بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : سه شنبه 5 خرداد 1394      10:49

افزایش فقر خانوار متوسط؛ عامل کاهش ضریب جینی

اقتصاد ایرانی: بانک جهانی در تازه ترین گزارش خود درخصوص وضعیت اقتصادی ایران، با مورد توجه قرار دادن طرح هدفمندی یارانه ها به بررسی شاخص های مختلف اقتصادی پرداخته است.
این نهاد در گزارش خود، افزایش کسری بودجه و رشد تورم را از آثار منفی اجرای طرح هدفمندی یارانه ها دانسته و علت آن را در پرداخت نقدی و غیرمشروط پول نقد به تمام آحاد جامعه به جای اختصاص دادن یارانه های عمومی عنوان کرده است. این گزارش در ادامه افزوده است که اما پس انداز مالی حاصل از طرح هدفمندی یارانه ها کمتر از آن میزانی بود که پیش بینی شده بود، در نتیجه دولت به اجبار استقراض از بانک مرکزی را افزایش داده که همین مساله به رشد و افزایش قابل ملاحظه کسری بودجه و رشد نرخ تورم کمک کرده است.
به گزارش تعادل، یکی دیگر از شاخص های مورد بررسی در این گزارش، شاخص جینی یا ضریب جینی بوده که با مبنا قرار دادن طرح هدفمندی یارانه ها، اعلام کرده است که با اجرای این طرح، شکاف طبقاتی کاهش یافته است. بنابراین بر اساس برآوردهای بانک جهانی، ضریب جینی در ایران بعد از اجرای هدفمندی یارانه ها تا حدودی سیر نزولی را تجربه کرده است. شاخص جینی یا ضریب جینی، شاخصی اقتصادی برای محاسبه توزیع ثروت در میان مردم است. بالا بودن این ضریب در یک کشور معمولا به عنوان شاخصی از بالا بودن اختلاف طبقاتی و نابرابری درآمدی در این کشور در نظر گرفته می شود. شاخص جینی معمولا به صورت درصد بیان می شود. عدد صفر نشان دهنده برابری کامل (انطباق منحنی لورنز با خط ۴۵ درجه) است و بالا رفتن این عدد به معنای نابرابری بیشتر است. برای محاسبه صحیح، لازم است که ارزش هیچ کالایی منفی در نظر گرفته نشود. در نتیجه اگر شاخص جینی برای توصیف اختلاف درآمد خانوارها استفاده می شود، هیچ خانواری نباید درآمد منفی داشته باشد.
اعلام آمار کاهش شکاف طبقاتی و ضریب جینی از سوی بانک جهانی، نهادهای مشابه و نیز نهادهای آماری داخل کشور همانند مرکز آمار ایران، همواره این سوال را در بین کارشناسان مطرح کرده که با وجود مشکلات متعدد اقتصادی نظیر وجود رکود تورمی، فضای آشفته کسب و کار، عدم انضباط پولی و مالی در بانک ها برای اعطای تسهیلات به واحدهای تولیدی و نقش این مساله در ایجاد اشتغال در ایران، چگونه می توان از کاهش شکاف طبقاتی نام برد و به راستی چه عواملی در کاهش این شاخص نقش داشته اند؟

ضریب جینی قدرت خرید کاهش نیافت
علی مزیکی، عضو هیات علمی موسسه آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه ریزی معتقد است که در محاسبات ضریب جینی معمولا از میزان هزینه خانوار استفاده می شود، اما مساله مهم این نیست که مردم تا چه میزان هزینه کرده اند، بلکه باید بررسی کرد که خانوارها به واسطه هزینه یی که انجام می دهند، چه چیزی را به دست می آورند.
با استنباط از این اظهارات می توان پی برد که در این مساله تفاوتی بین استان های کشور و نیز اقشار مختلف مردم وجود دارد. مزیکی نیز با اشاره به همین مساله عنوان کرده است؛ به طور مثال فردی که در تهران زندگی می کند، با هزینه یی که در بخش مسکن انجام می دهد، قاعدتا نمی تواند همان مسکنی را که یک فرد در سیستان و بلوچستان با آن هزینه تهیه می کند، به دست آورد. این مطلب درخصوص مواد غذایی هم صدق می کند.
این استاد اقتصاد دانشگاه معتقد است که ما باید تفاوت قیمت هایی را که در این سال ها به واسطه این مساله ایجاد شده، در نظر بگیریم. از طرفی با لحاظ کردن برخی از اریب قیمت هایی که بر اساس ریزداده های مرکز آمار ایران برآورد می شود و به نظر می رسد که در تفاوت قیمت های استانی بانک مرکزی گنجانده نشده، مشاهده می شود که کاهش «ضریب جینی قدرت خرید» رخ نداده است.
با این تفاسیر می توان نتیجه گرفت که محاسبه ضریب جینی براساس قدرت خرید، بیشتر از محاسبه این شاخص بر مبنای هزینه خانوار، بیانگر وضعیت درآمدی و شکاف طبقاتی است. چراکه در ابتدا باید به داده هایی که شاخص های نابرابری و فقر با آنها سنجیده می شود توجه شده و کیفیت این داده ها نیز مورد توجه قرار گیرد.
متاسفانه در بعضی از سال ها به ویژه سال های ۹۱ و ۹۲ و به خصوص در سال ۸۹ بعد از انتخابات ریاست جمهوری ۸۸ گفته شد که ضریب جینی در حال کاهش است؛ یکی از دلایل کاهش این ضریب جینی، افزایش فقر خانوارهای طبقه متوسط بوده و اینکه گروه های زیادی از جامعه در درآمد های پایین مجتمع شده و این موضوع باعث کاهش نابرابری ها شده است.
اما از سوی دیگر با استناد به فاکتورهایی عینی دیگری نظیر رشد آسیب های اجتماعی می توان برخلاف شاخص ضریب جینی به افزایش نابرابری ها و شکاف طبقاتی در کشور پی برد. ضریب جینی یک شاخص پراکندگی درآمد است؛ برای مثال در یک روستا که همه اهالی آن در فقر زندگی می کنند، می توان گفت که همه اهالی روستا در یک سطح زندگی بوده و شاخص ضریب جینی در این روستا پایین است، اما معنی پایین بودن ضریب جینی در این روستا این نیست که وضعیت زندگی مردم در این روستا مطلوب است. بنابراین این مساله در حالی مطرح می شود که در یک جامعه ممکن است نابرابری ها زیاد باشد، اما مردم فقیر نباشند، لذا مساله نابرابری و فقر باید با یکدیگر دیده و لحاظ شوند.

ضریب جینی به معنای افزایش سطح رفاه نیست
محمود جامساز، اقتصاددان در این رابطه با اشاره به اینکه شاخص ضریب جینی، نشان دهنده توزیع درآمد در یک کشور محسوب می شود، گفته است که البته باید توجه کرد این شاخص در دو کشوری که یکی آنها ثروتمند بوده و دیگری فقیر است، حتی اگر یکسان هم باشند، نشان دهنده این نیست که این دو کشور از رفاه و وضعیت اقتصادی یکسانی برخوردارند. چراکه ضریب جینی ثروت را اندازه نمی گیرد، بلکه نحوه توزیع درآمد را اندازه می گیرد. جامساز معتقد است در کشوری که تورم مزمن دو رقمی دارد، ضریب جینی هر چقدر هم که نسبت به کشور ثروتمند پایین تر باشد، به دلیل پایین بودن قدرت خرید پول ملی، شاخص مناسبی برای نشان دادن توزیع ثروت و درآمد نیست.
او ادامه داد: ضریب جینی در کشوری مثل امریکا از ایران بالا تر است که نشان می دهد توزیع ثروت در امریکا نسبت به ایران نابرابر تر است اما رفاه جامعه امریکا با رفاه ایران قابل قیاس نیست و پایین ترین طبقه درآمدی امریکا شاید از رفاهی که طبقه متوسط ایران دارد برخوردار باشد.
این اقتصاددان عنوان کرد: اگرچه ضریب جینی نشان دهنده توزیع درآمد است، اما فقر را نشان نمی دهد. لذا این شاخص همانند رشد تولید ناخالص داخلی نبوده، چراکه شاخص رشد تولید ناخالص داخلی هر چقدر بالا تر برود، اشتغال بیشتری ایجاد شده، درآمد ملی افزایش پیدا می کند، مردم از لحاظ درآمدی بالا خواهند رفت و در آخر رفاه بیشتری نصیب شان می شود. حتی برخی دیگر از کارشناسان عنوان کرده اند که در برخی از کشور ها، ضریب جینی در روستا و شهر متفاوت هستند. به طور مثال ضریب جینی روستا ها در ایران از ضریب جینی در شهر ها پایین تر است، اما رفاه شهری بالا تر از رفاه روستایی است، بنابراین می توان گفت که این مساله دلیل دیگری است که شاخص ضریب جینی را به عنوان یک شاخص کامل مردود می کند.


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir