کاهش قیمت نفت: پیامدهای متغیر برای تولیدکنندگان جهانی

اقتصاد ایرانی: با ادامه سقوط قیمت نفت، برنامه آفریقا، موسسه کانادا، موسسه کنان (Kennan)، برنامه آمریکای لاتین، برنامه خاورمیانه و برنامه انرژی منطقه ای و جهانی (همگی متعلق به) مرکز ویلسون با تشکیل یک پنل جهانی تخصصی، به بحث در مورد پیامدهای اقتصادی و سیاسی ناشی از کاهش قیمت های انرژی، همچنین تأثیرات قیمت های پایین تر در رقابت و سرمایه گذاری پرداختند.

در ادامه شرح مختصری از مباحث طرح شده در این نشست ذکر می شود و سپس ده نکته کلیدی از پیامدهای افت قیمت نفت بر تولیدکنندگان جهانی طرح می گردد:

***

در شمال آمریکا، قیمت های پایین تر نفت در راه های مختلف به بخش های نامتعارف ضربه می زند و بر مخارج سرمایه ای، محرک نوآوری و حتی بودجه در کانادا و مکزیک که در حال اصلاح بخش انرژی هستند، فشار وارد می کند. در کلمیبا که نفت حدود ۵۰ درصد درآمد صادرات این کشور را تشکیل می دهد، کاهش قیمت نفت یک شکاف بودجه ای در حال رشد ایجاد کرده است و این انتظار وجود دارد که درصورت موفقیت مذاکرات فعلی صلح در پایان دادن به طولانی ترین جنگ چریکی آمریکای لاتین، هزینه های دولت بطور چشمگیری افزایش پیدا کند.

برای روسیه، بحث قیمت نفت حتی از موضوع افزایش انزوای اقتصادی و ژئوپلیتیک این کشور پس از مناقشه با اوکراین، اهمیت بیشتری پیدا می کند. در خاورمیانه، سقوط قیمت های نفت بر کشورهای تولیدکننده نفت در خلیج فارس بخصوص ایران، عراق و عربستان سعودی تأثیر می گذارد؛ و در آفریقا پیامدهای کاهش قیمت نفت شامل چالش های امنیتی دنباله دار نیجریه، انتخابات پیش رو و همچنین نقش ژئوپلیتیکی آن است.

 ده نکته کلیدی مطرح شده در این نشست به قرار زیر می باشد:

۱. کاهش ۵۰ دلاری قیمت نفت یک فاجعه نیست؛ هرچند معاملات نفتی با قیمت ۱۰۰ دلار در هر بشکه در طول پنج سال گذشته به یک قاعده تبدیل شده بود، اما قیمت های فعلی در مقایسه با قیمت های ۲۵ سال قبل، زمانی که قیمت نفت بطور متوسط بین ۲۰ تا ۴۰ دلار در هر بشکه بود، نسبتا بالا هستند.

۲. اگرچه قیمت جهانی نفت بطور قابل توجهی از ۲۰۰۷ کاهش یافته است، اما سقوط اخیر قیمت ها بی سابقه هستند، چراکه عربستان سعودی و سایر اعضای اوپک از کاهش میزان تولید خودداری کرده و به بازار اجازه می دهند که به کاهش بیشتر قیمت ها ادامه دهد.

۳. بازار جهانی نفت چرخه ای است: قیمت های پایین تر منجر به مصرف بیشتر می شود که به نوبه خود منجر به افزایش قیمت می شود. اگرچه تکرار این الگو اندکی زمان بر است، اما تقاضای جهانی نفت در یک دهه گذشته ۱۱ درصد افزایش یافته است و قیمت ها بار دیگر افزایش پیدا خواهند کرد.

۴. در کلمبیا، صلح بین دولت و شورشیان فارک می توانست عاملی برای تغییر باشد؛ با این حال حتی در صورت تحقق صلح، فعالان محلی در برابر تلاش برای توسعه منابع انرژی جدید بخصوص (نفت و گاز) شیل مقاومت خواهند کرد.

۵. قیمت های پایین نفت، عامل نگرانی در آمریکا و کانادا است. اگرچه تولید در هر دو کشور بالا است، اما کاهش قیمت ها میزان درآمد دولت را کاهش خواهد داد؛ اپراتورهای کوچک را وادار به توقف فعالیت کرده و به اقتصاد محلی آسیب خواهد زد.

۶. در مکزیک که انتقادات زیادی به دولت برای ناتوانی در مقابله با خشونت و فساد وارد است، ناآرامی های اجتماعی با کاهش قیمت نفت و به تبع کاهش درآمد دولت، افزایش پیدا می کنند؛ درنتیجه دولت مجبور به قطع برنامه های اجتماعی و پروژه های زیربنایی می شود. کاهش اخیر قیمت نفت، نیاز به هماهنگی و همکاری بیشتر بین کانادا، آمریکا و مکزیک را ضروری می کند.

۷. با اجازه دادن برای کاهش قیمت ها، عربستان سعودی و سایر اعضای اوپک امیدوارند که به تأمین کنندگان درحال ظهور نفت فشار آورده و جایگاه خود را در بازار جهانی برای حفظ سهم بازار، بار دیگر تحکیم کنند. سهم اوپک از بازار جهانی در ۲۵ سال گذشته از ۵۰ درصد به ۳۰ درصد کاهش یافته است.

۸. در روسیه، تولید نفت از نقطه اوج گذشته است و اکتشافات جدید بسیار محدود و پراکنده هستند. با کاهش قیمت ها و انزوای بیشتر اقتصادی روسیه، به نظر می رسد که این کشور بسمت رکود اقتصادی حرکت کرده و در مسیر تبدیل شدن به یک واردکننده خالص انرژی قرار گرفته است.

۹. در نیجریه، یک دولت خوب مهم است، نه قیمت های نفت؛ این امیدواری وجود دارد که کاهش قیمت نفت، مردم نیجریه را به سمت مطالبه هزینه های ملی متمرکز از دولت سوق دهد.

۱۰. بطور خلاصه، خطرات ناشی از تکیه بر یک یا دو کالا و ضرورت تنوع اقتصادی برای محافظت در برابر افزایش و کاهش شدید قیمت ها؛ نقش اساسی شفافیت و وجود موسساتی که به خوبی اداره می شوند؛ خطرات بالاتر که سیستم های فاسد یا استبدادی در شرایط کاهش قیمت نفت با آن مواجه هستند؛ همگی باید مدنظر قرار بگیرند. ملاحظات سیاست انرژی نیاز به یکپارچه سازی با ابعاد سیاسی، اقتصادی و امنیتیِ سیاست های داخلی و خارجی دارند.