تخریب سازه تحریم‌ها در نیویورک و بروکسل
اقتصاد ایرانی: کمتر از یک هفته پس از توافق تاریخی ایران و گروه ۱+۵ در هتل کوبورگ و قرائت بیانیه ظریف و موگرینی در دفتر نمایندگی سازمان ملل در وین، شورای امنیت همزمان با سالروز صدور قطعنامه ۵۹۸ درباره پایان دادن به جنگ ایران و عراق (۲۰ جولای ۱۹۸۷)، روز دوشنبه ۲۹ تیر در اقدامی فوری پیش نویس قطعنامه شورای امنیت را به رأی ۱۵ عضو دائم و غیردائم این نهاد در نیویورک گذاشت که به اتفاق آرا مورد تصویب قرار گرفت و قطعنامه ۲۲۳۱ درخصوص تایید برجام (برنامه جامع اقدام مشترک) توسط این نهاد صادر شد.
به گزارش دنیای اقتصاد، اقدامی که مشابه آن در دستورکار وزیران خارجه کشورهای عضو اتحادیه اروپا در بروکسل قرار گرفت و آنها نیز توافق هسته ای ایران و گروه ۱+۵ را به تصویب رساندند. همزمان با این دو تحول عمده، وزارت خارجه ایالات متحده آمریکا نیز اعلام کرد که متن کامل برجام به همراه ضمائم آن دیروز دوشنبه رسما تحویل کنگره شد تا در فرصتی ۶۰ روزه مورد بررسی قرار گیرد. با تصویب توافق هسته ای توسط شورای امنیت و همچنین اتحادیه اروپا، ضمن اینکه سازه تحریم ها تخریب و ایران از ذیل فصل هفت منشور خارج خواهد شد، نقش کنگره آمریکا نیز در بررسی این توافق تا حد زیادی کم اثر می شود. تصویب این قطعنامه در تاریخ شورای امنیت امری بی سابقه بوده است. موضوعی که مذاکره کننده ارشد هسته ای ایران نیز با اشاره به آن گفت که این قطعنامه مشتمل بر ۱۲ بند مقدماتی و ۳۰ بند اجرایی است که جمع بندی مذاکرات وین هم به آن ضمیمه شده است.
رای گیری شورای امنیت
زمان رای گیری شورای امنیت برای تایید برنامه جامع اقدام مشترک ساعت ۹ صبح روز دوشنبه ۲۹ تیرماه به وقت محلی ( ۱۷ و ۳۰ به وقت تهران) در نشست ۷۴۸۸ این شورا تعیین شد. شورای امنیت دراین پیش نویس با اشاره به ماده یک و ۲ پیمان منع اشاعه تسلیحات هسته ای، با رای گیری بر سر تایید توافق حاصله در وین، به حق مسلم ایران در برخورداری و استفاده صلح آمیز از انرژی هسته ای مهر تایید زد. در پی آن با اعلام آمادگی ایران برای پذیرش پروتکل الحاقی، طرفین مذاکرات به اجرایی شدن مفاد این توافق و لغو تحریم های اعمال شده پیشین این شورا در ارتباط با فعالیت های هسته ای ایران اقدام خواهند کرد. در این قطعنامه که به اتفاق آرا به تصویب ۵ عضو دائم (آمریکا، بریتانیا، روسیه، چین و فرانسه) و ۱۰ عضو غیردائم (آنگولا، شیلی، چاد، نیجر، اردن، لیتوانی، اسپانیا، ونزوئلا، مالزی و نیوزیلند) رسید، نخستین گام در اجرای مفاد برنامه جامع اقدام مشترک شامل حل بحران ۱۲ ساله بر سر برنامه هسته ای ایران و رفع تحریم های ناشی از آن به شمار می رود؛ بنابراین قطعنامه های ۱۹۶۹ (۲۰۰۶)، ۱۷۳۷ (۲۰۰۶)، ۱۷۴۷ (۲۰۰۷)، ۱۸۰۳ (۲۰۰۸)، ۱۸۳۵ (۲۰۰۸) و ۱۹۲۹ (۲۰۱۰) لغو شد اما با مکانیزمی قابلیت بازگشت دارد.
تایید توافق بر اساس قطعنامه ای صورت می گیرد که در آن جزئیات مهمی در مورد مساله ساز و کار بازگشت تحریم ها، تحریم های تسلیحاتی و همچنین روند حل اختلاف تشریح شده است. وزارت خارجه ایران اندکی پس از تصویب این قطعنامه در شورای امنیت در بیانیه ای که صادر کرد، بیان داشت: «ایران تفاهم مشترک و توافق صریح همه طرف های شرکت کننده در برجام را مورد تاکید قرار می دهد که بر مبنای آن مفاد قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت در تایید برجام، به مثابه مفاد برجام نبوده و به هیچ وجه نمی تواند اجرای برجام را تحت تاثیر قرار دهد.» سرعت ارجاع توافق هسته ای ایران و ۱+۵ به شورای امنیت سازمان ملل شوک برخی از سناتورهای آمریکایی را به دنبال داشت. با تایید این توافق در شورای امنیت سازمان ملل، عملا مجلس سنا و نمایندگان آمریکا در برابر عمل انجام شده قرار خواهند گرفت و هر گونه مخالفت آنها با این توافق در تناقض با تصمیم شورای امنیت سازمان ملل خواهد بود. فرانک والتر اشتاین مایر وزیر خارجه آلمان در حاشیه نشست وزرای خارجه اتحادیه اروپا در بروکسل تاکید کرد: «قطعنامه شورای امنیت تضمین خواهد کرد آنچه در وین مورد توافق ایران و ۱+۵ قرار گرفت، در آینده نیز معتبر و قانونی است.»
تصویب توسط اتحادیه اروپا
از سوی دیگر با تصویب قطعنامه توافق هسته ای در شورای امنیت، وزیران خارجه کشورهای عضو اتحادیه اروپا دیروز توافق هسته ای با ایران را تصویب کردند. به گزارش خبرگزاری مهر، رویترز این خبر را به نقل از دیپلمات های حاضر در بروکسل مخابره کرده است.
تصویب قطعنامه امری بی سابقه
پیش از تصویب این توافق در شورای امنیت، سید عباس عراقچی مذاکره کننده ارشد هسته ای ایران در اخبار نیمروزی با اشاره به ویژگی های قطعنامه شورای امنیت گفت: «برخلاف ۶ قطعنامه قبلی در این قطعنامه ایران ذیل فصل ۷ منشور ملل متحد نیست؛ در صورتی که در ۶ قطعنامه قبلی ذیل فصل ۷ منشور ملل متحد بود.» عراقچی تاکید کرد: «دیگر شورای امنیت، برنامه هسته ای ایران را به عنوان یک تهدید نمی شناسد و تحریم ها در قالب یک نقشه راه لغو خواهد شد و با یک قطعنامه مواجه خواهیم بود و دیگر در این پروسه شورای امنیت دخالتی نخواهد داشت، مگر در صورتی که نقض توافق رخ دهد.» او گفت: «برنامه جامع اقدام مشترک در این پروسه ضمیمه می شود و شورای امنیت برنامه غنی سازی ایران را تایید می کند که این مصوبه نیز در تاریخ شورای امنیت بی سابقه است.» سید عباس عراقچی عنوان کرد: «این قطعنامه دیگر هیچ رژیم تحریمی را به رسمیت نمی شناسد و هر کدام از تحریم ها در یک دوره زمانی لغو خواهد شد و در بحث کالاهای دومنظوره که هم در صنعت نظامی و هم در صنعت هسته ای به کار می رود، در قطعنامه جدید کانالی برای آن پیش بینی شده است.» عراقچی با اشاره به تحریم های تسلیحاتی و سازوکار آن در قطعنامه یادآور شد: «قطعنامه حاضر محدودیت تحریم های تسلیحاتی را به ۵ سال تبدیل می کند.»
او ابراز کرد: «در آخرین قطعنامه ای که صادر شده بود، فعالیت موشکی ایران کاملا ممنوع بود و ضمنا دست طرفین را برای توسل به زور ضد ایران باز گذاشته بود. در این قطعنامه جدید از جمهوری اسلامی ایران خواسته می شود که فعالیت موشکی برای حمل کلاهک هسته ای ممنوع است که ما چنین برنامه ای نداریم و برنامه موشکی خود را ادامه می دهیم و به رغم این ویژگی یک مرزبندی در این موضوع وجود دارد و البته نقض قطعنامه شورای امنیت به معنی نقض جمع بندی مذاکرات نیست.» عضو ارشد تیم مذاکره کننده یادآور شد: «بازگشت پذیری تحریم ها که این روزها بسیار برجسته شده، برای هر دو طرف وجود دارد و هر کس در قعطنامه اگر به تعهدات خود عمل نکند و نقضی پیش بیاید، بازگشت پذیری تحریم ها در یک پروسه ۶۰ روزه و در یک مسیر مشخص پیش بینی شده است که در آن ۳۰ روز قبل از ورود به شورای امنیت و ۳۰ روز در شورای امنیت بازگشت پذیری تحریم ها در صورت نقض هر یک از طرفین بررسی خواهد شد و این موضوع هم در مورد ایران و هم آمریکا و اروپا صادق است و یک روال مشخص و تعیین شده در این زمینه وجود خواهد داشت.»
جز توافق با ایران راه حل دیگری نیست
همزمان با این تحولات، وزیر امور خارجه آمریکا با دفاع کامل از توافق هسته ای ایران و ۱+۵ و هشدار نسبت به عواقب مخرب رد آن توسط کنگره این کشور اعلام کرد، جز توافق با تهران راه دیگری وجود ندارد. به گزارش «ایرنا»، جان کری در گفت وگو با شبکه تلویزیونی سی ان ان با دفاع از توافق هسته ای گفت: «اگر کنگره رای لازم سلب اختیار حق وتوی ریاست جمهوری را به دست آورد، رد توافق عواقب وخیمی خواهد داشت.» او افزود: «اگر سنای آمریکا این توافق را رد کند، تمام کشورهایی که کنار آمریکا در مذاکرات شرکت داشتند، ضمن مقصر دانستن واشنگتن به خاطر این شکست، تحریم های ایران را لغو خواهند کرد و ایران هم بدون وجود تحریم ها و محدودیت دیگری به فعالیت های خود ادامه خواهد داد.» کری گفت: در صورت رد توافق امکان نظارت و بازرسی های توافق شده بر فعالیت های هسته ای ایران میسر نخواهد بود واکنون نگرانی واقعی منطقه باید از به دست نیامدن توافق باشد. پیش تر باراک اوباما، رئیس جمهوری آمریکا هشدار داده بود که در صورت رای منفی کنگره به این توافق از حق وتوی خود استفاده خواهد کرد.
