توافق هسته ای و اشتغال در ایران؟!

اقتصاد ایرانی: در حال حاضر محصول جمعیتی ایران آماده ورود به عرصه کار است. جمعیت جوان برای هر کشور در حال توسعه ای همچون ایران می تواند نیروی محرکه بسیار قوی باشد تا اقتصاد خود را شکوفا کند. تجربه نشان داده که اگر کشورها سیاست های مناسب اقتصادی و اجتماعی اتخاذ نمایند، می توانند برای نیروی کار آینده پنجره ای از فرصت ها مهیا کنند. در حال حاضر این امر برای کشور ایران به دلیل سیاست های جمعیتی خود در گذشته و بلوغ این محصول جمعیتی با توافق هسته ای و رفع تحریم ها به منصه ظهور برسد و شانص مشارکت در اقتصاد جهانی در ابعاد وسیع و اشتغال زایی برای افراد را فراهم آورد. اکنون بیش از چهار میلیون دانشجو در سطوح بالای آموزشی ایران در حال تحصیل هستند. واضح است که در چند سال آینده، ورود به بازار کار برای این جمعیت اجتناب ناپذیر و البته بسیار مشکل خواهد بود.

طبق آمار حدود ۲.۵ تا ۳ میلیون نیروی کار بزرگسال در ایران بیکار و در جستجوی شغل هستند، البته باید حساب افرادی که خواهان ترک وطن هستند را جدا کرد. ایران پس از انقلاب سال ۱۹۷۹ شاهد پدیده فرار مغزها بوده، اما با نوید امضای توافق و رفع تحریم ها، ایران می تواند از خارج نشین ها بهره زیادی ببرد. به این صورت که آنها می توانند یا به صورت مستقیم در اقتصاد سرمایه گذاری کنند و یا به طور غیر مستقیم به صورت پل ارتباطی بین شرکت های خارجی و داخل ایران باشند. ایران از معدود کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا و حتی در میان کشورها مسلمان است که دوره گذار جمعیتی (مرحله ای که زادوولد و مرگ و میر بالا به سمت زادوولد و مرگ و میر پائین انتقال می یابد) را گذرانده است. مبرهن است که به موازات رشد اقتصادی و افزایش تحصیلات و بهبود بهداشت، نرخ میزان مرگ و میر شروع به کاهش می کند. نرخ مرگ و میر معمولاً زودتر از میزان زادوولد کاهش می یابد، در نتیجه باعث افزایش جمعیتی در مدت زمان معینی می شود. در ایران سرشماری بین سال های ۱۹۷۶ تا ۱۹۸۶ نشان داد که جمعیت با میانگین ۳.۹ درصد در سال رشد داشته است. طبق گزارش سازمان ملل، ایران با یک رشد ۴ درصد سالانه در اوایل دهه ۱۹۸۰ روبرو بوده، بطوریکه جمعیت ایران به بیش از دو برابر افزایش یافت؛ یعنی از ۳۴ میلیون نفر در سال ۱۹۷۶ به ۷۱ میلیون نفر در سال ۲۰۰۶ رسید. اکنون جمعیت ایران حدود ۷۸ میلیون نفر می باشد.

شکل ۱: ترکیب جمعیتی ایران از سال ۱۹۶۶ تا ۲۰۱۱

شعار اول شغل؛ دوم فرزند

برخی از مقام های بلندپایه ایران از جمله رهبر ایران، آیت الله علی خامنه ای بر لزوم افزایش جمعیت تأکیده کرده است. در دولت محمود احمدی نژاد (سال های بین ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۳)، مجموعه ای از سیاست ها و برنامه های تشویقی برای جوانان به ازدواج و فرزندآوری بیشتر مطرح گردید. یکی از این قول های بحث برانگیز دولت، وعده یک میلون تومان برای هر فرزند تازه متولد شده و صدهزار تومان به طور سالانه تا سن ۱۸ سالگی بود که البته پس از شش ماه به دلیل عدم بودجه کافی مسکوت ماند. البته لایحه مجلس در مورد کاهش خدمت سربازی افراد متأهل را باید به آن اضافه کرد. اما بررسی نشان می دهد مردان نسبت به زنان به دنبال خانواده ای پرجمعیت نیستند زیرا مردان بیشتر زیر بار سختی های اقتصادی هستند. در واقع موقعیت اقتصادی و هزینه بالای زندگی باعث کاهش تمایل به ازدواج و خانواده ای پرجمعیت  علی رغم سیاست های تشویقی حکومت شده است. نرخ بیکاری طبق مرکز آمار ایران معادل ۲۲ درصد جوانان بین سنین ۱۵ تا ۳۹ سال است. همچنین آمارها حکایت از این دارد که یک سوم جوانان بیکار، خانم ها هستند. بنابراین جای تعجب نیست که چرا جوانان تمایل زیادی به ازدواج ندارند. توافق هسته ای و حذف تحریم ها در آینده می تواند سهم بسزایی در اشتغال نیروی انسانی تحصیل کرده (حدود یک چهارم نیروی جمعیتی در سن کار با تحصیلات دانشگاهی هستند) داشته باشد. نرخ بیکاری در میان جوانان تحصیل کرده جویای کار در برابر با جوانان با تحصیلات پائین، بیشتر است. شاید زمان آن فرا رسیده تا ایران بر روی نیروی انسانی سرمایه گذاری کرده تا جوانان بتوانند در محیط جهانی به رقابت بپردازند. ایران باید از این فرصت نهایت بهره را ببرد.

برای مطالعه بیشتر می توانید بر روی گزارش زیر کلیک کنید.