بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : چهارشنبه 6 خرداد 1394      10:54

در دفاع از بنزین تک‌نرخی

اقتصاد ایرانی: شکی نیست که افزایش قیمت بنزین به هزار تومان باعث افزایش هزینه خانوارها، به خصوص خانوارهای شهری که از خودرو شخصی استفاده می کنند خواهد شد. اما تک نرخی کردن قیمت سوخت و بالا بردن و نزدیک کردن آن به هزینه «واقعی» استفاده از سوخت های فسیلی، اگر با شفافیت در زمان بندی و اقدام های مکمل حمایتی همراه باشد، سیاستی کاملا قابل دفاع است. دلیل اصلی آن هزینه های مستقیم و غیرمستقیم گزافی است که یارانه های انرژی و سوخت های فسیلی به طور خاص، تحمیل می کنند. مطالعه جدیدی که توسط صندوق بین المللی پول انجام گرفته تخمین می زند که حذف کامل یارانه های انرژی و مالیات بستن بر سوخت های فسیلی، باعث خواهد شد تا مرگ و میر ناشی از آلودگی هوا به نصف برسد و تصاعد کربن به اندازه یک پنجم کاهش یابد.

به علاوه دست دولت ها برای کاستن از سایر مالیات ها یا افزایش مخارج سودمندتر بسیار بازتر خواهد شد.

از طرف دیگر مطالعه فوق نشان می دهد مجموع هزینه های «مستقیم» و «غیرمستقیم» ناشی از یارانه انرژی، ممکن است بسیار بیشتر از آنچه پیش تر تصور می شد باشد. در محاسبات جدید صندوق بین المللی پول به جز هزینه ناشی از تفاوت قیمت یارانه ای با قیمت آزاد انرژی که معمولا به عنوان هزینه این یارانه ها در نظر گرفته می شود، هزینه های استفاده از سوخت فسیلی بر محیط زیست و سلامت شهروندان نیز وارد شده است؛ هزینه هایی همچون راه بندان های خیابانی، مرگ و میر زودرس بر اثر آلودگی هوا، هزینه های بلندمدت گرمایش زمین و تاثیرات آن بر شکل گیری تغییرات آب وهوایی در قالب توفان ها یا سیل های سهمگین ناشی از آن. هفته نامه«اکونومیست» در مقاله ای که با عنوان «یک اشتباه پرهزینه» اخیرا با ارجاع به این مطالعه صندوق بین المللی پول منتشر کرده، «پرداخت یارانه به انرژی» را به منزله «دورریز پول» دولت ها و مشارکت در «پختن سیاره زمین» دانسته است. این مقاله با ارجاع به مطالعه صندوق بین المللی پول بیان می کند که کل هزینه ای که یارانه های انرژی بر اقتصاد جهانی تحمیل می کنند به عدد مبهوت کننده ۵۳۰۰ میلیارد دلار در سال یا ۶ درصد تولید ناخالص جهانی می رسد که برای مثال بیش از مقداری است که در جهان صرف هزینه های سلامت می شود. این رقم بیش از ۱۰ برابر عدد ۳۳۳ میلیارد دلار به دست آمده است؛ زمانی که این هزینه های غیرمستقیم لحاظ نشوند.

این مقاله اشاره می کند که «اشتباه های سیاست گذاری در اقتصاد فراوان است، اما مشکل می توان سیاستی را بدتر از یارانه های انرژی پیدا کرد. تحقیقات اخیر نشان داده است این یارانه ها واسطه گران را پولدارتر می کنند، میزان کل تولید اقتصادی را کاهش می دهند و بیشتر به نفع ثروتمندانی هستند که انرژی زیادی مصرف می کنند تا فقیران.» همچنین کشورهای فقیرتر بیشترین مقدار یارانه های انرژی را پرداخت می کنند و برخی از کشورهای فقیر تا ۱۸ درصد تولید ناخالص داخلی سالانه خود را صرف این یارانه ها می کنند. در مقابل، یارانه های انرژی های تجدیدپذیر که به طور عمده در کشورهای غنی پرداخت می شوند، تنها به ۱۲۰ میلیارد دلار می رسند. و اگر به سوخت های فسیلی به طور مناسب مالیات بسته می شد آن میزان یارانه هم غیرضروری می شد.

