وضعیت خانوارهای فاقد مسکن ملکی در دهک‌های مختلف

اقتصاد ایرانی: در پیش نویس طرح جامع مسکن که چندی پیش برای نظرخواهی از کارشناسان حوزه مسکن منتشر شد، یکی از محورهای اصلی به برنامه های تامین مسکن خانوارهای کم درآمد اختصاص یافته و در آن، برنامه های وزارت راه و شهرسازی و سایر نهادها برای تامین مسکن متناسب با نیاز این گروه از جامعه تشریح شده است.

به گزارش خبرآنلاین، طبق آمار ارائه شده، در حال حاضر در برنامه مسکن خانوارهای کم درآمد نسبت متوسط قیمت یک واحد مسکونی نوساز به متوسط درآمد سالانه خانوار به ۱۲ سال رسیده است؛ در حالی که رقم مناسب برای این شاخص حداکثر پنج سال است. از سوی دیگر سهم هزینه مسکن در سبد خانوار نیز به ۳۴ درصد و برای گروه های پایین درآمدی به ۴۰ درصد رسیده؛ در حالی که اندازه متعارف آن در سطح جهانی حدود ۲۵ درصد است.

همچنین از کل خانوارهای فاقد مسکن ملکی حدود ۴۷.۸ درصد در دهک های اول تا چهارم و ۲۹ درصد در دهک های ۵ تا ۷ قرار دارند. در دوره ۱۳ ساله آتی (در افق طرح جامع) به طور متوسط سالانه بیش از ۴۲۹ هزار خانوار به کل خانوارهای شهری اضافه می شوند. با فرض رشد اقتصادی ۵.۲ درصد در سال و ثبات الگوی توزیع درآمد ملی میان خانوارها، هر سال ۶۴ هزار خانوار بر تعداد خانوارهای کم درآمد اضافه خواهد شد. در چنین شرایطی و با فرض ثبات قیمت مسکن، متوسط شاخص دسترسی در دوره ۱۳۹۳ تا ۱۴۰۵ به طور متوسط به هشت سال و در سال ۱۴۰۵ به ۵.۵ سال خواهد رسید.

با در نظر گرفتن وضعیت کنونی بازار مسکن کشور، در پیش نویس طرح جامع مسکن سعی شده روش های مختلف تامین مسکن اقشار کم درآمد در نظر گرفته شود تا با اجرایی شدن آن ها، کیفیت زندگی این قشر از جامعه بالا رود. بر همین اساس، راهبردها و راهکارهایی برای تامین مسکن کم درآمدها در نظر گرفته شده که در جداول زیر آمده است:

طبق پیش نویس طرح جامع مسکن در بخش برنامه های نهادسازی برای تامین مسکن اقشار کم درآمد سه برنامه تعیین شده است که نخستین مورد آن تشکیل صندوق ضمانت تسهیلات مسکن با هدف فراهم آوردن امکان عرضه تسهیلات بلندمدت خرید مسکن برای کم درآمدها است. در واقع این صندوق از خانوارهایی حمایت می کند که در شرایط عادی نمی توانند از سازوکار دریافت تسهیلات از بانک ها استفاده کنند و نیازمند پشتیبانی برای «بانک پذیرشدن» هستند. همچنین در شرایط عدم برخورداری از اسناد رسمی مالکیت زمین، صندوق از ساکنان سکونتگاه های غیررسمی و بافت های فرسوده نیز حمایت می کند.

در ادامه پیش نویس طرح جامع مسکن پیشنهاد شده در راستای تغییر راهبرد بانک مسکن از بانکی تجاری به بانکی توسعه ای، «صندوق ضمانت تسهیلات مسکن» در بانک مسکن و با محوریت بیمه مرکزی و بانک مرکزی تشکیل شود و مواردی نیز برای تامین منابع مالی این صندوق مطرح شده است.

دومین برنامه پیشنهادی در پیش نویس طرح جامع مسکن، ایجاد نهاد برنامه ریزی مسکن اجتماعی است. هدف از شکل گیری این نهاد، پوشش و حمایت از گروه های کم درآمدی ذکر شده که امکان خرید مسکن ملکی و پرداخت کامل اقساط آن و یا پرداخت وجه کامل اجاره مسکن استیجاری را ندارند و گروه های کم درآمدی هستند که نیازمند حمایت اجتماعی اند.

این پوشش و حمایت به صور مختلفی همچون اجرایی کردن سیاست های افزایش عرضه مسکن ملکی (در استطاعت) برای گروه های کم درآمد، تقویت توان مالی این گروه ها، پرداخت کمک هزینه مسکن اجاری و استفاده از امکانات خیریه و وقف در این زمینه خواهد بود. ارائه سیاست های حمایتی جهت عرضه مسکن ملکی در استطاعت اقشار کم درآمد و حمایت از عرضه مسکن اجاری نیز در قالب این برنامه اجرا می شود.

برای اثربخشی بیشتر این نهاد، پیشنهاد شده ستاد برنامه ریزی مسکن اجتماعی با حضور بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، سازمان ملی زمین و مسکن، شرکت عمران و بهسازی شهری، بانک مسکن (صندوق ضمانت تسهیلات مسکن)، وزارت کشور (سازمان شهرداری ها و دهیاری ها)، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، سازمان مدیریت و (ره) برنامه ریزی کشور، سازمان تامین اجتماعی، سازمان بهزیستی، کمیته امداد امام و سازمان هدفمندسازی یارانه ها تشکیل شود.

ضمن این که زمین از طریق سازمان ملی زمین و مسکن، شرکت شهرهای جدید، شرکت عمران و بهسازی شهری و شهرداری ها برای افزایش موجودی مسکن در استطاعت تامین خواهد شد. کم درآمدهایی که از عرضه مسکن اجتماعی استفاده می کنند، می توانند از محصولات متنوعی از مسکن اجتماعی از قبیل صندوق ضمانت و کمک هزینه نهادها استفاده کنند.

تشکیل بانک اطلاعاتی از برنامه های حمایتی و یارانه ای در بخش مسکن، سومین برنامه ارائه شده در بخش برنامه های نهادسازی تامین مسکن کم درآمدهاست؛ بانکی اطلاعاتی که امید می رود به کمک آن و با جمع آوری اطلاعات از نظام اعطای کمک های یارانه ای توسط دولت و یا سازمان های عمومی، بتوان فضای شفاف اطلاعاتی و کاهش هزینه های مدیریتی نظام یارانه ها در راستای بهینه سازی فرآیند تصمیم گیری و کارآمدسازی نظام تخصیص منابع عمومی، حاصل شود. این بانک اطلاعاتی در قالب طرح جامع پایگاه اطلاعاتی مسکن کشور تهیه می شود و جزئی از آن است.

اجرای این برنامه با محوریت وزارت راه و شهرسازی، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، سازمان مدیریت و برنامه ریزی، بانک مرکزی و همکاری دستگاه های ذی ربط صورت می گیرد.

این برنامه ها که با عنوان برنامه های نهادسازی مشخص شده اند، با برنامه هایی عملیاتی پشتیبانی و اجرایی می شود. در بخش برنامه های عملیاتی تامین مسکن کم درآمدها در پیش نویس طرح جامع مسکن هشت برنامه تدوین شده که در جدول زیر آمده است: