بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : يکشنبه 3 اسفند 1393      10:49

نقش کلیدی ایران و روسیه در سمت بازار نفت و گاز

اقتصاد ایرانی: «ساده اما پیش بینی ناپذیر» معادله خیلی ساده یی برای پیش بینی قیمت نفت وجود دارد؛ کاهش عرضه از یک سو، افزایش تقاضا ازسوی دیگر می تواند بهای طلای سیاه را افزایش دهد؛ برعکس این قضیه نیز می تواند بهای نفت را کاهش دهد که درحقیقت همان وضعیتی است که اکنون با آن مواجه هستیم. بالاخره پس از ماه ها افزایش عرضه در هفته اخیر خبر کاهش تعداد سکوهای حفاری نفت در امریکا منتشر شد و بلافاصله در پی این خبر بهای نفت با اندکی نوسان روندی صعودی به خود گرفت. پس از مرگ ملک عبدالله اکثر تحلیلگران انتظار داشتند بهای نفت به یک باره افزایش پیدا کند، برخی حتی انتظار داشتند نفت به مرز ۲۰۰ دلار در ازای هر بشکه برسد اما با گذشت قریب به یک ماه همه دریافته اند که نه تنها نفت ۲۰۰ دلاری بلکه نفت ۱۰۰ دلاری نیز دیگر رویایی بیش نیست. زمانی قدرت تصمیم گیری و تعیین قیمت نفت در دستان اعضای اوپک بود اما امروز بهای نفت از کنترل این سازمان خارج شده است.

به گزارش تعادل، کریستوفر کوک از طراحان بورس نفتی ایران و مشاور بین المللی انرژی در گفت وگویی که در این زمینه داشته است، می گوید: «به طور مختصر من معتقدم اوپک با شکل فعلی اش به لحاظ کارکردی عملا مرده است.» اما در این وضعیت ایران که از مهم ترین اعضای اوپک است، باید چه راهکاری در پیش گیرد. این استاد دانشگاه در این باره اظهار می کند: «در این شرایط بهترین راهکار برای ایران همان راهکاری است که حسن روحانی رییس جمهور ایران در نشست اقتصادی داووس درسال ۲۰۱۴ در مورد همکاری های بین المللی و جهانی در زمینه انرژی مطرح کرد؛ یعنی ایجاد یک چارچوب جدید برای بازار جهانی که کشورهای تولیدکننده و مصرف کننده را به هم متصل کند و به سمت بازاری که برای همه منصفانه باشد، سوق دهد.» او معتقد است؛ «ایران» و «روسیه» مهم ترین نقش ها را در سمت تولید کنندگان بازار نفت و گاز در قرن ۲۱ ایفا می کنند و ایران خواهد توانست با حرکت از سمت اقتصاد «دلار محور» به سمت اقتصاد «انرژی محور» راهکاری که دانمارک ۴۰ سال پیش از این نتیجه گرفته است خود را از وضعیت فعلی برهاند.
«اوپک قدرت خود را در مورد بهای نفت به ایالات متحده امریکا واگذار کرده است» این را فایننشال تایمز می نویسد. پیشرفت ناگهانی شیل عامل موثرتری در تثبیت بازار است. شاید ایجاد چنین تحولات ژئوپلیتیکی که ظرف یک سال گذشته در پی انقلاب شیل اویل امریکا حاصل شده است در توان دیپلماسی نباشد. بهای نفت خام همراه با کاهش ارزش روبل به دلیل تنش ها و اختلافات در اوکراین تقریبا نصف شده است و به سمتی می رود که اقتصاد روسیه را از پای درمی آورد. این کاهش بهای نفت کشورهای دیگر را نیز به دردسر انداخته است و وضعیت اقتصادی آنها را با مشکل مواجه کرده است. کشوری مثل ونزوئلا که غنی از نفت است حتی پیش از آغاز افت قیمت نفت نیز با بدهی ها و مشکلات اقتصادی مواجه شده بود. درحالی که چشم انداز اقتصادی و ژئوپلیتیکی دستخوش تغییرات بزرگی شده است، ایالات متحده امریکا و متحدانش در این بازی سود می برند.
کریستوفر کوک از طراحان بورس نفتی ایران که در آن زمان با زنگنه کار کرده است در این باره می گوید: «در بازار کالایی نظیر نفت خام دو شرایط محدود کننده برای قیمت وجود دارد. یک سطح کاهش قیمت وجود دارد که نتیجه مازاد عرضه در بازار است و در این شرایط قدرت در دستان خریداران نفت است که می توان «بازار خریداران» نامید؛ یک سطح دیگر هم سطح افزایش قیمت است که به دنبال کاهش عرضه حاصل می شود و در این شرایط فروشنده نفت قدرت را در دست دارد که این یکی را می توان «بازار فروشنده» نامید. اینطور می گویند که علاج قیمت بالا، قیمت بالاست و علاج قیمت پایین هم قیمت پایین است. این بدین معناست که قیمت بالا به عنوان عاملی برای کاهش تقاضا و تشویق برای عرضه جدید عمل می کند؛ درحالی که قیمت پایین منجر به افزایش تقاضا می شود که کاهش عرضه های جدید را به دنبال دارد.
آنچه اکنون در بازار جهانی شاهد آن هستیم ظهور مجدد ایالات متحده امریکا به عنوان تولید کننده نفت است؛ کشوری که به وفور از نفت شیل پرهزینه برخوردار است، این درحالی است که بازار به بالاترین سطح «بازار فروشنده» در پنج سال گذشته رسیده است.»

تغییر روابط امریکا و عربستان
پیامد کاهش قیمت نفت
او در ادامه تحلیل مهمی را در رابطه با تغییر اساسی ایجاد شده میان روابط امریکا و عربستان سعودی مطرح کرده و می گوید: «به عقیده من قدرت اوپک به ویژه از طریق ظرفیت مازاد عرضه یی که عربستان سعودی ایجاد می کند برای محدود کردن و تعیین کردن قیمت نفت درحال حاضر دیگر به پایان رسیده است. این امر ژئوپلیتیک نفت را به کلی تغییر می دهد؛ که کمترین آن تغییر روابط امریکا و عربستان است که به نظر من دستخوش تغییرات تاثیرگذاری شده است. تاثیر دیگری که اوپک می تواند بر قیمت ها بگذارد در سطح «بازار خریدار» است که به نظر من در نفت ۴۵ دلار در ازای هر بشکه و کمتر حاصل می شود. در این مورد نیز من گمان می کنم اوپک دیگر آنقدر متحد و منسجم نیست که بتواند با یک عمل گروهی و جمعی کاهش لازم را به صورت مدیریت شده در تولیدات ایجاد کند.»
به گزارش «اف تی» ریشه افت بهای نفت در پیشرفت دانش و فناوری های مربوط به حفاری های نفتی در ایالات متحده امریکا بود که بیشترین آن به عرضه های شیل مربوط می شود که به کمک حفاری های عمیق و هیدرولیکی حاصل شده است. این امر باعث شد تولیدات امریکا افزایش پیدا کند و از سال ۲۰۱۲ روزانه سه میلیون بشکه به تولیدات این کشور اضافه شود. در نتیجه این امر شکاف میان تولیدات و مصرف جهانی گسترده تر شد و در پی آن میزان ذخایر جهانی با افزایش یک باره مواجه شد و باعث شد قیمت ها کاهش پیدا کنند. عربستان سعودی درحالی که با افزایش عرضه در بازار مواجه شده بود، نمی خواست سهم خود را در بازار از دست بدهد نقش خود را به عنوان تولیدکننده اصلی در بازار جهانی نفت نشان داد و از کاهش تولیدات برای افزایش بهای نفت امتناع کرد. پس از تحریم نفتی عربی در دهه ۷۰ میلادی، اوپک توانست قدرت قیمت گذاری نفت را از چنگ ایالات متحده امریکا بیرون بیاورد. اما به نظر می رسد پیشرفت ناگهانی فناوری های حفاری شیل نسبت به کارتل کشورهای تولیدکننده نفت خام، ابزاری قدرتمندتر در تثبیت قیمت نفت در بازار جهانی است. اکنون اوپک قدرت خود را در قیمت گذاری نفت واگذار می کند. قدرتی که شاید دیگر هیچگاه دوباره به آن دست پیدا نکند.
دلیل این امر این است که فناوری شیل انعطاف پذیری خیلی بیشتری دارد. شاید چاه های نفت شیل خیلی سریع تر از چاه های سنتی نفت و گاز خود را به انسان می دهند اما خیلی زود خالی می شوند. بیش از نصف محتوای نفتی چاه های شیل در دو سال نخست عملیات به اتمام می رسند؛ این درحالی است که چاه های سنتی ۲۰ سال یا بیشتر نفت تولید می کنند. در نتیجه نفت شیل خیلی سریع تر از نفت سنتی چاه های سنتی توسعه پیدا می کند و در دسترس همگان قرار می گیرد. برخلاف تصمیمات انحصاری اوپک در مورد تولید نفت، تولید و عرضه شیل به طور خودکار نوسانات موجود در بازارنفت را به کنترل خود درمی آورد.
کاهش های اخیر در بهای نفت به مصرف کنندگان قدرت خرید قابل ملاحظه یی بخشیده است. مصرف کنندگان جهانی نفت اخیرا پول کمتری برای این کالا پرداخت می کنند اما بخشی از این موضوع در این سال و سال آتی تحت تاثیر کاهش سرمایه گذاری ها در برخی از کشورهای تولیدکننده نفت قرار خواهد گرفت.
تاثیر کاهش بهای نفت بر تولید ناخالص داخلی جهان در این وضعیت به نظر مثبت می آید. کریس کوک در این باره می گوید: «تولیدکنندگان نفت به قیمت های ثابت و شفاف بالا گرایش دارند؛ درحالی که مصرف کنندگان نفت به قیمت های ثابت و شفاف پایین علاقه مندند. اما معامله گران، صرافان و بانکداران که حلقه واسط تولیدکننده و مصرف کنندگانی که به دنبال انتقال سود، ثبات قیمت و شفافیت هستند، محسوب می شوند، مرده اند. به همین خاطر است که سکوهای بازار نفت جهانی الزاما جایی برای واسطه ها و میانجی ها ندارند؛ این افراد در آینده یا باید براساس سود حاصله، خدماتی را برای تولیدکننده و مصرف کننده فراهم کنند یا از بازار خارج شوند.»
در اواخر ماه ژانویه بهای نفت برنت به ۴۵ دلار در ازای هر بشکه رسیده بود؛ درحالی که در ماه ژوئن سال گذشته بهای این شاخص نفتی ۱۱۵ دلار در ازای هر بشکه بود. البته اخیرا قیمت نفت برنت در محدوده ۶۰ دلار در ازای هر بشکه قرار گرفته است. آیا این افزایش قیمت یک امر موقتی است تا معامله گران موقعیت خود را تثبیت کنند و دوباره قیمت ها در سراشیبی سقوط قرار خواهد گرفت؟ پاسخ این پرسش را می توان در آمار و ارقام مربوط به ذخایر جهانی یافت.
برای اینکه قیمت افزایش پیدا کند، شکاف میان تولید و مصرف یا همان عرضه و تقاضا باید به حداقل برسد. یک سال پیش، زمانی که قیمت ها بالا بود همه تحلیلگران معتقد بودند که با نفت ۶۰ دلاری دیگر تولید نفت شیل مقرون به صرفه نخواهد بود. در آن زمان که نفت بشکه ۱۰۰ دلار ارزش داشت تنها چیزی که مهم بود تلاش بیشتر برای بیرون کشیدن آن از دل زمین بود و کسی به کاهش تولید و عرضه فکر هم نمی کرد. اما با قیمت های فعلی کاهش تولید برای افزایش قیمت، امری الزامی محسوب می شود. به زودی در خواهیم یافت که آیا تولیدکنندگان نفت شیل که به چاه های نفتی خود تکیه کرده اند می توانند با روش های خلاقانه تری سرمایه گذاری های نفتی خود را سودبخش کنند یا خیر. حال و در وضعیت فعلی مهم ترین سوالی که برای ما در کشور پیش می آید این است که کدام راه حل بهترین جواب و منافع را برای ایران در پی خواهد داشت؟ مشاور بین المللی انرژی در این باره بیان می کند: «به عقیده من بازیگران اصلی و کلیدی بازار نفت و گاز در قرن ۲۱ در سمت تولیدکننده کشورهای ایران و روسیه و در سمت مصرف کننده کشورهای چین و اتحادیه اروپا هستند. یک فاکتور کلیدی دیگر در این امر، یک ابزار اقتصادی جدید در بازار نفت و گاز است که جایگزین ابزار فعلی برای سهم، بدهی نفت شده است. این ابزار پیش پرداخت که از همه قدیمی تر است، هزاران سال است که وجود داشته و امروز نیز در بازار نفت مورد استفاده قرار می گیرد. به طور خلاصه می توان گفت ایران در موقعیت خوبی قرار دارد، اکنون که موسسات قدیمی یکی یکی به خط پایان می رسند، ایران می تواند طلایه دار حرکت از اقتصاد دلار و رقابت به اقتصاد انرژی قرن ۲۱ با همکاری و مشارکت باشد. چنین اقتصاد انرژی به نظر من قابل دستیابی است. دانمارک ۴۰ سال است که این امر را دنبال می کند. ایران می تواند سیاست اقتصادی «هزینه سوخت کربنی کمتر» را به جای «هزینه دلار کمتر» فعلی در آینده توسعه بدهد. این بدین معناست که ایران برای تولید برق و انرژی های گرما و سرما، هر آنچه برای به حداقل رساندن استفاده از نفت و گاز لازم است را انجام دهد.»


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir