آینده رابطه اقتصادی ایران و آمریکا پس از تحریم ها
اقتصاد ایرانی: لغو تدریجی تحریم های اقتصادی اعمال شده علیه ایران می تواند دومین بازار بزرگ اقتصادی خاورمیانه را به روی شرکت های آمریکایی و غربی بگشاید. بسیاری از شرکت های اروپایی تا سال ۲۰۱۰ در ایران فعال بودند، اما شرکت های آمریکایی به مدت چند دهه چه به سبب وجود تحریم ها و چه به انتخاب خود از انجام معاملات تجاری با جمهوری اسلامی ایران خودداری کردند.
به گزارش خبرآنلاین، از آنجایی که مذاکره کنندگان ایران و شش کشور جهان در تلاش برای نهایی کردن توافق نامه هسته ای تا روز ۳۰ ژوئن هستند، تجار نیز در حال انجام تحقیقاتی درباره چشم انداز وارد شدن به بازار ایران هستند. دست یابی به توافقی که حتی سبب برداشته شدن برخی از تحریم های اقتصادی شود ، به شرکت های آمریکایی اجازه دسترسی به بازار غنی ایران را خواهد داد.
ایران که جمعیت آن حدود ۸۰ میلیون نفر است پس از ترکیه - با ۸۱ میلیون نفر - و مصر - با ۸۶ میلیون نفر - پرجمعیت ترین کشور در منطقه خاورمیانه محسوب می شود که مصرف کنندگان ایرانی نیز اکثرا جوان و تحصیل کرده هستند.
پیشینه تاریخی
قبل از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۹۷۹ - ۱۳۵۷ - آمریکا و ایران روابطی نزدیک بر اساس تجارت در بخش انرژی و اولویت های امنیتی مربوط به دوران جنگ سرد داشتند. حجم معاملات تجاری ایران و آمریکا در سال ۱۹۷۸ به اوج خود رسید، زمانی که آمریکا کالاهایی به ارزش سه میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار به ایران صادر کرد. در این سال واردات آمریکا از ایران نیز معادل دو میلیارد و ۹۰۰ میلیون دلار بود.
در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی؛ آمریکا و آلمان غربی بزرگترین شرکای تجاری ایران محسوب شدند. در آن زمان؛ حدود ۵۰ هزار آمریکایی در ایران کار و زندگی می کردند. کالاهای آمریکایی نیز - به ویژه تسلیحات، تجهیزات صنعتی، فن آوری و محصولات کشاورزی - حدود ۱۶ درصد از حجم واردات ایران را تشکیل می دادند. در دهه ۱۹۷۰، ایران بین ۵۰ تا ۷۰ درصد از برنج، گندم و غلات وارداتی خود را از آمریکا خریداری می کرد.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، روابط تجاری ایران و آمریکا با کاهش شدید همراه شد. در اواخر سال ۱۹۷۹ دولت جیمی کارتر واردات نفت از ایران را به حالت تعلیق در آورد و روابط دیپلمات واشنگتن با تهران در سال ۱۹۸۰ به وخامت گرایید. اما روابط تجاری ایران و آمریکا در سال ۱۹۸۱ پاز سر گرفته شد.
در سال ۱۹۸۱، آمریکا کالاهایی به ارزش ۳۰۰ میلیون دلار به ایران صادر کرد که بسیار کمتر ار رقم صادراتی این کشور به ایران در سال ۱۹۷۸ یعنی سه میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار بود. صادرات ایران نیز به آمریکا در سال ۱۹۸۱، ۶۴ میلیون دلار بود. این در حالی است که ایران در سال ۱۹۷۸ کالاهایی به ارزش دو میلیارد و ۹۰۰ میلیون دلار به آمریکا صادر کرد.
شرکت های فعال در بخش انرژی آمریکا از طریق نمایندگان و شرکت های خود تا اواسط دهه ۱۹۹۰ - زمانی که تحریم های ظالمانه اقتصادی علیه ایران افزایش یافت - به خرید نفت ایران در بازار بین المللی روتردام ادامه دادند. تا آن زمان شرکت های آمریکایی سالانه معادل سه میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار نفت از ایران می خریدند.
طی چند سال بعد، واشنگتن موجی از تحریم ها را به سه دلیل علیه ایران اعمال کرد اما شرکت های آمریکایی همچنان به صورت قانونی به صادرات طیف مختلفی از کالاها غیر از مواد غذایی، دارو و کالاهای بشردوستانه به ایران ادامه می دادند .
منافع آمریکا و تجارت غیر نفتی
با گذشت چند سال حجم روابط تجاری ایران و آمریکا کم و کمتر شد. پس از آنکه دولت کلینتون در سال ۱۹۹۵ تحریم های خصمانه جدیدی را علیه ایران اعمال کرد، روابط تجاری دو کشور بیش از پیش با کاهش مواجه شد. اما در سال ۲۰۰۰ زمانی که تحریم های اعمال شده بر صادرات فرش و خاویار ایران در دوره دولت هشتم برداشته شد؛ روابط تجاری تهران و واشنگتن کمی افزایش یافت.
در سال های اخیر گندم، برنج، دانه های روغنی، ذرت، لبنیات، خمیر چوب، پلاستیک، تجهیزات پزشکی و داروسازی صادرات اصلی ایران را تشکیل داده اند. ایران پس از عربستان سعودی دومین وارد کننده بزرگ حبوبات در خاورمیانه محسوب می شود. صادرات آمریکا به ایران در سال ۲۰۱۴ شامل تجهیزات پزشکی تا شکلات می شد.
جدول ذیل مربوط به محصولات صادراتی آمریکا به ایران در سال ۲۰۱۴ می شود که ارزش آن در مجموع ۱۸۲ میلیون و ۱۰۰ هزار دلار بود.
در آمد ناشی از صادرات محصولات آمریکایی
35535282دلار کره
24863265 دلار تجهیزات پزشکی غیر الکترونیکی
19992618 دلار بذر و میوه (برای کشت)
8958871دلار تجهیزات داروسازی
8036388 دلار اسپرم حیوانی
869000 دلار رایانه
827892 دلار کرم، عطر و محصولات آرایشی
253970 دلار شکلات و محصولات حاوی کاکائو
216000 دلار احشام زنده
141000 دلار برنج
52000 دلار سفره و دیگر محصولات خانگی
46197 دلار مرغ زنده
34673 دلار لامپ و محصولاتی از این دست
تجار آمریکایی و غربی به بازگشت دوباره به بازار ایران علاقمندند چرا که آنان بر این باور هستند ایران آخرین، بزرگترین و دست نخورده ترین بازار در حال ظهور در جهان است. حدود ۶۵ درصد از جمعیت ایران زیر ۳۵ سال دارند و سطح سواد در میان افراد ۱۵ تا ۲۴ سال در ایران ۹۸ درصد است. سطح سواد در میان کل جمعیت نیز ۸۵ درصد است. حدود نیمی از خانوارها در ایران به اینترنت دسترسی دارند.
تا سال ۲۰۱۳، بانک جهانی ایران را در فهرست کشورهای دارای «درآمد بالای سطح متوسط» قرار داد. بانک جهانی تخمین زده است درآمد سرانه در ایران - بر اساس قدرت خرید - ۱۵ هزار و ۶۱۰ دلار بوده است. اقتصاد ایران حتی تحت شرایط تحریم ها بار دیگر پس از عربستان سعودی دومین اقتصاد بزرگ خاورمیانه است و تولید ناخالص داخلی ایران در سال ۲۰۱۳ در رده سی و دوم جهان قرار داشته است.
ایران همچنین یکی از بزرگترین بازار خودرو در خاورمیانه محسوب می شود. به طوریکه صنعت خودرو همواره بزرگترین صنعت غیر نفتی ایران بوده است. تولیدات داخلی خودرو در ایران در سال ۲۰۱۱ به اوج خود رسید. میزان تولید خودرو در ایران در سال ۲۰۱۱ قبل از تشدید تحریم ها - که سبب قطع واردات قطعات خودرو و نقل و انتقالات بانکی شد - سالانه یک میلیون و ۶۰۰ هزار دستگاه بود.
اما میزان فروش خودرو از سال ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۴ با افزایش ۳۲ درصدی همراه شد. خودروها و کامیون های آمریکایی تقریبا شروع به بازگشت به بازار ایران کردند.
