امکان جذب سرمایه‌گذاری خارجی در کوتاه‌مدت نیست

اقتصاد ایرانی: با افزایش قیمت نفت و ارتقای درآمد کشور، انتظار می رفت که نرخ رشد اقتصادی رشد پیدا کند، اما این شرایط برای ایران ایجاد نشد. بسیاری از تحلیلگران اقتصادی بر این باورند که اقتصاد ایران دچار یک بیماری است و این بیماری که بارها از زبان کارشناسان اقتصادی شنیده شده است، بیماری هلندی نام دارد.

به گزارش خبرآنلاین، ابتلای اقتصاد ایران به بیماری هلندی به سال های آغازین قرن ۲۱ میلادی برمی گردد که اگر راهکار مناسبی برای ممانعت از پیشرفت این بیماری در اقتصاد کشور اندیشیده می شد، هم اکنون اقتصاد چنین بیماری گسترده ای را تجربه نمی کرد. تبعات شکل گیری این بیماری در اقتصاد یک کشور افزایش نرخ تورم، افزایش قیمت مسکن، کاهش حجم فعالیت های تولیدی و به دنبال آن افزایش نرخ بیکاری است که تمامی آنها در کنار هم به کاهش نرخ رشد اقتصادی و تخریب زیرساخت های صنعتی اقتصاد می انجامد.

اهمیت این مساله در اقتصاد ایران تا حدی است که اسحاق جهانگیری، معاون اول رییس جمهور هفته گذشته در همایش ملی کار، گفت وگوی سه جانبه کارگر و کارفرما و دولت، اشتغال و بهبود فضای کسب وکار تاکید کرد که «ما در شرایط ویژه ای قرار داریم و هنوز آثار منفی بیماری هلندی از کشور دور نشده است.» به گفته وی، «بیماری هلندی در کشور از سال ۱۳۹۳ با افزایش قیمت نفت آغاز شد و اثر آن، واردات بی رویه و کاهش فعالیت بخش خصوصی در اقتصاد بود.»

در همین رابطه، مسعود خوانساری، رییس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن تهران نیز معتقد است که «بیماری هلندی در زمانی به وجود می آید که در کشور هم تورم وجود دارد و همزمان رکود نیز حاکم باشد.» وی درباره آثار بیماری هلندی توضیح می دهد: «ما کماکان شاهد رکود در کشور هستیم؛ اگرچه تورم کاهش پیدا کرده و به حدود ۱۵ درصد رسیده است، اما رکود آن چنان که باید و شاید برطرف نشده است.» آنچه در ادامه می خوانید، مشروح گفت وگو با مسعود خوانساری است.

* معاون اول رییس جمهور هفته گذشته در همایش ملی کار خود عنوان کردند که ما در شرایط ویژه ای قرار داریم و هنوز آثار بیماری هلندی از اقتصاد ایران دور نشده است. به نظر شما راه درمان بیماری هلندی چیست و چگونه می شود آن را درمان کرد؟

بیماری هلندی یعنی این که همزمان با تورم، رکود نیز در کشور وجود داشته باشد. به طور معمول هر زمان در یک کشور تورم به وجود می آید، بلافاصله اشتغال و رونق نیز به وجود می آید و یا برعکس، وقتی که رکود وجود دارد، یعنی این که تورم وجود ندارد.

بر این اساس، بیماری هلندی در زمانی به وجود می آید که در کشور هم تورم وجود دارد و همزمان رکود نیز حاکم است. این اتفاق متاسفانه از سال ۱۳۹۱ در کشور ما شروع شد و همزمان با تورم های بالای ۳۰ تا ۴۰ درصد، رشد اقتصادی کشور نیز منفی شد و در سال ۱۳۹۱ به منفی ۶.۸ درصد رسید. در سال ۱۳۹۲ نیز رشد اقتصادی همچنان منفی بود، اما در سال ۱۳۹۳ رشد اقتصادی مثبت شد.

با این حال، کماکان شاهد رکود در کشور هستیم؛ اگرچه تورم کاهش پیدا کرده و به حدود ۱۵ درصد رسیده است. رکود نیز آن چنان که باید و شاید برطرف نشده است. درست است که سال گذشته رشد اقتصادی حدود ۲.۵ درصد داشتیم، ولی این رشد در بعضی از صنایع بود و عمدتا در خودرو و پتروشیمی ها دیده می شد، اما در سایر بخش ها متاسفانه رشد اقتصادی نداشتیم. در سال جاری نیز پیش بینی رشد آن چنانی را یقینا نخواهیم داشت. رشد اقتصادی ۵ درصدی برای امسال نیز که دولت وعده داده، من فکر نمی کنم محقق شود و حداکثر رشدی که می توانیم داشته باشیم، همانند سال گذشته و حدود ۲.۵ تا ۳ درصد باشد.

* در واقع شما معتقدید که ظرفیت رشد اقتصادی در برخی از واحدهای صنعتی همچون خودرو پر شده است؟

بله، در سال ۱۳۹۳ حدود ۷۰ تا ۷۵ درصد رشد تولید خودروسازی را داشتیم. این موضوع باعث شد که در حوزه اقتصاد یک رشد مثبتی به وجود آید. اما ادامه روند رشد مثبت در سال ۱۳۹۴ مشکل است، چون اگر قرار باشد نسبت به سال ۱۳۹۳ تولید خودرو برای مثال ۷۰ درصد افزایش پیدا کند، یک امر نشدنی است.

