سفر نفتی میراث‌دار چاوز به تهران
اقتصاد ایرانی: با وجود اینکه محمود احمدی نژاد دیگر بر مسند قدرت نیست و هوگو چاوز برای همیشه در خاک آرمیده است، اما به نظر می رسد که روابط ایران و ونزوئلا همچنان تاریخی و دوستانه است. سفر یک روزه نیکلاس مادورو، رئیس جمهور ونزوئلا به تهران، اگرچه دیگر با گفتمان اعتدالی دولت حسن روحانی علیه امپریالیسم و تجدیدنظر در ساختار نظام بین الملل همخوانی ندارد، اما موضوعاتی چون همکاری های نفتی، اقتصادی و به خصوص حفظ حوزه نفوذ در آمریکای لاتین باعث شده تا همچنان این مسائل بر فرسنگ ها فاصله جغرافیایی میان دو کشور، بچربد و ارزش رفت و آمدهای سیاسی را داشته باشد.
به گزارش دنیای اقتصاد، در واقع در چارچوب روابط رو به توسعه تهران و کاراکاس طی سال های اخیر، ایران از کشوری وارد کننده از آمریکای لاتین، به کشوری صادر کننده تبدیل شده است. در همین ارتباط رئیس جمهوری ونزوئلا صبح دیروز برای دیدار با مقامات ارشد ایران، وارد تهران شد و مورد استقبال مجید تخت روانچی معاون اروپا و آمریکای وزارت امور خارجه و محمدرضا نعمت زاده وزیر صنعت، معدن و تجارت قرار گرفت. مادورو در ادامه در مجموعه کاخ سعدآباد مورد استقبال رئیس جمهوری ایران قرار گرفت. روسای جمهور ایران و ونزوئلا با اشاره به آرمان ها، منافع و راهبردهای مشترک دو کشور نسبت به مسائل جهانی، منطقه ای و دوجانبه، بر توسعه و گسترش مناسبات اقتصادی، سیاسی و فرهنگی تهران- کاراکاس تاکید کردند. حسن روحانی در نشست مشترک با نیکولاس مادورو، با اشاره به روابط صمیمی و راهبردی دو کشور، گفت که توسعه روابط با کشورهای آمریکای لاتین از جمله ونزوئلا، از سیاست های دولت یازدهم است. به گزارش پایگاه اطلاع رسانی ریاست جمهوری، رئیس جمهوری ایران با ابراز خرسندی از حضور مادورو رئیس جمهوری ونزوئلا در تهران، آمادگی ایران را برای صدور کالا، خدمات فنی و مهندسی و سرمایه گذاری در ونزوئلا اعلام کرد و گفت: «امیدوارم با توافق های انجام شده در این سفر، شاهد توسعه تجارت و سرمایه گذاری، صادرات خدمات فنی و مهندسی، ایجاد صنایع دارویی، ادامه همکاری های دوجانبه در حوزه کشتی سازی و راه اندازی خط پرواز مشترک به منظور توسعه گردشگری باشیم. روحانی همچنین افزود: «جمهوری اسلامی ایران می تواند در زمینه مسکن، راه سازی، صنعت و محصولات غذایی و دارو، همکاری های لازم را با ونزوئلا به منظور رفع نیازهای این کشور داشته باشد.» رئیس جمهوری با تاکید بر اینکه در مسائل سیاسی و بین المللی، افکار و مواضع دو کشور نزدیک به یکدیگر است، خواستار همکاری های بیشتر دو کشور در عرصه سازمان های بین المللی، نظیر سازمان ملل متحد و سازمان کشورهای غیرمتعهد شد. رئیس شورای امنیت ملی کشور همچنین با اشاره به وضعیت بازار نفت، گفت: «بدون تردید همکاری کشورهای همسو در اوپک می تواند ضمن خنثی کردن برنامه های برخی قدرت ها علیه اوپک، به تثبیت قیمت قابل قبول برای نفت، در سال ۲۰۱۵ کمک کند.» رئیس جمهوری ونزوئلا نیز با اشاره به روابط خوب دو کشور در عرصه بین المللی و دوجانبه گفت: «ونزوئلا به دنبال گسترش روابط زیربنایی در همه زمینه ها به ویژه در عرصه اقتصادی و سیاسی با ایران است و این سفر می تواند روابط دوجانبه را در همه سطوح به بالاترین مرحله برساند.» نیکلاس مادورو با بیان اینکه تهران و کاراکاس در مبارزه با استکبار و تقویت بنیه اقتصادی دو کشور راهبردهای مشترکی دارند، خواستار تداوم حضور شرکت های ایرانی در حوزه ساخت مسکن، ایجاد صنایع دارویی و خودرو در کشورش شد. مادورو با اشاره به تحولات بازار نفت، خواستار همکاری کشورهای صادرکننده نفت برای بازگرداندن ثبات قیمت به این محصول استراتژیک شد. رئیس جمهوری ونزوئلا همچنین خواستار برقراری مجدد خط پروازی کاراکاس- تهران شد و گفت: «این خط پروازی می تواند زمینه آشنایی بیشتر ملت های دو کشور و نیز گسترش صدور محصولات را بیش از پیش فراهم آورد. خاطر نشان می شود که در سال ۲۰۰۷، ایران ایر، با همکاری کنویاسا، پرواز تهران-کاراکاس را از طریق دمشق برقرار ساخت.
سفر نفتی مادورو به ایران
انتشار خبر سفر نیکلاس مادورو رئیس جمهور ونزوئلا به کشورهای عضو اوپک در شرایطی است که روند سقوط قیمت نفت در بازارهای جهانی ادامه دارد. براساس اعلام دوچه بانک، ونزوئلا برای متعادل کردن بودجه خود در سال جاری میلادی به نفت بشکه ای ۱۱۷.۵ دلار احتیاج دارد. رئیس جمهور ونزوئلا برای مذاکره درباره کاهش قیمت نفت قرار است پس از ایران، به عربستان و الجزایر سفر کند. کاهش قیمت نفت مشکلات زیادی را برای کشورهای تولیدکننده از جمله ونزوئلا که برای تامین بودجه خود به درآمدهای نفتی وابسته هستند، ایجاد کرده است. خبرگزاری ای وی ان اعلام کرد، مادورو در این سفر درباره کاهش قیمت نفت مذاکره خواهد کرد.
روابط در بستر تاریخ
به لحاظ تاریخی، ونزوئلا در سال ۱۳۴۶ اقدام به تاسیس سفارت در تهران نمود و اولین سفیر این کشور کار خود را در ایران آغاز کرد. در سال ۱۳۵۱ نیز سفارت ایران در کاراکاس افتتاح شد و به این ترتیب روابط سیاسی کامل بین دو کشور در سطح سفارت برقرار شد. از این زمان تا پیروزی انقلاب اسلامی، دو کشور خصوصا در اوپک دارای همکاری نزدیکی بودند. از سال ۱۳۵۷ تا سال ۱۳۷۷ روابط عادی بین دوکشور برقرار بود، اما از این سال به بعد با روی کار آمدن هوگو چاوز و انتخاب او به عنوان رئیس جمهوری بولیواری ونزوئلا، فصل جدیدی در روابط فیمابین گشوده شد و با نزدیک تر شدن مواضع دو کشور به خصوص در عرصه بین المللی، به تدریج تحرک و پویایی بیشتری در مناسبات و همکاری های دوجانبه موجود، پدید آمد. هوگو چاوز، طی زمامداری خود ۱۰ بار به ایران سفر کرد و در مقابل، روسای جمهوری ایران هم طی این مدت ۹ بار از ونزوئلا رسما دیدار داشته اند. سید محمد خاتمی سه بار به ونزوئلا سفر کرد. در سفری که در سال ۲۰۰۵ به ونزوئلا داشت، چاوز نشان «اُردِن دِل لیبِرتادور» را به او اعطا کرد و او را مبارزی خستگی ناپذیر برای همه نهضت های راستین در جهان خواند. محمود احمدی نژاد نیز ۶ بار به کاراکاس سفر کرد که آخرین آن، سفر پرحاشیه ای بود که برای شرکت در مراسم تشییع چاوز رئیس جمهور فقید این کشور در اسفند ۱۳۹۱ انجام داد. احمدی نژاد به مناسبت درگذشت چاوز گفت که او زنده است تا عدالت و عشق و آزادی زنده است. او در ادامه گفت: تردید ندارم که او بازخواهد گشت و به همراه همه صالحان و حضرت مسیح (ع) و تنها باقیمانده از نسل پاکان، انسان کامل، خواهد آمد و جامعه بشری را در استقرار صلح و عدالت کامل و مهربانی و کمال یاری خواهد کرد. پیامی که با انتقادهای داخلی زیادی از سوی محافل اصولگرا روبه رو شد. در چهار سال اول ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد، ایران ۶ سفارتخانه جدید در آمریکای لاتین تاسیس کرد. در پرتو اراده سیاسی طرفین، تاکنون گام هایی در راستای همکاری های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی دو جانبه بر داشته شده که تجلی آن را می توان در قرار دادهای متعدد همکاری های علمی، فرهنگی و اقتصادی (خصوصا در بخش های خودروسازی، ساخت تراکتورو ماشین آلات کشاورزی، سیمان، صنایع دریایی، انرژی، نفت، پتروشیمی، صنایع شیر، لبنیات و غذایی، ساخت مسکن، صنایع پلاستیک، صنایع کوچک و متوسط، صدور خدمات فنی و مهندسی و همکاری های مالی و سرمایه گذاری) مشاهده کرد. در همین چارچوب و طی سفر سال ۱۳۸۸ چاوز به ایران، بانک مشترک دو کشور افتتاح شد. در بخش اقدامات فرهنگی هم می توان به نام گذاری خیابان هایی در دو پایتخت به نام یکدیگر اشاره کرد. به همین منظور، مجسمه حکیم عمر خیام در محل کتابخانه ملی و در جوار مقبره سیمون بولیوار نصب و خیابان تهران در کاراکاس به طور رسمی افتتاح شد. سپس در راستای عمل متقابل، خیابان و مجسمه سیمون بولیوار در تهران به وسیله چاوز در آبان ماه ۱۳۸۳ پرده برداری شد و همزمان تمبر مشترک دو کشور انتشار یافت.
اتحاد علیه آمریکا
چاوز بعد از پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری در سال ۱۹۹۸ میلادی، تلاش کرد تا سیاست خارجی مستقلانه ای را در منطقه آمریکای لاتین و درست در نقطه مقابل واشنگتن دنبال کند. هوگو چاوز و سیدمحمد خاتمی رئیس جمهور اصلاح طلب جمهوری اسلامی ایران که سیاست خارجی تنش زدایی را با غرب در پیش گرفته بود، پایه روابط نزدیک بین تهران و کاراکاس را ریختند، زیرا در آن سال ها قیمت نفت به دلیل بحران مالی و اقتصادی در منطقه آسیای جنوب شرقی به شدت کاهش یافته و به حدود ۸ تا ۱۰ دلار در بشکه رسیده بود. اما اوج رابطه دو کشور پس از سال ۲۰۰۵ میلادی و جانشین شدن «محمود احمدی نژاد» به جای سیدمحمد خاتمی بود. این دو رئیس جمهور علاوه بر اینکه دوستان نزدیکی بودند، اهداف مشترکی مانند مقابله با امپریالیسم آمریکا، جهان چند قطبی و تغییر در ساختار سازمان ملل متحد به ویژه شورای امنیت را دنبال می کردند. بسیاری از کشورهای غربی به ویژه آمریکا مدعی بودند که ایران با کمک ونزوئلا، تحریم های یکجانبه آمریکا و اتحادیه اروپا را نقض کرده و از آنها عبور می کند. همچنین گفته شد که رئیس جمهور سابق ونزوئلا نقشی مهم در دستیابی تهران و بوئنوس آیرس به تفاهم نامه ای برای تشکیل یک کمیته حقیقت یاب به منظور پایان دادن به مساله انفجار مرکز همیاری یهودیان آرژانتین در سال ۱۹۹۴ میلادی داشته است. در سال ۲۰۰۶، رسانه های ایرانی گزارش هایی مبنی بر علاقه ونزوئلا به فروش ۲۱ فروند جنگنده فالکون اف ۱۶ به ایران منتشر کردند. این شایعه ها توسط یکی از مشاوران هوگو چاوز به صورت ضمنی تایید شد. در پاسخ به این اظهارات، شان مک کورمک، سخنگوی وقت وزارت خارجه آمریکا به ونزوئلا هشدار داد که بدون اجازه کتبی ایالات متحده، ونزوئلا نمی تواند این تجهیزات نظامی- در اینجا جنگنده های اف ۱۶- را به کشوری ثالث منتقل کند. چاوز همچنین در دیدار سال ۲۰۱۰ از ایران، تهدیدهای حمله نظامی علیه ایران توسط چند کشور را محکوم کرد و گفت ما می دانیم که آنها نمی توانند انقلاب اسلامی را ناکام بگذارند. او گفت که باید برای رفع چنین تهدیدهای علنی اتحاد راهبردی را در زمینه های سیاسی، اقتصادی، فناوری، انرژی و اجتماعی تقویت کنیم. محمود احمدی نژاد نیز از ایده اتحاد راهبردی حمایت کرد و افزود که ما متحدیم و مصمم هستیم تا ناعدالتی ای را که بر جهان حاکم است پایان دهیم و آن را با نظم نوین جهانی مبتنی بر عدالت جایگزین کنیم. احمدی نژاد همچنین گفت که ایران و ونزوئلا بر این باورند که تنها نتیجه قلدربازی های امپریالیسم در سرتاسر جهان و بالاخص در آمریکای جنوبی، سقوط هر چه سریع تر قدرت های امپریالیستی خواهد بود. اما مرگ ناگهانی چاوز در ۲۰۱۳ و پایان ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد، شرایط را تغییر داد.
به خصوص که روی کارآمدن دولت حسن روحانی با شعار عقلانیت و اعتدال و پیگیری سیاست تنش زدایی نشان داد که میراث معنوی چاوز-احمدی نژاد به عنوان دو متحد دوردست در مقطع کنونی دیگر خریداری ندارد. علاوه بر این موضوع باید گفت که بهبود روابط کوبا با آمریکا در چند هفته گذشته نیز مساله ای است که به زعم کارشناسان می تواند گفتمان چپ را در آمریکای لاتین با وضعیت جدیدی روبه رو سازد. به نظر می رسد که در مقطع کنونی آنچه که بیش از همه برای ایران مهم است، همکاری ها و تبادلات اقتصادی، همراهی کشورهای همسو در اوپک و حفظ نفوذ ایران در آمریکای لاتین است که می تواند بخشی از گفتمان سیاست خارجی دولت یازدهم در تعامل بهتر با کشورهای جهان باشد.