بر اساس این مقاله، اکونومیست تغییرات ناگهانی در یارانه های انرژی چندان محتمل نیست؛ زیرا این یارانه ها گروه های لابی گر پیگیر و پر سروصدایی را به خود جذب می کنند، اما سقوط قیمت نفت فرصتی را برای حذف یارانه ها فراهم کرده است. برای مثال هند اخیرا پرداخت یارانه برای کاهش دادن قیمت گازوئیل را متوقف کرده است. مصر، اندونزی و تایلند نیز در حال اصلاح یارانه های خود هستند.

اما کشور ما نیز از این نتیجه مستثنی نیست و یارانه سوخت های فسیلی هزینه های کمرشکنی بر اقتصاد و سلامت ما تحمیل می کنند. هم اکنون نیز تاثیر تغییرات آب و هوایی ناشی از تصاعد گازهای گلخانه ای در حال پیدایش و قابل مشاهده است. بخشی از مشکلات مانند کاهش بارندگی و پدیده ریزگردها، ممکن است به این تغییرات مربوط باشد. کاهش بارندگی تاثیر مخربی بر کشاورزی خواهد داشت و ریزگردها سلامت شهروندان را به خطر می اندازد.

از طرف دیگر آلودگی هوا، نتیجه مستقیم مصرف سوخت های فسیلی و یکی از مشکلات دیرینه شهرهای بزرگ در ایران است که اثرات مخرب آن بر سلامت شهروندان، به خصوص نوزادان و سالمندان، می تواند فاجعه بار باشد. راه بندان های سنگین که نه تنها ساعت ها از وقت مفید شهروندان در آن به هدر می رود بلکه مشکل آلودگی هوا را نیز شدت می دهد، یکی دیگر از تاثیرات جانبی پرداختن یارانه به مصرف سوخت های فسیلی است که مردم را به استفاده بیشتر از خودروهای شخصی ترغیب می کند. تمام این هزینه ها و احتمالا موارد دیگری که در اینجا از قلم افتاده است، باید در هر محاسبه مربوط به هزینه یارانه های انرژی لحاظ شود و در مورد آنها به مردم اطلاع رسانی شود. به این ترتیب مشخص می شود که یارانه سوخت های فسیلی بسیار مخرب هستند و نه تنها پرداختن این یارانه ها باید متوقف شود؛ بلکه جا دارد دولت از مصرف کنندگان این سوخت ها، به علت بار کردن این هزینه بر دیگر شهروندان، عوارض اخذ کند؛ یعنی قیمت آن حتی بالاتر از قیمت بازار آزاد تعیین شود تا مصرف کنندگان این سوخت ها هزینه واقعی آن (یعنی هزینه عرضه آن به علاوه هزینه بار شده بر محیط زیست و سلامت سایر شهروندان) را بپردازند.

با تمام اینها، نحوه اجرای سیاست های اصلاحی یارانه های انرژی به اندازه لزوم عملی کردن آنها مهم هستند. اجرای نادرست این سیاست ها می تواند به شکست آنها و بازگشت به وضعیت قبلی و علاوه بر آن بدبینی جامعه به هر گونه سیاست اصلاحی بینجامد؛ بنابراین در اجرای سیاست حذف یارانه سوخت های فسیلی حداقل دو اصل باید با دقت تمام مراعات شود: «شفافیت» و «حمایت».

منظور از «شفافیت» آن است که زمان بندی و قاعده افزایش قیمت ها از مدت ها قبل مشخص باشد تا بنگاه های اقتصادی بتوانند تا جای ممکن از پیش خود را با قیمت های جدید انطباق بدهند و با تصمیم های ناگهانی شوک های بی مورد به اقتصاد وارد نشود. منظور از «حمایت» نیز آن است که شهروندانی که بیشترین آسیب را از این افزایش قیمت ها متحمل می شوند به حال خود رها نشوند و با اقدام های حمایتی واقعا هدفمند، به گذار خانوارها به اقتصادی پاک از یارانه های انرژی یاری رسانده شوند.

منتشرشده در روزنامه دنیای اقتصاد 


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir