بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : يکشنبه 27 ارديبهشت 1394      11:25

واکنش‌ تراز تجاری ایران به رژیم‌های ارزی

نرخ ارز نقشی دوگانه در اقتصاد یک کشور دارد؛ افزایش نرخ ارز از یک‌سو قدرت رقابت کشور را در بازارهای خارجی بهبود می‌بخشد و ازسوی دیگر، درصورتی که امکان توسعه صادرات وجود نداشته باشد، سبب افزایش سطح قیمت ها و تورم در کشور می شود.

اقتصاد ایرانی: ازجمله مواردی که دولت ها را قادر به تحدید کسری تجاری و پیامدهای منفی آن بر اقتصاد داخلی می کند، درک و بررسی رابطه میان نرخ ارز و تراز تجاری است. در نظریات سنتی سیاست کاهش ارزش پول ازجمله راه های موثر برای مقابله با کسری تجاری معرفی می شود که با افزایش نرخ ارز مخارج مصرف کنندگان از کالاهای خارجی به مصرف کالاهای داخلی منتقل شده و با افزایش صادرات و کاهش واردات تراز تجاری بهبود می یابد.

به گزارش تعادل، با وجود این، این امکان وجود دارد که مکانیسم اثرگذاری نرخ ارز بر تراز تجاری مختل شده و اثر کاهش ارزش پول ملی بر تراز تجاری با ابهام مواجه شود. درهمین راستا و برای روشن شدن رابطه اثرگذاری نرخ ارز بر تراز تجاری یک پژوهش تحت عنوان «واکنش غیرخطی نامتقارن تراز تجاری به تغییرات نرخ واقعی ارز، مطالعه موردی ایران» یافته های جالب توجهی دارد که این گزارش با انجام اصلاحاتی آن را برای خوانندگان منتشر می کند.

 
نقش 2 گانه نرخ ارز
نرخ ارز نقشی دوگانه در اقتصاد یک کشور دارد؛ افزایش نرخ ارز (کاهش ارزش پولی ملی) از یک سو قدرت رقابت کشور را در بازارهای خارجی بهبود می بخشد و باعث توسعه صادرات و بهبود تراز بازرگانی کشور می شود. ازسوی دیگر، درصورتی که امکان توسعه صادرات وجود نداشته باشد، افزایش نرخ ارز سبب افزایش سطح قیمت ها و تورم در کشور می شود. همچنین این احتمال وجود دارد که واکنش تراز تجاری به کاهش ارزش پول ملی متاثر از میزان تغییر نرخ ارز بوده و نامتقارن باشد. منظور از ناتقارنی واکنش تراز تجاری شرایطی است که کاهش ارزش پول تا حد مشخصی اثر مثبت بوده و فراتر از آن میزان اثر منفی بر متغیرهای تجاری داشته باشد.
به هرحال موفقیت اجرای سیاست کاهش ارزش پول ملی برای بهبود تراز تجاری تا حد زیادی به قرار گرفتن تقاضا در مسیر صحیح و وجود ظرفیت های مناسب در این ارتباط بستگی دارد، به گونه یی که اگر تولید داخلی پاسخگوی نیازهای داخلی نباشد مکانیسم اثرگذاری کاهش ارزش پول برکاهش واردات با اخلال مواجه می شود.

 
کاهش ارزش پول؛ افزایش قیمت کالاهای صادراتی
از مجموع مطالب فوق چنین استنتاج می شود که از یک سو تاثیر مستقیم افزایش نرخ ارز بر تقاضای صادرات و واردات منجر به بهبود تراز تجاری می شود و ازسوی دیگر، تاثیر غیرمستقیم کاهش ارزش پول ملی بر افزایش قیمت کالاهای صادراتی از طریق گران شدن نهاده های وارداتی و افزایش هزینه های تولید با کاهش صادرات همراه می شود که برآیند این دو نیرو می تواند موجب عدم تقارن در واکنش تراز تجاری به نرخ ارز شود.
اگرچه با کاهش ارزش پول ملی ممکن است رقابت پذیری کالاهای صادراتی افزایش یافته و تراز خارجی بهبود یابد، اما اگر رابطه یک به یک میان قیمت های داخلی و نرخ ارز وجود داشته باشد، افزایش رقابت پذیری صادرات در نتیجه کاهش ارزش پول با کاهش رقابت پذیری صادرات در اثر افزایش سطح عمومی قیمت ها جبران شده و افزایش نرخ ارز اثری بر تراز تجاری نخواهد داشت. به این ترتیب ترکیب افزایش نرخ اسمی ارز و تورم بالا باعث می شود رقابت پذیری صادرات بدون تغییر باقی بماند. با این وجود براساس مطالعات تجربی رابطه یک به یک میان نرخ ارز و قیمت در کوتاه مدت و میان مدت برقرار نیست، اما وجود این رابطه در سطح آستانه مشخص از سطح عمومی قیم تنها می تواند منجر به عدم تقارن در واکنش تراز تجاری به تغییرات نرخ ارز در بالا و پایین حد آستانه شود.

 
روند تراز تجاری بدون نفت
روند تراز تجاری بدون نفت ایران طی دوره زمانی 1352 تا 1388 به طور مستمر منفی بوده است. در این رابطه، لازم به ذکر است اتخاذ استراتژی جایگزینی واردات از دهه 1350 به بعد گرچه سبب افزایش واردات کالاهای سرمایه یی و واسطه هایی شد، اما نتوانست واردات کالاهای نهایی و مصرفی را در داخل کاهش دهد. ناتوانی رقابت کنندگان داخلی، اتخاذ سیاست درهای باز و نبود سیاست های منطقی حمایتی نیز سبب ایجاد فشارهای دایمی در سمت تقاضا شد. طی سال های 1352 تا 1379 تراز تجاری دارای نوسان زیادی است، اما از سال 1379 به بعد تراز تجاری ایران روند نزولی یافته که در این ارتباط روند نزولی نرخ واقعی ارز و کاهش توان رقابتی بنگاه های داخلی حایز اهمیت بوده است.

 
اثر رژیم های ارزی بر تراز تجاری
نتایج پژوهش نشان می دهد نرخ واقعی ارز در رژیم اول یعنی زمانی که نرخ واقعی ارز کمتر از 5705 ریال است، اثرگذاری منفی بر تراز تجاری دارد. درحالی که براساس نظریه های اقتصادی کاهش ارزش پول ملی موجب افزایش تراز تجاری می شود. دلیل این تناقض را می توان موفقیت اجرای سیاست کاهش ارزش پول ملی برای بهبود تراز تجاری دانست که تا حد زیادی به شرایط مناسب تقاضا و وجود ظرفی تهای مناسب در این ارتباط بستگی دارد، به گونه یی که اگر تولید داخلی پاسخگوی نیازهای داخلی نباشد، مکانیسم اثرگذاری کاهش ارزش پول بر کاهش واردات با اختلال مواجه می شود. در رژیم دوم یعنی زمانی که نرخ واقعی ارز بیشتر از 5705 ریال است، اثرگذاری مثبت بر تراز تجاری ایران طی دوره مورد مطالعه داشته است. در توجیه این رابطه به نظر می رسد افزایش نرخ واقعی ارز موجب افزایش قدرت رقابت کشور در بازارهای خارجی شده و باعث توسعه صادرات و بهبود تراز تجاری کشور شده است. بنابراین باتوجه به نتایج به دست آمده اولا نرخ واقعی ارز اثرگذاری نامتقارن (غیرخطی) بر تراز بازرگانی ایران دارد، ثانیا ارزش گذاری بیش از حد برای ریال داخلی اثر منفی بر تراز بازرگانی دارد.
براساس نتایج حاصل از این تحقیق اولا نرخ واقعی ارز اثرگذاری نامتقارن (غیرخطی) بر تراز بازرگانی ایران دارد، ثانیاً ارزش گذاری بیش از حد برای ریال اثر منفی بر تراز تجاری دارد. در مجموع، باید گفت که سیاست گذاران باید پیش از اجرای سیاست تعدیل به سایر عوامل رفتاری تاثیرگذار بر صادرات و واردات و شرایط تولید و تقاضای داخلی توجه خاصی داشته باشند. براین اساس، اعمال سیاست کاهش ارزش پول لزوما موجب بهبود تراز تجاری در بلندمدت نخواهد شد.


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir