بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : دوشنبه 13 بهمن 1393      10:35

اقتصاد مقاومتی؛ الهام‌بخش از نظام اقتصادی اسلام

اقتصاد ایرانی: انتخاب عنوان «انقلاب اسلامی، مردم سالاری دینی، مدیریت جهادی و اقتصاد مقاومتی» برای دوشنبه سیزدهم بهمن ماه ۱۳۹۳ بهانه ای شد تا با توجه به این نام، سیاست های اقتصاد مقاومتی را مرور و راهکارهای اجرای این سیاست ها را با تکیه بر ظرفیت های مردمی و لزوم مدیریت این ظرفیت، بررسی کنیم.

به گزارش ایسنا، با جلوگیری از خرامیدن نفت در بودجه و رفع چالش های اجرای اقتصاد مقاومتی در بخش های صنعت، تجارت، خدمات و کشاورزی می توان به سلامت از تحریم ها عبور کرده و اقتصادی تولیدمحور، رقابتی و اشتغال زا ایجاد کرد.

عوامل فشار می تواند شامل عوامل طبیعی ناشی از رقابت و عوامل بیرونی محدودکننده همچون تحریم باشد که در مورد کشور ما هردو عامل فشار وجود دارد. در حال حاضر مجموعه ای چندلایه و پیچیده تحت عنوان تحریم به کشور تحمیل شده که سیاست های اقتصاد مقاومتی مدنظر مقام معظم رهبری، راهکارهای خروج از این عوامل محدودکننده را نشان می دهد.

در ابلاغیه مقام معظم رهبری که ۳۰ بهمن ماه سال گذشته به روسای قوای سه گانه ارایه کردند، آمده است: «اقتصاد مقاومتی خواهد توانست در بحران های رو به افزایش جهانی، الگویی الهام بخش از نظام اقتصادی اسلام را عینیت بخشد و زمینه و فرصت مناسب را برای نقش آفرینی مردم و فعالان اقتصادی در تحقق حماسه اقتصادی فراهم کند». این جمله به طور واضح، نقش مردم در پیشرفت اقتصادی و کاهش عوامل محدودکننده ای همچون تحریم ها را نشان می دهد.

در بند سوم این سیاست ها بر «محور قرار دادن رشد بهره وری در اقتصاد با تقویت عوامل تولید، توانمندسازی نیروی کار، تقویتِ رقابت پذیری اقتصاد، ایجاد بستر رقابت بین مناطق و استانها و به کارگیری ظرفیت و قابلیت های متنوع در جغرافیای مزیت های مناطق کشور» تاکید شده است.

در این گزارش ابتدا با نگاهی کوتاه به اقتصاد نفت زده، چهار بخش صنعت، تجارت، خدمات و کشاورزی که مهم ترین ارکان اجرای اقتصاد مقاومتی را تشکیل می دهند مورد تحلیل قرار می دهیم:

نفت ایران از نوش تا نیش

برخی کارشناسان می گویند قطع وابستگی اقتصاد به نفت مشکل، اما شدنی است. با تحمل فشار در یک برهه زمانی پنج شش ساله این امر محقق می شود. کافی است پول صادرات غیرنفتی را وارد بودجه کنیم و پول نفت را در صندوق توسعه ملی ذخیره کنیم. این امر در همان بازه زمانی مورد اشاره کمی سخت است اما نهایتا اقتصاد کشور را نجات می دهد.

بهنام ملکی عضو هیات علمی دانشگاه بیان می کند: از ۶۰ سال پیش تا کنون نفت ایران بیش از آن که نوش اقتصاد باشد، نیش اقتصاد بوده؛ چرا که پول نفت به جای سرمایه گذاری در توسعه زیرساخت های دانش بنیانی و مغزافزاری، صرف امور جاری کشور شد است.

علی اکبر نیکواقبال نیز تصریح می کند: ما هیچ گاه به سمت کارکردهای اقتصاد مقاومتی و تولید نرفتیم بلکه با فروش منابع، رفاه مصنوعی ایجاد کردیم. ما به نفت مغرور بودیم و با فروش آن کشور را اداره کردیم و همواره به تورم و بیماری هلندی دامن زدیم.

صنعت با مدیریت خصولتی

به اعتقاد کارشناسان، از ابتدای انقلاب، ظرفیت های بخش صنعت به دلیل رویکرد دولتی و غیررقابتی بودن آن مجال بروز چندانی نیافتند. در سال ۱۳۶۸ همزمان با تدوین برنامه های پنج ساله توسعه، سیاست درهای باز اقتصادی، اتخاذ و تلاش هایی نیز برای خصوصی سازی اقتصاد صورت گرفت که توفیق چندانی در بر نداشت. سرانجام در یکم خرداد ۱۳۸۴ مقام معظم رهبری با ابلاغ سیاست های کلی اصل ۴۴ بر توانمند سازی بخش های خصوصی و تعاونی در اقتصاد تاکید کردند.

به اعتقاد کارشناسان، بعد از گذشت ۹ سال از ابلاغ اصل ۴۴، روند واگذاری های دولتی به بخش خصوصی به کندی انجام شد تا جایی که به گفته ی فولادگر - رییس کمیسیون اصل ۴۴ مجلس شورای اسلامی - تنها ۱۳.۵ درصد خصوصی سازی ها واقعی بوده است.

لطفعلی بخشی کارشناس اقتصادی در این خصوص می گوید: بعضی از مدیران دولتی به روش های مختلف از واگذاری های دولتی به بخش خصوصی جلوگیری کردند یا خودشان پس از واگذاری، بر مسند امور خصوصی تکیه زدند که به این افراد اصلاحا مدیران «خصولتی» گفته می شود. در حال حاضر نیز بزرگ ترین مانع خصوصی سازی اقتصاد، همین گروه از مدیران هستند که در صورت واگذاری شرکت های دولتی به بخش خصوصی، ضرر می کنند.

تجارت با تراز منفی

طی سال های متمادی، تراز تجاری ایران به طور معمول منفی بوده است. بررسی آمار تجارت خارجی ایران در شش ماهه نخست سال جاری نیز نشان می دهد که تراز تجاری ایران در این مدت منفی بوده، البته این تراز در ماه های مختلف سال دچار نوسانات ناچیزی شده است.

با تمام اهمیت تجارت داخلی که به ایجاد اشتغال و افزایش بهره وری می انجامد، تجارت خارجی با توجه به کمکی که می تواند به افزایش تولید ناخالص داخلی کند اهمیتی دوچندان می یابد. توسعه صادرات غیرنفتی با تکیه بر مزیت های نسبی، ایجاد ارزش افزوده، شناخت بازار هدف، حضور مداوم و برندسازی ممکن است کشور را برای همیشه از درآمدهای نفتی بی نیاز کند ولی مادامی که دست و پای تولید داخلی بسته باشد صادرات جان نخواهد گرفت.

ابراهیم رزاقی کارشناس اقتصادی ضمن تاکید بر ضرورت توجه به اقتصاد مقاومتی، به خبرنگار ایسنا می گوید: در حال حاضر حدود ۴۰ درصد مواد مصرفی کشور از طریق واردات تامین می شود. با این وضعیت سرمایه های کشور به جیب خارجی ها می روند و ابعاد تولید داخلی روز به روز کوچک تر می شود.

وی ادامه می دهد: هر یک میلیون تن صادرات پتروشیمی برای ۵۰۰ نفر شغل ایجاد می کند. اگر همین رقم صادرات به ارزش افزوده تبدیل می شود می تواند برای ۲۰۰ هزار نفر شغل ایجاد کند و تراز تجاری را مثبت کند. ما هرچه مواد خام به غربی ها بفروشیم برای آنها بهتر است. به طور مثال اسپانیا زعفران ایران را حدود کیلویی ۵ میلیون تومان می خرد، بسته بندی می کند و دو سه برابر قیمت می فروشد.

خدمات با علاقه اش به واردات

بخش خدمات با ورود بی رویه کالاهای لوکس به منفی شدن تراز تجاری کشور کمک می کند. هم اکنون در ایران سود دلالی و خدمات بسیار بیشتر از تولید است، لذا واردات برای سرمایه گذران جذاب تر است. مضافا این که بررسی آمار ۲۲ ساله واردات کشور از سال ۱۳۷۱ تا ۱۳۹۲ نشان می دهد که میزان مصرف در ایران همواره سیر صعودی داشته است.

ابراهیم رزاقی در این خصوص بیان می کند: سال گذشته به اندازه ۲۰ سال واردات خودرو داشتیم که بیشتر آنها هم خودروهای لوکس بودند. این نشان می دهد که علاقه ما به کالاهای مصرفی افزایش یافته است. سوال من این است که چرا باید فرهنگ مصرف در کشور تا این حد رواج پیدا کند؟

وی ادامه می دهد: ما به طور کلی از تولید غافل و با فروش نفت خام، به یکی از بهترین اهداف صادراتی کشورهای صنعتی تبدیل شده ایم. در حال حاضر ما در تولید موشک که ۵۰ هزار قطعه دارد خودکفا هستیم اما خودرو که ۳ هزار قطعه نیاز دارد را نمی توانیم بسازیم.

هم چنین در حال حاضر حدود ۴۰ درصد مواد غذایی و مصرفی ما از خارج می آید که می توانستیم با پرداخت یارانه به کشاورزان از تولید داخلی حمایت کنیم. دولت ها در این خصوص کم کاری کردند و وظایف را به بخش خصوصی محول کردند. بخش خصوصی هم کاری صورت نداد و با توجه به پایین بودن تعرفه واردات، به سمت دلالی سوق پیدا کرد.

کشاورزی محور منحصر به فرد اقتصاد مقاومتی

بخش کشاورزی از جمله مهم ترین بخش هایی است که می تواند در تحقق اقتصاد مقاومتی تاثیر به سزایی ایجاد کند؛ تا جایی که به اعتقاد کارشناسان، در قالب یک نظام «اقتصاد اصیل مقاومتی»، فعالیت های کشاورزی عمده ترین و شاید محور منحصر به فرد اقتصاد درون زای مردم در جامعه ی بزرگ را شامل شده و می شود.

مسوولان می بایست در جهت گرایش دادن اقتصاد ملی به سمت و سوی اقتصادی برون زای مبتنی بر صنایع فراورده های جانبی کشاورزی و نیز دیگر صنایع غیر مخرب طبیعت اصیل این سرزمین پهناور تلاش کنند.

اسماعیل شهبازی کارشناس کشاورزی در این خصوص اظهار می کند: تخلیه شدن ۳۳ هزار روستا، کاهش ۶ درصدی بهره برداران و کاهش ۹ درصدی سطح زیر کشت اراضی را از اتفاقات ناخوشایند این بخش است و کاهش بهره برداران بخش کشاورزی ناشی از اقتصادی نبودن شغل کشاورزی است که لزوما نمی تواند با توسعه مکانیزاسیون در این بخش مرتبط باشد. برای ایجاد مدرنیزاسیون باید برنامه های آموزشی، حمایتی و تکمیلی توامان باشند؛ حال آن که شواهد چنین فعالیت هایی در کشور دیده نمی شود.

توسعه روستایی، توسعه صنایع تبدیلی، آمایش سرزمین، تولید صادرات محور، استفاده بهینه از منابع آبی و پیاده کردن الگوی کشت از راهکارهای تامین امنیت غذایی، افزایش تولید ناخالص داخلی و تحقق اقتصاد مقاومتی است.

ما مزیت های زیادی بخصوص در بخش کشاورزی، دام و طیور داریم اما در حال حاضر تنها از یک سوم ظرفیت کشور در این زمینه استفاده می کنیم. زمینه های این ظرفیت ها همچون نیروی انسانی، زمین و خطوط مواصلاتی آماده است و تنها باید به کار گرفته شوند.

اقتصاد مقاومتی تحریم ها را می شکند

خوشبختانه کشور ما با ۱۳ کشور، همسایه است. لذا کسی نمی تواند ما را در چنگال تحریم گرفتار کند. توسعه تجارت منطقه ای ظرفیت های زیادی را ایجاد و تحریم ها را می شکند. تنها کافی است که این ظرفیت ها را بشناسیم و به فعلیت برسانیم.

محمد واعظ کارشناس اقتصادی در این خصوص اظهار می کند: ظرفیت مبادلات منطقه ای از جمله مزیت های اقتصادی ایران است. ما قلب انرژی منطقه هستیم و می توانیم با صادرات گاز، برق و فرآورده های نفتی، مزیت های اقتصادی ایجاد کنیم.

وی راهکارهای فرهنگی، کلان اقتصادی و خرد اقتصادی را سه مولفه برای خروج از محدودیت دانسته و می افزاید: ایجاد ارزش های فرهنگی، جایگزین کردن پول منطقه ای با دلار و یورو و هم طراز شدن ارزش اقتصادی کالاها با قیمت نهایی آن به ترتیب از راهکارهای فرهنگی، کلان و خرد محسوب می شوند.

اقتصاد مقاومتی یک راهبرد اقتصادی است که مجموعه ای از سیاستهای اقتصادی حول محور آن ایجاد می شود. این راهبرد در شرایط فشار و عوامل ایجاد کننده اختلال، به دنبال دستیابی به موقعیت بهتر است. لذا مختص کشور ما نیست و تمام کشورهایی که قصد دارند از عوامل فشار خارج شده و از مزیت های رقابتی استفاده کنند می توانند از کارکردهای اقتصاد مقاومتی بهره مند شوند.


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir