخت تر هم می شود. یکی از این موارد حوزه زیرساخت هاست. در سال ۲۰۱۳، انجمن مهندسین آمریکا برآورد کردند که ایالات متحده به ۳.۶ تریلیون دلار در نیازهای زیرساختی احتیاج دارد که برابر با ۲۵ درصد از تولید ناخالص داخلی آن است. جمهوری اسلامی زیرساخت ها را با سرعت بیشتری در پی می گیرد و مترو و بزرگراه های بیشتری نسبت به ایالات متحده می سازد. براساس داده های دوره زمانی 5 ساله اخیر از اداره اطلاعات انرژی آمریکا، ایران نرخ رشد ظرفیت تولید برق خود را بیش از هفت برابر آمریکا افزایش داده است.

دوم اینکه ایران به مسکن و اشتغال زایی بیشتری احتیاج دارد که ایالات متحده نیز همینگونه است. در واقع شکاف ایران در این بخش در مقایسه با وضعیت آمریکا و سهم جی دی پی آن کم تر است.

سوم اینکه ایران به ده ها میلیارد دلار نیاز دارد تا بتواند صندوق های بازنشستگی خود را برای جمعیت رو به پیری تقویت کند. این درحالی است که صندوق های بازنشستگی آمریکا به دست کم 3 تریلیون دلار برای تقویت احتیاج دارد.

چهارم اینکه رشد اقتصادی ایران اخیرا چندان خوب نبوده است اما همین امر را در مورد اقتصاد جهان نیز می توان گفت. کشورهای صنعتی پیشرفته به شدت از بحران مالی سال ۲۰۰۸  آسیب دیدند، صادر کنندگان نفت به دلیل کاهش قیمت نفت ضرر کرده و بازارهای جدید نیز با مشکلات متعددی روبرو شدند. ایران نیز در طی سال های ۱۳-۲۰۱۲ روند رکود داشت و هنوز میزان GDP آن در طی دو سال اخیر رشد، به سطح پیش از رکود باز نگشته است. این شرایط پس از سال ها رشد به وقوع پیوست. رشد اقتصاد ایران در طی هشت سال به خوبی آمریکا بوده است بنا بر اطلاعات بانک جهانی، GDP هر دو کشوردر سال ۲۰۱۵ ، ۱۲ درصد بیشتر از میزان سال ۲۰۰۷ بوده است.

در همین حال اکثر دولت های اروپایی اوضاع بدتری نسبت به آمریکا و ایران داشته که با رشد پایین و افزایش بدهی ها مواجه بوده اند. یونان دولت عضو اتحادیه اروپا با خطر ورشکستگی اقتصادی مواجه است و بنابراین ایرانی ها دلایل زیادی دارند که باور کنند اقتصاد آن ها در شرایط بهتری نسبت به اروپا قرار دارد.

در مجموع ایران در مواجهه با نیازهای داخلی خود به خوبی ایالات متحده عمل کرده حتی وقتی زیر تحریم های سخت بوده است.

اقتصاددانان معتقدند که شاید بهتر باشد ایران را با یک صادرکننده دیگر نفت مقایسه کرد اما ایرانی ها خود را در ردیف عربستان سعودی و کویت نمی دانند و نقطه مقایسه آن ها کشورهای پیشرفته غربی است. علاوه بر آن با کاهش قیمت نفت این روزها صادرکنندگان نفتی نیز شرایط خوبی ندارند.

البته که رهبران ایران به دنبال بهبود اقتصاد کشور خود هستند. شاید همین مساله اصلی ترین انگیزه آن ها برای مصالحه و توافق در مذاکرات هسته ای بود. تحریم های اعمال شده از سال ۲۰۱۲ و مشکلات ساختاری آن قابل مقایسه با کشورهای دیگر همچون ایالات متحده نیست.

فعالیت های نه چندان گران

فعالیت ها و عملیات های ایران هزینه چندانی ندارند. بودجه رسمی سازمان انرژی اتمی ایران برای برنامه هسته ای حدود ۳۰۰ میلیون دلار در سال بوده و هزینه مالی مستقیم برنامه نیز بیش از ۱-۲ میلیارد دلار در سال نیست. حمایت از نیروهای مستقر در سوریه و عراق نیز حدود ۳۰۰ دلار ماهانه برای ۱۴۰هزار نیرو برآورد شده است. فعالیت های دیگر تهران در عراق و سوریه نیز حدود ۱-۲ میلیارد دلار دیگر هزینه خواهد داشت.

ایران از این ثروت چگونه استفاده می کند

برای درک اینکه چه مقدار از ثروتی که از طریق توافق هسته ای به دست می آید صرف نیازهای داخلی می شود، خوب است که نگاهی به آمریکا و ثروتی که از افزایش تولید نفت و گاز در طی سال های گذشته به دست آورده داشته باشیم. آمریکا به جای اینکه از این ثروت در جهت رفع نابرابری و ساخت زیرساخت ها استفاده کند صرف همان مصارف پیشین کرده و توجه کمی به نیازهای اجتماعی و سرمایه گذاری دولت داشته است.

اگر ایران نیز مسیر موجود را در پیش گیرد، اکثر این ثروت را باید برای مقاصد داخلی خود به کار گیرد. در طی سال های گذشته، تصمیم گیران ایران میلیاردها دلار را صرف نفوذ منطقه ای کردند. شاید پس از توافق هسته ای اولویت های آن ها تغییر کند.

منبع: اندیشکده واشنگتن