بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : دوشنبه 20 بهمن 1393      12:15

توافق هسته ای و تاثیر آن بر بازار نفت و گاز جهان

اندیشکده واشنگتن در گزارشی ذکر کرده است لغو «تحریم‌های صنعت نفت و گاز ایران» ممکن است تنش‌هایی را با دیگر تولیدکنندگان انرژی مانند روسیه، عربستان سعودی و قطر شعله‌ور کند.

اقتصاد ایرانی: اندیشکده واشنگتن در تحلیلی به قلم «برندا شافر»، کارشناس مسائل انرژی بین المللی نوشت: اوباما، رئیس جمهوری آمریکا، در «سخنرانی سالانه اش» تهدید به «وتوی لایحه جدیدی» کرد که پنج موضوع را دربرمی گیرد؛ چهار مورد آن در «حوزه سیاست داخلی» و تنها یکی از آنها به سیاست خارجی مربوط می شود. «مسئله سیاست خارجی» موردبحث، چشم انداز {تصویب} لایحه جدیدی از تحریم ها را دربرمی گیرد که ایران را هدف قرار می دهد. متناسبا «دولت اوباما» به تازگی به تلاش ها برای رسیدن به «توافق هسته ای با ایران» شدت بخشیده است.

 چندین شرکت اصلی نفت و گاز خودشان را برای بازگشت به ایران آماده می کنند

چنانچه ایالات متحده و متحدانش در «گروه ۱+۵» (انگلیس، چین، فرانسه، روسیه و آلمان) به توافقی با ایران دست یابند، «بازارهای جهانی نفت و گاز» بدون تردید تحت تأثیر قرار خواهند گرفت. مسلماً از قبل چندین «شرکت اصلی نفت وگاز» خودشان را برای بازگشت به ایران، به منظور انجام دادوستد با این کشور پس از لغو تحریم ها، آماده می کنند. چنین اشتیاقی تنها زمانی تشدید می شود که «بخش نفت وگاز ایران» به طور کامل در دسترس بازارهای بین المللی قرار گیرد.

ایران به یک سال زمان نیاز دارد

- نفت

در اواسط سال ۲۰۱۲ «تحریم هایی علیه صادرات نفت ایران» اعمال شد، که به افت صادرات از ۲.۵ میلیون بشکه در روز به حدود ۱.۴ میلیون بشکه در روز شتاب بخشید. اگر اکنون تحریم ها لغو شوند، ممکن است ایران به «یک سال کامل» نیاز داشته باشد تا بتواند تولیدش را به «سطح قبل از اعمال تحریم ها» بازگرداند. بعلاوه با توجه به شرایط کنونی بازار، احتمالاً تنها تعداد محدودی از «سرمایه گذاران بین المللی» حاضر خواهند بود تا به ازسرگیری تولید این کشور کمک کنند. ایران از یک طرف «شرایط جذاب ویژه ای» به سرمایه گذاران پیشنهاد نکرده است و از طرف دیگر با توجه به «قیمت این روزهای نفت»، سرمایه گذاران {مخارج خودشان} را در همه جا پایین می آورند. چنین واقعیت هایی بر روی ادعاهای اخیر بیژن زنگنه، وزیر نفت ایران – مبنی بر اینکه اگر تحریم ها خاتمه پیدا کنند، «ایران ظرف دو ماه صادراتش را دو برابر خواهد کرد» – سایه تردید می افکند.

دستیابی به یک توافق هسته ای با ایران موجب کاهش بیشتر قیمت نفت خواهد شد

اگرچه اعلام صرف «دستیابی به یک توافق با ایران» -که موجب لغو تحریم های بین المللی شود- به روند رو به پایین پایدار کنونی «کاهش بهای نفت» شتاب خواهد بخشید. بنابراین «قیمت نفت» تحت تأثیر قرار خواهد گرفت، حتی قبل از اینکه «افزایش تولید فیزیکی نفت ایران» وارد بازار شود. و به طور تدریجی نفت بیشتری وارد بازار خواهد شد که این به «تداوم قیمت پایین نفت در جهان» و احتمالاً حتی به کاهش بیشتر آن منجر می شود. تهران «تحت فشار تحریم ها» تخفیف هایی را به مشتریان دائمی خود مانند چین، هند، ژاپن، کره جنوبی و ترکیه پیشنهاد کرده است. به احتمال بسیار زیاد «پایان تحریم ها» بدین معنی است که چنین مشتریانی قیمتی «نزدیک تر به بهای جهانی» پرداخت خواهند کرد. بنابراین، این وضعیت فرصتی را در اختیار «عربستان» و دیگر «کشورهای حاشیه خلیج فارس» قرار می دهد تا به «سهم خودشان از بازار» اضافه کنند.

 آیا ایران می تواند مرکز انرژی مطمئنی برای اروپا باشد؟

گاز طبیعی

از آغاز «بحران روسیه و اکراین» در سال گذشته، تهران تلاش کرده است تا خودش را به عنوان جایگزین قابل اعتمادی برای صادرات گاز از روسیه به اروپا معرفی کند. مسلماً ایران تنها کشور هم جوار مرزهای اروپاست که «به اندازه کافی گاز طبیعی» در اختیار دارد تا بتواند به رقیبی برای «سلطه روسیه بر عمده بازار گاز اروپا» تبدیل شود. «{حجت الاسلام} حسن روحانی»، رئیس جمهوری ایران، حتی به تازگی اظهار داشت که «ایران می تواند مرکز انرژی مطمئنی برای اروپا باشد». «علی ماجدی»، معاون وزیر نفت ایران، در حضور رسانه های رسمی این کشور با سرافرازی اعلام کرد که «گاز طبیعی ایران تنها رقیب روسیه برای اروپاست». او اضافه کرد که کشورهای اروپایی می توانند گاز ایران را از «سه مسیر مجزا» وارد کنند: ترکیه، عراق و یا از طریق خط لوله ای که از ارمنستان و گرجستان و سپس از زیر دریای سیاه عبور کند.

 ایران جایگزین قابل قبولی برای گاز روسیه به شمار می رود

تفکر ایران به عنوان {منبع} جایگزین آینده برای «صادرات گاز {از روسیه} به اروپا» توسط مقامات رسمی اروپایی – به عنوان بخشی از حرکت اخیرشان به منظور «کاهش وابستگی به واردات از روسیه» – مورد تصدیق قرار گرفته است. در ماه آوریل «بازوی سیاست خارجی اتحادیه اروپا» – مدیرکل سیاست گذاری خارجی- پژوهشی را درباره «گزینه های واردات گاز طبیعی اتحادیه اروپا» در بحبوحه «بحران اکراین» منتشر کرد و نتیجه گرفت: «ایران جایگزین قابل قبولی برای {گاز} روسیه به شمار می رود».

چه موانعی بر سر صادرات گاز ایران به اروپا وجود دارند؟

«گزینه ایران» برای تأمین {گاز} اروپا هرچقدر هم که قابل قبول باشد، دو مانع اساسی موجب می شود که «ورود ایران به بازارهای گاز اروپا» به آهستگی به پیش رود: نخست، نیاز به «تولید بیشتر» گاز، و دوم، نیاز به «ایجاد تأسیسات زیربنایی» برای اینکه گاز این کشور به اروپا برسد. بدون تردید ایران – با تولید ۱۶۰ میلیارد مترمکعب در سال؛ سومین کشور در جهان تنها پس از روسیه و ایالات متحده – یکی از «تولیدکنندگان اصلی گاز طبیعی» به شمار می رود. تولید ایران حدود «۳۵ درصد مصرف سالیانه اتحادیه اروپا» را تشکیل می دهد؛ همچنین ایران «ذخایر گسترده ای» را در اختیار دارد. با این وجود، ایران به طور قابل ملاحظه ای یک واردکننده خالص است؛ با توجه به اینکه این کشور، بیش از هر کشور دیگری در جهان، بخش بزرگی از گاز طبیعی خود را مصرف می کند. «نرخ مصرف بالای گاز طبیعی ایران» تا حدودی به دلیل «قیمت بسیار پایین گاز داخلی این کشور» است و در نتیجه «بهره وری انرژی» هم پایین است. ایران از ترکمنستان و آذربایجان گاز وارد می کند؛ درحالی که این کشور مقداری کمتر به ترکیه و ارمنستان صادر می کند.

 احتمالا پنج سال یا بیشتر طول خواهد کشید تا گاز ایران به اروپا برسد

«منابع صنعت انرژی» در ترکیه گزارش دادند که آنکارا در حال آماده کردن «تأسیسات زیربنایی خط لوله» {در خاک} خودش است، تا بتواند «صادرات گاز ایران به اروپا» را به محض لغو تحریم ها هموار کند. هرچند «تولید گاز طبیعی» به سرمایه گذاری بسیار بیشتری نسبت به «تولید نفت» نیاز دارد و به طور کلی رسیدن به توافق برای صادرات چندین سال طول می کشد. بعلاوه، ساخت «خط لوله های طولانی» و یا تأسیسات «گاز طبیعی مایع» (آل. ان. جی) شاید «میلیاردها دلار» هزینه در بر داشته باشد؛ که این هزینه ها تنها در طی «سال های متمادی» دوباره به دست آورده می شوند. بنابراین چنین سرمایه گذاری هایی به سادگی تقبل نمی شوند. بنابراین پس از لغو تحریم ها احتمالاً «پنج سال» طول خواهد کشید – شاید زمان بسیار بیشتری- تا اینکه حجم قابل ملاحظه ای از گاز ایران به «بازارهای اروپا» راه پیدا کند. همچنین اروپا برای صادرات گاز ایران با آسیا رقابت خواهد کرد، چونکه صادرات «آل. ان. جی» به بازارهای آسیا برای تهران سود بسیار بیشتر از بازارهای اروپا به همراه دارد. اگر ایران تلاش کند تا «گاز طبیعی مایع» خودش را به آسیا صادر کند، صادرکنندگان «آل. ان. جی» آمریکایی به این منطقه ممکن است خودشان را در چالش با یک «رقابت کننده جدیدی» ببینند. هرچند این رقابت حدود «یک دهه زمان» لازم دارد تا عملی شود.

لغو تحریم های ایران پیامدهای ژئوپلیتیک بسیاری به همراه دارد

پیامدهای ژئوپلیتیک

لغو تحریم های {مربوط به} «صنعت نفت وگاز ایران» نتایج ژئوپلیتیک بسیاری را به همراه دارد. به ویژه در رابطه با صادرات نفت، بدون تردید مهم ترین پیامد به «افزایش تنش ها با عربستان سعودی» – از جمله درباره «سیاست گذاری سازمان اوپک» – مربوط خواهد بود. اخیراً {حجت الاسلام} حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران، آشکارا از عربستان سعودی به دلیل آنچه او «سیاست بین المللی ریاض برای پایین نگاه داشتن قیمت نفت خواند» انتقاد کرد و تهدید کرد که «[سعودی ها] متضرر خواهند شد».

تلاش روسیه برای جلوگیری از ورود آینده ایران به بازار گاز اروپا

روسیه در رابطه با گاز، گام هایی را برای «جلوگیری از ورود تهران به بازارهای اروپا» خواهد برداشت، آنگونه که در گذشته نیز این چنین بوده است. وقتی که تهران در سال ۲۰۰۷ از {پروژه} «صادرات گاز به ارمنستان»، همسایه این کشور، پرده برداری کرد، «شرکت گازپروم روسیه» بلافاصله تمامی پروژه {احداث} خط لوله را در داخل ارمنستان بر عهده گرفت و این {خط لوله} را در محیطی کوچک ساخت؛ به گونه ای که در آینده استفاده از این خط لوله برای «صادرات گاز به بازارهای اروپایی» امکان پذیر نباشد.

بعد از لغو تحریم ها رقابت بر سر مسائل راهبردی میان تهران و مسکو دوباره آشکار خواهد شد

مسکو و تهران همچنین ممکن است برای به دست آوردن «سهمی از بازار گاز ترکیه»، کشور همسایه، با هم رقابت کنند. اخیراً «نقش ترکیه» – از قبل دومین بازار بزرگ صادرات گاز روسیه محسوب می شود – در «راهبرد صادرات گاز روسیه» با پیشنهاد روسیه برای تغییر مسیر خط لوله صادراتی «ساوث استریم» از بلغارستان به ترکیه افزایش پیدا کرده است.

در مجموع «همکاری میان روسیه و ایران» بر «بستری متزلزل» استوار است و به محض اینکه ایران از {فشار} تحریم ها و تقابل با غرب رهایی پیدا کند، رقابت بر سر بسیاری از «مسائل راهبردی» میان تهران و مسکو – از جمله در حوزه بازارهای گاز – دوباره آشکار خواهد شد.

کشمکش ایران و قطر بر سر پارس جنوبی بعد از لغو تحریم ها تشدید خواهد شد

تحدید میدان مشترک «پارس جنوبی/ گنبد شمالی» کشمکش بالقوه دیگری است که ممکن است با قطر به محض «لغو تحریم ها» و «احیای صنعت گاز طبیعی ایران» پدیدار شود. این «میدان گاز طبیعی» یکی از «بزرگ ترین میادین جهانی» و منبع اصلی صادرات «آل. ان. جی» قطر – و همچنین یکی از مناطق عمده ای که ایران در {توسعه} امکانات جدید نفت وگازش سرمایه گذاری کرده است – به شمار می رود. «کشمکش میان دوحه و تهران» بر سر تحدید {این میدان} – تا اندازه ای به خاطر «تحریم ها» و «عدم سرمایه گذاری متقابل ایران» در تولیدش در این میدان مورد مناقشه- مسکوت باقی مانده است.

نتیجه گیری

چنانچه ایالات متحده و متحدانش به توافقی با ایران دست یابند، همه بازیگران باید پیامدهای بالقوه ورود مجدد ایران به «بازار بین المللی نفت» و «بازار منطقه ای گاز» را متوجه باشند. بلافاصله ممکن است تنش هایی با «دیگر تولیدکنندگان انرژی» مانند روسیه، عربستان سعودی و قطر شعله ور شود. همچنین ممکن است که حرکت مارپیچی رو به پایین «قیمت جهانی نفت» تشدید شود. باید متذکر شویم که ممکن است تهران در یافتن بازاری برای «افزایش تولید خود» و جذب سرمایه لازم در {بخش} «تولید» و «تأسیسات انتقال گاز خود» با مشکلات شدیدی مواجه شود. اما در درازمدت ممکن است که «افزایش تولید ایران» گزینه های عرضه بیشتری را برای بازارهای اروپا و آسیا به وجود آورد.

منبع: اشراف


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir