بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : چهارشنبه 30 ارديبهشت 1394      10:14

شکست مذاکرات حال اقتصاد را وخیم‌تر می‌کند

اقتصاد ایرانی: موافقان و مخالفان سیاست های اقتصادی دولت یازدهم با وجود نظرات متفاوت شان نسبت به سرنوشت اقتصادی کشور، موفقیت در مذاکرات هسته ای را عاملی مثبت در اقتصاد ایران تلقی می کنند. از طرفی دولت نیز بیش از کارشناسان و منتقدان روی این مذاکرات حساب کرده است.

به گزارش آرمان، در این میان انجمن دانش آموختگان اقتصاد دانشگاه علامه طباطبائی از چند نفر از اقتصاددان باسابقه در حوزه مسائل اقتصاد بازار کار دعوت کرد تا در نشستی با عنوان «مذاکرات هسته ای و آینده بازار کار» به تحلیل آثار تحریم ها بر شرایط کار در ایران پرداخته و الزامات اقتصادی بهبود بازار کار پس از مذاکرات را تبیین کنند. در این نشست، حسین راغفر «عضو هیات علمی دانشگاه الزهرا» و زهرا کریمی «اقتصاددان حوزه اشتغال و عضو هیات علمی دانشگاه مازندران» و فرشاد مومنی «عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبائی» شرکت کردند.

حسین راغفر: به نفع غرب است که در مذاکرات موفق شود

این عضو هیات علمی دانشگاه الزهرا با اشاره به مسائل سیاسی موجود در اقتصاد سیاسی تحریم، با ارائه مقدمه ای در حوزه پیامدهای اقتصادی، سیاسی و فرهنگی توافق هسته ای صحبت های خود را آغاز کرد و گفت: «ما اول باید بپرسیم که چه دولتی این بحران را بر کشور تحمیل کرد؟ این دولت های نهم و دهم بود که این شرایط را در حوزه سیاست خارجی به بار آورد. آن دولت زمینه ها ی شکل دهی ائتلاف جهانی به رهبری آمریکا را علیه ایران فراهم کرد. ما ۳۵ سال در تحریم بودیم. حتی در دوران جنگ که اماکن اقتصادی و بنادر ایران را مورد هدف قرار می دادند و درآمد نفتی ایران در سال ۶۵ حدود۶ میلیارد دلار بود که ۳ میلیارد آن مصروف جنگ و ۳ میلیارد دلار دیگر آن صرف تهیه کالاهای اساسی می شد. اما با این حال ما هیچ گاه اینقدر آسیب پذیر نبودیم. این کارشناس اقتصادی حوزه مسائل فقر و اشتغال با طرح پرسش از چرایی ورود کشورهای غربی به مذاکرات هسته ای افزود: «چیزی که واضح است، تمایل غرب به تضعیف ایران است. اما ایرانی که طی تحریم ها درحال ضعف بود، چرا باید طرف مذاکره غرب باشد و اساسا غرب چرا با ایران مذاکره می کند»؟ وی در ادامه در پاسخ به این سوال خود گفت: «مهم ترین دلیلی که موجب شد غرب با ایران مذاکره کند، از حیث اقتصادسیاسی، اقتدار نظامی ایران است. در ابتدای درگیری های نظامی در سوریه هیلاری کلینتون وزیر امورخارجه آمریکا عنوان کرد که «ظرف سه روز حکومت بشار اسد سقوط خواهد کرد». نخست وزیر فعلی ترکیه نیز اعلام کرد که سرنوشت سوریه در دست ترکیه است و آن را ظرف چند روز آینده تعیین کرد. اکنون که این نشست برگزار می شود، چند سال از آن صحبت ها گذشته اما با وجود تبدیل شدن سوریه به یک سرزمین سوخته، هنوز حکومت بشار اسد پابرجاست. درمورد جنگ ۳۳ روزه لبنان و ۲۲ روزه غزه و همچنین مساله عراق و یمن، مانع اصلی پیشروی اهداف سیاسی غرب در این مناطق اراده و قدرت دیپلماتیک و فرهنگی ایران بوده است. اهمیت نظامی ایران به عنوان یک مانع در جهت تحقق اهداف غرب و همچنین امنیت اسرائیل، چنان است که موجب شده تحلیلگران آمریکایی به این نتیجه برسند که نیاز است ایران در کنار غرب قرار گیرد تا سناریوهای سیاسی آنان در منطقه پیش برود». وی در ادامه با اشاره به ناتوانی کشورهای غربی در گسترش نفوذ خود در منطقه ادامه داد: «امروز عصر افول لشکرکشی نظامی غرب است. تجربه عراق و افغانستان نشان داد که عصر نظامی گری مستقیم تمام شده است.اما گزینه های دیگری نیز روی میز آمریکا و اروپای غربی است. عامل دوم در ترغیب غرب به مذاکرات، انگیزه های اقتصادی است. سقوط آزاد اقتصادی آمریکا و اروپا روندی است که هنوز متوقف نشده است. به دنبال آن مشکلات اقتصادی ناشی از بحران مالی یونان، اسپانیا، پرتغال و ایتالیا به وجود آمد که هنوز هم این کشورها در بحران قرار دارند. اروپا به انرژی خاورمیانه نیز نیاز دارد و این، آنها را به مذاکره با ایران ترغیب می کند. تا چند وقت قبل یک یورو ۷.۱ برابر دلار ارزش داشت که این ارزش سقوط کرده و امروز نرخ یورو به شدت به نرخ دلار نزدیک شده است». این اقتصاددان مطرح همچنین از رقابت های بین المللی به عنوان یکی دیگر از دلایل توجه به مساله مذاکرات یاد کرد و گفت:«یکی از مشکلاتی که اکنون پیش روی آمریکا قرار دارد چین است. چین اکنون یک قدرت امپریالیست و سلطه گر جدید است که برخلاف تمام قدرت های امپریالیستی پیشین، به جای گسترش حوزه نفوذ خود با قدرت نظامی وسیاسی، با قدرت اقتصادی خود بر کشورها سلطه یافته است. این مساله قدرت رو به افول آمریکا را تهدید می کند. ایران در این میان بزرگ ترین کشور منطقه از لحاظ جمعیت، وسعت و اقتصاد است که شریک چین محسوب می شود.چین امروزه یک طرح بزرگ ترابری در دست دارد که به «یوروژیا» معروف شده است. در این طرح خط آهنی از چین آغاز و ۳۳ کشور را درمی نوردد که یکی از این کشورها ایران است. در این طرح فاصله ترانزیتی که قرار است یک ماه طول بکشد، طی ۲  هفته طی می شود و این صرفه جویی زمان اضافه درآمد بسیار قابل اعتنایی را در عرصه جهانی ایجاد خواهد کرد. این مساله یک انقلاب حمل ونقلی در جهان به حساب می آید و جهان تجارت را متحول خواهد کرد. ظرفیت اقتصادی عظیمی که این طرح برای چین ایجاد می کند که فاصله چین را تا برخی از کشورهای صنعتی نیز افزایش می دهد. لذا با توجه به این امر، ایران نقش زیادی در منطقه خواهد داشت. ترانزیت کالا و خدمات ایران به لحاظ نیروی نظامی و امن بودن، یک وزنه امنیتی در این منطقه نا امن به حساب می آید که این مساله باعث شده اهمیت ایران بالا برود. این آخرین فرصت برای سرمایه گذاران غربی نیز خواهد بود تا به راحتی محصولات خود را انتقال دهند. البته صنعتی شدن ایران هم یکی از چالش های مهم غرب است.عامل سوم انگیزه های سیاسی مذاکرات است که می توان در میان آنها به رقابت های سیاسی داخل آمریکا اشاره کرد. در طول تاریخ آمریکا تاکنون این اتفاق نیفتاده است که دموکرات ها بتوانند سه بار پشت سر هم برنده انتخابات باشند و با توجه به نزدیکی دوره انتخابات بعدی آمریکا، این مذاکرات می تواند برگ برنده خوبی در دست حزب دموکرات آمریکا باشد. لذا دموکرات ها به شدت به ایجاد رابطه با ایران تمایل دارند. در این راستا غرب ایران را هنوز به عنوان یک متحد بالقوه (نسبت به عربستان) در منطقه می شناسد. البته انگیزه های فرهنگی نیز درمورد مذاکرات وجود دارد. یکی از کشورهایی که از لحاظ فرهنگی سیطره آمریکا را با ایجاد خودباوری در مردم منطقه دچار چالش کرده است، ایران است که این مساله کنارزدن قدرت فرهنگی ایران را برای غرب ضروری تر کرده است». این استاد دانشگاه الزهرا در ادامه صحبت های خود به بیان برخی از مسائل مربوط به اقتصاد ایران پس از تحریم ها پرداخت و گفت: «برای اولین بار در همین زمستان گذشته در دولت برنامه بودجه بدون نفت ریخته می شود و از قضا راه حل هایی صحیح نیز طراحی می شود. اما بلافاصله پس از ایجاد زمزمه های توافق در سال جدید، همه اراده ها برای پیشبرد آن برنامه ها تعطیل می شود. البته این خوشبینی ها نباید زیاد باشد. چون آمریکا درموارد متعدد حتی به هم پیمانان خود نیز در توافقات اقتصادی خیانت کرده است. به طور مثال در همین سازمان تجارت جهانی بارها مقررات این سازمان را علیه کشورهای متحد خود نیز نقض کرد و امکان حضور کالاها را برای تنبیه سیاسی آنها در کشور خود می گیرد که این خلاف مقررات تجارت آزاد است.ما بلافاصله پس از جنگ نیز دچار خوشبینی شدیم و به امید بازشدن فضا به سراغ استقراض خارجی رفتیم. ما باید مراقب باشیم که با بازشدن فضای اقتصادی ایران دوباره همان فضای خوشبینانه افراطی که در سال های پایانی حاکمیت پهلوی دوم به وجود آمد، ایجاد نشود. البته امیدواریم که این قرارداد و توافق امضا شود. وابستگی اقتصاد به خارج و مصرف گرایی خطراتی است که دوباره کشور را در کنار مسائلی مثل نابرابری ما را تهدید می کند. مگر اینکه دولت یک استراتژی توسعه تهاجمی و پویا برای مقابله با این بحران ها داشته باشد».

زهرا کریمی: با شکست مذاکرات به شرایطی بدتر از قبل برمی گردیم

در ادامه زهرا کریمی، عضو هیات علمی دانشگاه مازندران و اقتصاددان حوزه اشتغال در ارتباط با چالش های بازار کار و رابطه آن با تحریم ها به ارائه مباحث خود پرداخت. البته قبل از آن با انتقاد از بخشی از سخنان راغفر گفت: «این گفته دکتر راغفر صحیح است که با وجود توافق هم تهدیداتی وجود خواهد شد.اما اگر توافق اتمی صورت نگیرد، ممکن است تهدیدها بیش از این رشد کند. ما در ادبیات اقتصاد مقاومتی نیز اساسا به هیچ وجه به یک اقتصاد ریاضتی که در آن درهای کشور به روی جهان بسته شود،مواجه نیستیم.هیچ اقتصادی در انزوا با توسعه همراه نمی شود. در این میان شرایط بازار کار برای ایران اهمیت ویژه تری می یابد. ما همواره در ابتدای افزایش درآمد نفت با رونق فزاینده روبه رو بودیم. در دروه وفور درآمد نفتی در زمان دولت اصلاحات نیز با سیاست های تثبیت نرخ ارز مواجه بودیم. یعنی با اینکه طی آن ده سال (۷۵ تا ۸۵) افزایش قیمت ها را نیز داشتیم. اما در همان مدت نرخ ارز از ۸۰۰ تومان به ۱۰۵۰ تومان رسید و تغییر خاصی نداشت. لذا تثبیت نرخ ارز با تورم بالا به این معناست که قیمت کالاهای وارداتی نازل خواهد بود و در آن دوره واردات سودآور شد. رشد واردات به قول رئیس جمهور دولت تدبیر و امید به معنای برون سپاری فرصت های شغلی است. ما از سال ۸۵ تا سال ۹۰ با بسته شدن ۵۰۰ هزار واحد تولیدی کوچک و متوسط مواجه بودیم. پس از آغاز روند صدور قطعنامه های تحریم ایران که در آن زمان کاغذپاره خوانده می شد، هدفمندسازی یارانه نیز اجرا شد. افزایش قیمت حامل های انرژی نیز به بخش مولد اقتصاد کمکی نکرد. بار بودجه ای کشور پس از پرداخت یارانه نقدی به حدی افزایش یافت که حتی درآمد حاصل از حذف یارانه ها نیز جواب گوی آن نبود. کسری بودجه بالا رفت و در بخش تولید نیز با وجود فشار دولت برای حفظ ثبات قیمت ها باز هم بسیاری از شرکت ها که از قبل مشکل داشتند،به جمع ورشکسته ها پیوستند. در همین دوره بود که تحریم ها تشدید شد. این روند مجموعه طی یک دهه اخیر فرصت های شغلی را کاهش داد». این استاد دانشگاه مازندران در ادامه به تحلیل فضای بازار کار در شرایط تحریم پرداخت و گفت:«وضعیتی که ما در بازار کار طی آن سال ها داشتیم به این نحو بود که جمعیت شاغل کشور ما از سال ۸۵ تا ۹۰ همان ۲۰ میلیون باقی ماند. یعنی شرایط به گونه ای بود که گویا حتی نرخ بیکاری کاهش نیز یافته است! تعداد دانشجویان ما در کشور از ۵.۲ میلیون نفر به بیش از۴ میلیون نفر افزایش یافت. اگر قرار بود که اینها به بازار کار بیایند، مشخص بود که چه وضعیتی برای کشور به وجود می آمد». وی به عنوان یک اقتصاددان زن با انتقاد از وضعیت اشتغال بانوان افزود:«از سوی دیگر ما می دانیم که امروزه بخش زیادی از مردم ما در خانه های خود دختران تحصیلکرده دارند که اگر بیکار باشند، در آمارهای رسمی به غلط به اسم خانه دار شناخته می شوند و دیگر شاغل به حساب می آیند. لذا ما جمعیت زیادی داریم که در آمار بیکاری منعکس نمی شوند. بخش زیادی از بانوان ایران از جمعیت فعال به این شکل خارج می شوند و این ها بیکاری پنهان محسوب می شوند. بیشترین میزان بیکاری امروز برای جمعیت فارغ التحصیل از دانشگاه هاست. آمارهای ما خلاف باور عادی در جامعه است. افزایش اشتغال زنان کمتر از مردان بوده و شکاف بین اشتغال زنان و مردان هر روز بیشتر می شود». کریمی با انتقاد از سیاست های صوری دولت های نهم و دهم در ارتباط با ایجاد اشتغال، ادامه داد: «ما از سال ۸۵ شاهد روند ثبات اشتغال زایی هستیم. به یاد داریم که از سال ۸۷ تا سال ۹۲ احمدی نژاد می گفت که ما سالانه بیش از ۵.۱ میلیون شغل ایجاد می کنیم. این مسئله درست بود و طرح مسکن مهر برای بسیاری از افراد شغل ایجاد می کرد. اما ایشان به هیچ وجه این واقعیت را بیان نمی کردند که در همان دوره ما بیش از همین رقم ها، با از بین رفتن فرصت های شغلی در کشور مواجه بودیم. در مورد بیکاران جوان بدون تردید نرخ بیکاری جوانان ۱۵ تا ۳۰ سال دو برابر نرخ بیکاری کلی در کشور است. نرخ بیکاری زنان جوان نیز دوبرابر نرخ بیکاری جوانان است که این در آمارهای رسمی نیز منعکس می شود. پیامد این مسئله در بازار کار از یک طرف بیکاری پنهان و دیگری گسترش قراردادهای موقت یک ماهه و سه ماهه است». این اقتصاددان مطرح در حوزه بازار کار با اشاره به موفقیت های دولت یازدهم در بهبود فضای اقتصاد و کسب و کار گفت: «بحثی که اکنون در سال ۹۳ و۹۴ مطرح می شود، افزایش رشد اقتصادی و بهبود وضعیت صنایع خودروسازی و قطعه سازی و پتروشیمی هاست. اما باید عنوان کنیم که ما در ۱۱ بخش دیگر صنعتی همچنان رشد منفی داریم. رشد اقتصادی ۴ درصدی که در آمارها اعلام می شود. تصور بنده این است که ما باید توجه سیاست مداران را به این مسئله جلب کنیم که عوارض غیر اقتصادی بیکاری بسیار مخرب تر از عوارض اقتصادی آن است. گروهی از جامعه شناسان در بررسی های خود اعلام کردند که مهمترین عامل گسترش خشونت خانگی، گسترش تعداد جوانان بیکار در خانه است. وزیر بهداشت و وزرش و جوانان اخطارهای زیادی به مسئولین دیگر در این ارتباط کرده اند که مشاهده آنها در مطبوعات برای مسئولین اقتصادی خالی از لطف نخواهد بود. اگر یک مقایسه تطبیقی کنیم، برای ما جالب خواهد بود که ژاپن با ۱۳۰ میلیون جمعیت سالانه ۲۵۰ هزار پرونده قضایی دارد و ما با ۷۵ میلیون نفر جمعیت به تنهایی سالانه ۴ میلیون پرونده قضایی داریم. تعداد زیاد زندانیان ما خود برای دولت یک بحران اقتصادی ایجاد کرده است. البته اکنون مذاکرات هسته ای ایران با غرب یک انتظار همراه با آرامش برای جامعه ایجاد کرده است. این انتظار البته از تنش ها کاسته است. البته ثبات نسبی بازار ارز و طلا نیز قابل مشاهده است. واحدهایی وجود دارند که با توصیه و قول های رئیس جمهور جدید دوباره تصمیم به تولید گرفته اند. اگر روزی این مذاکرات شکست بخورد، آن بحران ها به شکل بدتری بازمی گردد. نقدینگی زیادی که در دستان مردم است. بخش زیادی از حساب های مردم در بانک ها بیشتر در حساب های روزشمار است و هر روز ممکن است در صورت بروز شرایط بحرانی، به بازار ارز و طلا سرازیر شود. این خطر بیخ گوش اقتصاد است. لذا شکست مذاکرات ما را به شرایطی بسیار بدتر از زمان احمدی نژاد منتقل خواهد کرد. چالش اصلی دیگر این است که همه انتظار دارند نرخ ارز پایین بیاید.البته این مساله به کاهش هزینه تمام شده و کاهش قیمت مواد اولیه و ماشین آلات خواهد انجامید.اما بنگاه ها در سال های اخیر با کالاهای وارداتی(با قیمت ارز ارزان)نمی توانند رقابت کنند.اگر بگوییم نرخ ارز پایین بیاید ولی تعرفه های گمرکی بالا برود تا از تولید حمایت شود، باز قطعا قاچاق جایگزین واردات خواهد شد.بحث اصلی این است که پس از پایان مذاکرات در صورت عدم موفقیت با ریاضت اقتصادی کشور را اداره کنیم و اگر موفق شویم باید هوشمندانه عمل کنیم».