به هرحال برای این که ما بتوانیم از رکود خارج شویم، راهکار آن این است که سرمایه وارد بازار شود. حالا اگر قرار باشد این سرمایه از طریق بانک مرکزی تامین شود، عملا در سال گذشته دیدیم که نه تنها رشد اقتصادی را افزایش نمی دهد، بلکه باعث تشدید بیماری هلندی می شود. یعنی نشان داد که میلیاردها دلار درآمد نفتی را که ما وارد کشور کردیم، اما از طرف دیگر شاهد رشد اقتصادی منفی بودیم و هم رکود حاکم شده است. به این ترتیب، افزایش نقدینگی و هم تزریق پول از طریق بانک مرکزی یقینا نمی تواند عامل رشد اقتصادی باشد. تنها راهی که می ماند، جذب سرمایه گذاری خارجی یا سرمایه گذاری بخش خصوصی است. همچنین پرداخت اعتبارات بانکی به تولید می تواند کمکی در این راه باشد و در صورتی که ما بتوانیم بحث سرمایه گذاری خارجی را داشته باشیم و یا سرمایه گذاری بخش خصوصی در داخل، خب این یک راه حل خوب است. اما با توجه به این که هنوز تحریم ها برداشته نشده، به نظر می رسد یک مقدار بعید باشد که سرمایه گذاری خارجی را بتوانیم در کوتاه مدت جذب کنیم.

* ما در هفته های گذشته شاهد رفت و آمد سرمایه گذارانی از کشورهای مختلف بودیم. نتیجه مذاکرات چه بوده و آیا اتفاق خاصی افتاده است یا خیر؛ یا این که سرمایه گذاران همچنان برای سرمایه گذاری در ایران تردید دارند؟

ببینید تا زمانی که مجوزهایی برای لغو تحریم ها داده نشود، بعید است که شرکت های بزرگ ریسک کنند و بیایند سرمایه گذاری کنند. رفت وآمدهایی هم که صورت می گیرد، برای این است که از یکدیگر عقب نیفتند و دارند مذاکراتی را انجام می دهند تا اگر یک روزی تحریم ها برداشته شد، بتوانند تفاهم های اولیه را انجام دهند. اما آنچه که مسلم است، هنوز ما نمی توانیم شاهد باشیم که شرکت های بزرگ در ایران سرمایه گذاری کنند.

* در کل چه راه حلی وجود دارد که بتوانیم از رکود خارج شویم؟

من فکر می کنم اولین راه حل این است که دولت بتواند یک مقداری خود را کوچک کند. در این چند ساله متاسفانه دولت بیش از اندازه بزرگ شده و همین موضوع باعث شده که مقدار زیادی از بودجه و هزینه ها صرف دولت شود. از سوی دیگر، اقداماتی در جهت تسهیل در بهبود فضای کسب وکار باید صورت گیرد. در سال های گذشته ما شاهد بودیم که موانع بسیاری بر سر راه تولید ایجاد شده است و هر چقدر که دولت بتواند این موانع را کمتر کند و دخالت های دولت در فضای کسب وکار کمتر شود، افراد برای سرمایه گذاری رغبت بیشتری پیدا می کنند.

همچنین وقتی رکود در کشور وجود دارد، افزایش مالیات بازدارنده است. متاسفانه امسال ما نرخ مالیات بر ارزش افزوده را افزایش دادیم؛ این در حالی است که در رکود به سر می بریم و هم رشد اقتصادی پایین بوده است. با این کار، فشار بیش از اندازه به کسانی می آید که کسب وکار با دفتر و حساب و کتاب دارند.

همان طور که می دانید، در حال حاضر بخش اعظم اقتصاد کشور زیرزمینی است. در واقع آنهایی که سالم کار می کنند، مالیات بیشتری می دهند و این در حالی است که گروهی اصلا مالیات نمی پردازند. دولت هر چقدر که بتواند کسب وکارهای زیرزمینی را شناسایی کند، می تواند از آنها بیشتر مالیات بگیرد.

از سوی دیگر، اصلاح روند تجارتی که به صورت قاچاق صورت می گیرد که نه عوارضی پرداخت می کنند و نه مالیاتی می پردازند، می تواند به رونق اقتصاد کمک کند. در کل هر چقدر که اقتصاد شفاف تر باشد، من فکر می کنم ما یک اقتصاد پویایی خواهیم داشت و زودتر از رکود خارج می شویم. همچنین معوقات بانکی باید وصول شود و این پول ها در جهت حمایت از بخش تولید برود. این راه ها می تواند به اقتصاد کشور کمک کند؛ اگرچه اصل کار این است که ما بتوانیم سرمایه گذاری خارجی را جذب کنیم و تحریم ها نیز برداشته شود.

* به نظر شما رفع آثار بیماری هلندی از اقتصاد ایران چقدر زمان می برد؟

معلوم نیست. بستگی به این دارد که اگر تحریم ها زودتر برداشته شود و بتوانیم جذب سرمایه گذاری خارجی بکنیم. به طور طبیعی در این شرایط است که آثار بیماری هلندی زودتر از اقتصاد کشور دور می شود.