نگرانی آمریکا از نفوذ چین در آفریقا

اقتصاد ایرانی: نفوذ و ارتباط روزافزون چین با آفریقا خصوصاً در چند دهه گذشته باعث افزایش نگرانی آمریکا بخاطر نقش چین در آفریقا شده است. حوزه نفوذ چین بسیار تأمل برانگیز است. در حوزه های اقتصادی، سیاسی و امنیتی، حضور فزاینده چین بسیار سریع و حیرت آور بوده است. برای مثال تجارت بین چین و آفریقا از سال ۲۰۰۰ تا کنون به بیست برابر افزایش یافته و توانسته به بزرگ ترین شریک و رقیب تجاری دیگر ابرقدرت جهان یعنی آمریکا شود. در میان اعضای دائم شورای امنیت، ارتش آزادی بخش خلق چین توانسته به عنوان یک شریک در حافظ صلح و حامی از طریق ارسال تعدادی نیروی غیرنظامی نقش خود را به عنوان بازیگر فعال تثبیت نماید. علاوه بر این زندگی حدود یک میلیون چینی در آفریقا هم بر این امر تأثیرگذار بوده است. به طور کلی، حضور چین احتمالاً مهمترین رویداد ژئوپلیتیکی و اقتصادی چین در قاره آفریقا پس از جنگ سرد است. چنین نفوذ گسترده و ناگهانی همزمان با تنش بین آمریکا و چین در آسیا باعث شده تا بزرگنمایی هایی ساده انگارنه هم برای نقش این کشور و حدیث هایی در مورد قدرت ژئوپلیتکی این منطقه جهانی مطرح شود. به همین خاطر باید توجهی دقیق تر به این موضوع داشته باشیم.

البته باید این نکته را خاطر نشان کرد که حضور چین در آفریقا، پدیده جدیدی نیست ولی این حضور در یک برهه زمانی بسیار افزایش یافت. این حضور در زمان مائوئیست ها صرفاً از لحاظ ایدئولوژیک و ژئوپلیتیک بوده است اما چین بعد از مائو تمایل زیادی به روابط اقتصادی با این منطقه پیدا کرد. در حالیکه در چین هنوز موضوعاتی مانند ضدامپریالسم و اتحاد بر سر زبان هاست اما دیگر حضور چین در آفریقا رنگ ایدئولوژیکی ندارد. دولت و شرکت های بازرگانی چین سه دلیل مهم اقتصادی را برای حضور آفریقا بر می شمارند: کشوری با سرمایه منابع طبیعی فراوان؛ بازاری نسبتاً بکر و بزرگ برای صادرات و فرصتی استثنایی برای سرمایه گذاری شرکت های چینی به منظور اشتغالزایی و کسب تجربه برای حضور در جامعه اقتصادی جهانی. این نوع سرمایه گذاری چین در آفریقا، جزئی از راهبرد "جهانی باش" پکن است که سرمایه گذاری خارجی و حضور تجاری را تشویق می کند. برخلاف عملکرد بعضاً ضعیف شرکت های چینی در داخل، در خارج از کشور این شرکت ها فعالیت اقتصادی سودده دارند و سعی در حفظ و بهبود عملکرد خود دارند. البته اولویت اول یعنی واردات منابع طبیعی در دستور کار اصلی تمامی شرکت ها و مؤسسات فعال در آفریقا است. این منابع طبیعی توانسته پایه ۹۰ درصد صادرات چین به کشورهای صنعتی به خود اختصاص دهد. در طی ده سال گذشته با وجود اینکه چین میزان کمتری از نفت آفریقا را در مقایسه با آمریکا یا اتحادیه اروپا وارد کرده ولی از لحاظ تراز تجاری و صادرات توانسته سهم بیشتری نسبت به دیگر کشورها داشته باشد.

البته حضور چین در آفریقا تنها بحث اقتصادی نیست بلکه دلایلی سیاسی هم وجود دارد. نفوذ بیشتر و ارتقاء وجهه بین المللی چین؛ سعی برای انزوای تایوان؛ مقابله با هنجارهای نامتعارف بین المللی و حمایت و تضمین اقتصادی برای شرکای خود. پکن بر توسعه صلح آمیز قدرت چین تأکید زیادی دارد. تلاش امدادرسانان چینی در آفریقا توانسته به میزان زیادی اعتبار و وجهه این کشور را بهتر کند. به علاوه با حمایت چندجانبه از آفریقایی ها توانسته مزیت های دیپلماتیکی محسوسی را بدست آورد. همانطور که یک رقابت نهفته دیپلماتیکی بین چین و تایوان وجود دارد، پکن تمایل زیادی به انزوای تایوانی ها دارد. از سوی دیگر پکن تمایلی به مشارکت گسترده در اقدامات بین المللی مانند موضوع حقوق بشر و یا ایجاد دولت دموکراتیک ندارد زیرا نگران است تا حضورش در این اقدامات بر امور داخلی خود تأثیر بگذارد. البته در طی ده سال گذشته، پکن بیشتر از واشنگتن در امور سیاسی دولت های آفریقایی دخالت کرده است. غالب رابطه چین با دولت های آفریقایی بیشتر دوجانبه است. این رابطه از طریق مجمع سه سالانه همکاری چین- آفریقا نمود یافته و باعث شده تا بلندپایه ترین مقامات دولتی و وزیران هر دو منطقه گردهم آیند. این حضور و مشارکت باعث شده تا قدرت نرم چین و نفوذ خود را تثبیت نماید.

در حوزه امنیت هم تمام تلاش پکن بر تضمین برای توسعه سرمایه گذاری و افزایش نفوذ سیاسی است. به عنوان یک قدرت منطقه ای با تمایل به خارج، چین در سعی زیادی را برای تضمین امنیت در مناطق متلاطم جهانی انجام داده است. تمام تلاش پکن در حوزه امنیت، تمرکز بر حفاظت از شهروندان و دارائی ها از تروریسم و گروگانگیری در مناطق ناآرام است. مواردی از حمله تروریستی به شهروندان چینی مخصوصاً در شما آفریقا اتفاق افتاده است. البته بیشترین حضور نظامی چین در آفریقا به صورت ارتش آزادی بخش برای حفظ صلح تحت نظر سازمان ملل بوده است. البته این حضور خالی از انتقاد بین المللی و داخلی نبوده است.

برای کسب اطلاعات بیشتر می توانید گزارش زیر را دانلود کنید.