فرشاد مومنی: خوشبینی و بدبینی به مذاکرات آسیب زاست

فرشاد مومنی، اقتصاددان و عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبائی نیز در پایان این نشست به ارائه چند نکته کوتاه اکتفا کرد و گفت: «به نظر می رسد نظام تصمیم گیری ما هنوز از هزینه فرصت عدم توجه به مساله اشتغال اطلاع کافی ندارد. اشتغال متغیری است که ناهنجاری در آن بسیاری از حوزه های دیگر را نیز دچار اختلال می کند. یکی از نکات کلیدی صحبت های دوستان این بود که ما باید به ابعاد اهمیت مساله اشتغال هم توجه کنیم. ما یک نظام دیده بانی در زمینه اشتغال لازم داریم. حتی نظام آمار و اطلاعات ما نیز در حوزه اشتغال نامناسب است. اعتمادی که به آمار بیکاری وجود دارد دچار خدشه است. مسئله دیگری که ما هنوز در ارتباط با آن سهل انگاری را می بینیم، اهمیت ویژه عوامل خارجی در توسعه است. وقتی ماجرای تحریم ها شدت گرفت، مسئولین دولت قبل ابراز شادمانی کردند. برخی به کشورهای تحریم کننده گفتند که شما کشور ما را از یک موهبت بهره مند کردید و به ما فرصت دادید. به فاصله چند ماه همان افراد وقتی عوارض تحریم را دیدند، از آن سوی بام افتادند و گفتند کل ناهنجاری اقتصادی موجود به تحریم ها بر می گردد. ما از این برخوردهای متناقض متوجه می شویم که در سیستم اجرایی، وزن و اهمیت مسائل خارجی تعیین نشده است. تعیین تکلیف در این زمینه یکی از مهم ترین مسائل لازم برای نیل به توسعه است. همه ما جزو کسانی بودیم که صمیمانه نهایت سپاسگذاری را از دولت جدید برای تنش زدایی داشته و داریم. اما اگر در دولت این تصور شکل بگیرد که با پایان این توافق همه چیز خود به خود درست می شود، اثر این رفتار و گفتار از سیاست های تنش زای قبلی نیز می تواند به مراتب بدتر باشد».


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir