از کالبد شکافی بنزین پتروشیمی تا انتظار برای صادرات

اقتصاد ایرانی: بنزین همواره به دلیل بالا بودن مصرف آن در کشور و آثار قیمتی آن بر روی تعیین قیمت کالاهای دیگر و در نهایت نرخ تورم از جمله حامل های انرژی است که اهمیت بسیاری برای مردم و مسوولان دارد.

به گزارش ایسنا، اهمیت این کالای استراتژیک تا جایی است که طی سال های گذشته با توجه به نیاز کشور به این فراورده نفتی، واردات آن از سوی برخی کشورها تحریم شد تا کشور تحت فشار بیشتری قرار بگیرد، اما در همان زمان طرحی در وزات نفت دولت دهم اجرا شد که طی یک سال گذشته سر و صداهای بسیاری را به پا کرده است. این طرح که همان تولید بنزین با استفاده از ریفورمیت پتروشیمی ها بود، اگرچه بنا به اقتضای شرایط آن روز توانست کشور را در تامین بنزین کشور تا حدودی خودکفا کند اما همواره به دلیل نقش بالای این نوع بنزین در آلایندگی هوای کشور زیر سوال بود و از سوی عده ای با انتقاد مواجه شد تا جایی که در دولت یازدهم با توجه به رفع برخی محدودیت ها در زمینه واردات بنزین، تولید این نوع بنزین متوقف و واردات بنزین یورو۴ جایگزین شد.

اما با گذشت ماه ها از این موضوع همچنان اختلاف نظرها در زمینه آلایندگی بنزین پتروشیمی ها وجود دارد و حتی کار به جایی رسید که مبدع این نوع بنزین ادعا کرد که اگر طرح در دولت دهم به صورت کامل اجرا می شد، بنزین تولید استانداردهای لازم را دارا بود.

در این زمینه معاون مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی ایران، با تشریح جزییات توقف تولید بنزین پتروشیمی، به چگونگی توزیع بنزین و گازوییل یورو ۴ در کشور اشاره و اعلام کرد: در پی به بهره برداری رسیدن پالایشگاه ستاره خلیج فارس، ایران به صادر کننده بنزین تبدیل خواهد شد و بنزین ایران به کشورهای افغانستان، پاکستان، قرقیزستان و عراق صادر می شود.

آنچه در ادامه می آید مشروح گفتگو با شاهرخ خسروانی است...

به عنوان سئوال اول مایلم بپرسم موضوع آلایندگی بنزین پتروشیمی ها به کجا رسید؟ نزدیک به یک سال است که این مباحث مطرح می شود و همچنان ادامه دارد.

ببینید اصلا پتروشیمی ها بنزین تولید نمی کرده و نمی کنند و هیچ گاه نه وزارت نفت و نه شرکت ملی پالایش و پخش فراورده های نفتی اعلام نکردند که پتروشیمی ها بنزین تولید می کنند، در واقع آن چه که در پتروشیمی ها تولید می شود ریفورمیت است که به عنوان مولفه اصلی با اجزای دیگر ترکیب می شود و در نهایت تبدیل به بنزین می شود. بنابراین آن چه که از دو پتروشیمی بندر امام و نوری دریافت شده ریفورمیت بوده است؛ البته در برهه ای به میزان جزئی از پتروشیمی بوعلی نیز ریفومیت دریافت شده که به دلیل ناچیز بودن آن در محاسبات آورده نمی شود؛ اما در ریفورمیت دریافتی از این دو مجتمع، میزان مواد آلاینده زیست محیطی که همان بنزن و آروماتیک است بیش از حد استاندارد بوده است.

اما همیشه گفته ایم که ریفورمیت پتروشیمی ها که به عنوان اکتان افزا استفاده می شود، اگر با بنزین یورو ۴ وارداتی جایگزین شود فاکتورهای آلاینده زیست محیطی که همان بنزن و آروماتیک است را در مجموعه بنزین تولیدی کشور به حد قابل توجهی کاهش می دهد. به عنوان مثال اگر بنزن ریفورمیت پتروشیمی بندرامام ۱۰ درصد است برای این که آن را به یک درصد برسانیم باید با ۹ برابر حجم خودش با موادی که بنزن ندارد ترکیب شود.

سئوال این جاست که آیا بنزن موجود در بنزین کلیه پالایشگاه های کشور استاندارد است؟

خیر، تنها بنزن بنزین دوپالایشگاه امام خمینی شازند و پالایشگاه تبریز یک درصد است که در پالایشگاه شازند طرح توسعه ای اجرا شده و ارتقا کیفیت کلیه محصولات از جمله بنزین صورت گرفته، در پالایشگاه تبریز نیز واحد بنزن زدایی ایجاد شده است و به طور متوسط میزان بنزن در بنزین کلیه پالایشگاه های کشور به استثنای اراک و تبریز، پس از ترکیب با ریفورمیت پتروشیمی ها به حدود دو درصد می رسد، اما اگر این بنزین با بنزین یورو ۴ وارداتی ترکیب شود میزان بنزن به ۱.۵۶ درصد کاهش می یابد که در ظاهر اتفاق مهمی نیست اما این کاهش میزان بنزن بسیار اهمیت دارد.

بنابراین قطع شدن تولید بنزین با ریفورمیت پتروشیمی ها به دلیل بالا بودن میزان بنزن و آروماتیک موجود در آن بوده است و ترکیب آن با بنزین کل کشور میزان بنزن را ۰.۴۴ افزایش می دهد که این بسیار مهم است و تاثیر بسیاری در شاخص های زیست محیطی دارد.

با چنین شرایطی آیا تولید بنزین با ریفورمیت پتروشیمی ها که گفته می شود گران تر از بنزین وارداتی تمام می شد و در آلودگی هوا نقش داشت منطقی بود؟

ببینید در برهه ای از زمان به دلیل برخی از اقتضائات و شرایط کشور تولید بنزین با ریفورمیت پتروشیمی ها در دستور کار قرار گرفت که کسی در مورد این امر سوالی ندارد، اما امروز محدودیت های آن دوران وجود ندارد؛ کما اینکه بنزین یورو ۴ وارد کشور می کنیم. به همین منظور از دی ماه سال گذشته تصمیم گرفته شد که تولید بنزین با ریفورمیت پتروشیمی ها قطع شود، در آن زمان با توجه به این که مصرف بنزین حدود روزانه ۶۸ میلیون لیتر و میزان تولید ۵۹ میلیون لیتر بود در ادامه این روند طبق مصوبه هیات دولت که پس از مصوبه هیات دولت در ۱۰ اردییهشت ماه سال جاری، دریافت ریفورمیت از پتروشیمی ها به منظور تولید بنزین متوقف شد.

البته هیات دولت برای اجرای این مصوبه سه ماه به شرکت پالایش و پخش فراورده های نفتی فرصت داده بود که در این راستا دریافت ریفورمیت از پتروشیمی بندر امام در اردییهشت ماه و پتروشیمی نوری در خرداد ماه قطع شد و برنامه ریزی جدید برای واردات بنزین در دستور کار قرار گرفت، اما هم زمان شرکت ملی پالایش و پخش فراورده های نفتی در ۲۱ اردیبهشت ماه تقاضای وارادات بنزین و میزان آن را به امور بین الملل شرکت نفت اعلام کرد، امور بین الملل نیز دو ماه فرصت خواست که بنزین با استاندارد یورو ۴ را وارد کشور کند.

پس بنزین یورو ۴ از چه زمانی وارد کشور شد؟

اولین محموله بنزین یورو ۴، در روز ۱۵ تیرماه وارد کشور شد و از آن زمان تا کنون به طور متوسط روزانه ۴ میلیون لیتر بنزین وارد کشور شده است.

اما قبل از ۱۵ تیرماه نیز بنزین به کشور وارد می شده و حتی اسنادی وجود دارد مبنی بر این که در دولت دهم نیز بنزین وارد می شده است.

اساسا طی ۲۰ سال گذشته بنزین به کشور وارد شده اما آنچه که تا پیش از ۱۵ تیرماه به کشور وارد شده یورو ۴ نبوده و ترکیبی از بنزین یورو۲ و یورو ۳ بوده است، اما میزان واردات طی سال های گذشته متفاوت و از روزانه سه میلیون لیتر تا ۱۵ میلیون لیتر متغیر بوده است.

به واردات بنزین طی ۲۰ سال گذشته اشاره کردید. آیا در آن زمانی که اقدام به تولید بنزین با ریفورمیت پتروشیمی ها کردید امکان واردات وجود نداشت؟

همیشه واردات بنزین صورت گرفته اما در فاصله زمانی سال های ۸۹ تا ۹۱ به دلیلی تحریم های بین المللی امکان واردات بنزین وجود نداشت و به همین دلیل تولید بنزین با ریفورمیت در دستور کار قرار گرفت، در آن برهه زمانی این امر ضرورت داشته و شرایط ایجاب می کرده که بنزین به این روش در کشور تولید شود.

اما مبدع تولید بنزین با ریفورمیت پتروشیمی ها مدعی شده که اگر روند تولید بنزین به طور کامل و بر اساس فرمول موجود انجام می شد ،بنزین تولید شده از استانداردهای لازم برخوردار بود.

ببینید ایشان ادعایی کرده و افراد ذی ربط باید پاسخگو باشند. ما دنبال این مسئله نیستیم، شرکت ملی پالایش و پخش فراورده های نفتی به عنوان متولی تولید و توزیع بنزین کشور استانداردهایی را اعلام کرده که باید تامین شود و معتقدیم که بنزین تولیدی با ریفورمیت پتروشیمی استانداردهای ما را تامین نمی کرد و اکنون هم به امور بین الملل شرکت ملی نفت اعلام کرده ایم که بر اساس مشخصات تعیین شده بنزین وارد کشور کند.

این مشخصات را چه کسی تعیین می کند شرکت پالایش و پخش، سازمان استاندارد و یا محیط زیست؟

آن چیزی که اعلام شده بر اساس استاندارد یورو ۴ بین المللی است و سازمان استاندارد نیز بر آن صحه گذاشته و در اردیبهشت ماه سال جاری در هیات مدیره شرکت ملی پالایش و پخش فراورده های نفتی مصوب شده است و به کلیه سازمان های ذیربط مانند پالایشگاه ها، اداره پخش، امور بین الملل،اداره نظارت بر صادرات و واردات فراورده های نفتی و ... ابلاغ شده است.

نقش سازمان استاندارد و محیط زیست در روند واردات بنزین چیست؟

از وظایف سازمان محیط زیست نیست که بر کیفیت بنزین وارداتی نظارت کند؛ اما بر عواملی که باعث آلودگی محیط زیست و هوا می شود نظارت می کند و با توجه به نقش بنزین در آلایندگی محیط زیست، استانداردی را اعلام می کند که باید بر اساس آن بنزین با آن استاندارد توزیع شود. اما اداره استاندارد در بحث واردات دخیل است و باید بنزین وارداتی را تایید کند و بنا شده که نظارت را به صورت موازی انجام دهند. اما سازمان استاندارد تا چندی پیش فاقد آزمایشگاه برای آزمایش بنزین وارداتی بوده است، اما به تازگی با کمک وزارت نفت طی سال های اخیر آزمایشگاهی در بندرعباس افتتاح کرده و تا کنون آزمایشگاه متعلق به شرکت پالایش و پخش را قبول داشته است. در این راستا بنا شده سازمان استاندارد، هر وقت آزمایش لازم را انجام دادند در صورتی که بنزین وارداتی فاقد استاندارد یورو4 بود، اعلام کنند تا جریمه را از فروشنده دریاقت کرده و در صورت صلاحدید قرارداد با آن فروشنده فسخ شود.

استاندارد بودن و یا نبودن بنزین وارداتی چگونه مشخص می شود؟

امور بین الملل شرکت ملی نفت استاندارد مورد نظر را به شرکت فروشنده بنزین اعلام می کند، شرکت فروشنده در مبدا، نمونه ای از محموله تولید شده را مورد آزمایش قرار می دهد و پس از تایید و مهر کردن نتیجه را به امور بین الملل اعلام می کند، امور بین الملل پس از مطابقت این نتیجه با مشخصات مورد نظر شرکت پالایش و پخش، اجازه حرکت محموله را می دهد که یا در بندر ماهشهر یا بندرعباس تخلیه می شود، این محموله پس از ورود به کشور و پیش از تخلیه، با حضور نماینده آزمایشگاه معتمد منطقه که در بندر عباس آزمایشگاه پالایشگاه بندر عباس و در ماهشهر آزمایشگاه پالایشگاه آبادان است و همچنین با حضور نماینده اداره نظارت بر صادرات وزارت نفت، نماینده شرکت پخش و نماینده فروشنده،مورد نمونه گیری و آزمایش قرار می گیرد و در صورتی که مطابق با استاندارد بود هر 4 نماینده سند بنزین وارداتی را مهر زده و سپس اجازه تخلیه کشتی صادر می شود.

روند توزیع بنزین وارداتی در کشور به چه صورت است؟

بخشی از بنزین وارداتی برای جبران کمبود بنزین سوپر در کشور عرضه و بخش دیگر نیز به عنوان اکتان افزا با بنزین تولید داخل ترکیب و در شهرها عرضه می شود.

بنزین یورو ۴ کلانشهرها چگونه تامین می شود و اساسا چه میزان بنزین یورو ۴ در کشور تولید می شود؟

تا دی ماه سال گذشته بنزین یورو ۴ پالایشگاه شازند اراک که معادل روزانه ۱۴ تا ۱۵ میلیون لیتر در روز بود با بنزین کل کشور ترکیب می شد اما از آن زمان بنا شد که بنزین یورو ۴ شازند فقط در کلانشهرهایی که در معرض آلودگی قرار دارند توزیع شود، بنابراین در گام اول توزیع بنزین یورو ۴ در شهر اراک آغاز شد و سپس تهران و کرج تحت پوشش قرار گرفتند. از مرداد ماه نیز شهر تبریز و سپس شهر اصفهان از محل تولید بنزین یورو ۴ پالایشگاه های تبریز و اصفهان تحت پوشش توزیع بنزین یورو ۴ قرار گرفته اند. برای شهر مشهد نیز از چند ماه گذشته ذخیره سازی بنزین یورو ۴ از محل بنزین وارداتی آغاز و عرضه بنزین یورو ۴ در شهر مشهد به صورت محدود شروع شده است و تا پایان امسال تمام این شهر تحت پوشش قرار می گیرد. در اهواز نیز با به بهره برداری رسیدن طرح توسعه ای پالایشگاه آبادان توزیع بنزین یورو ۴ آغاز خواهد شد. در مورد شیراز نیز برنامه این است که بنزین یورو ۴ با ایجاد امکانات از محل بنزین وارداتی تامین شود.

اما مصرف بنزین حدود ۷۰ میلیون لیتر است و میزان واردات فاصله بین تولید و مصرف را پوشش نمی دهد، این کمبود چگونه جبران می شود؟

سال گذشته میزان تولید ۵۹ میلیون لیتر و میزان مصرف ۶۸ میلیون لیتر در روز بود، بنابراین برآورد این بود که در سال جاری مصرف به بیش از ۷۰ میلیون لیتر برسد و با توجه به قطع تولید بنزین با ریفورمیت پتروشیمی ها برآورد این بود که میزان واردات به روزانه ۱۰ میلیون لیتر برسد اما در عمل به طور متوسط روزانه ۵ میلیون لیتر بوده است.

پس نیاز موجود چگونه تامین شد؟

بخشی از این نیاز از محل افزایش تولید جبران شد به طوری که میزان تولید به روزانه حدود ۶۲ میلیون لیتر رسید، همچنین افزایش قیمت بنزین نیز تا حدودی توانست از افزایش میزان مصرف جلوگیری کند.

بنابراین واردات بنزین به کشور تابع سه فاکتور است: میزان مصرف، میزان تولید داخل کشور و حجم بنزین ذخیره شده در داخل کشور .

میزان ذخایر بنزین کشور اکنون به چه صورت است؟

این عدد را نمی توان اعلام کرد اما وضعیت مطلوب است. در واقع خط قرمزی داریم که بر اساس آن عمل می کنیم و هیچ گاه ذخایر بنزین کشور از آن خط قرمز پایین تر نمی آید.

بنزین تولیدی با ریفورمیت پتروشیمی ها در کدام شهرها توزیع می شد؟

ببینید بیش از۳۰ میلیون لیتر از مصرف روزانه بنزین در کشور مربوط به نیمه بالایی پایتخت بوده و در شهرهایی مانند گیلان، مازندران، بخش هایی از همدان و زنجان و ... مصرف می شود که از این میزان ۶ میلیون لیتر در تهران و ۱۴ میلیون لیتر در اراک تولید می شود، و مابقی احتمالا طی سال های گذشته از ریفورمیت پتروشیمی ها تامین شده البته اظهاراتی وجود دارد مبنی بر این که در تهران بنزین پتروشیمی ها توزیع نشده است، به هر حال احتمال توزیع بنزین پتروشیمی ها در تهران وجود دارد اما ما هیچ گاه ادعا نکردیم که هوای تهران را بنزین پتروشیمی ها آلوده کرد، بلکه معتقدیم بنزینی که در کشور مصرف می شود دارای بنزن بیش از حد استاندارد بود و آثار سوء ریفورمیت در کل بنزین توزیعی در کشور زیاد بود بنابراین اعلام کردیم که به جای بنزین پتروشیمی ها، بنزین یورو ۴ وارد شود.

چشم انداز موجود در زمینه تولید بنزین یورو ۴ به چه صورت است؟

طبق برنامه موجود تکلیف شده تا همه پالایشگاه ها تا پایان سال ۹۵ طرح توسعه برای ارتقا کیفیت بنزین تولیدی را عملیاتی کنند و در این راستا مهم ترین طرح در دست اجرا،پروژه پالایشگاه ستاره خلیج فارس است که تا پایان سال ۱۳۹۴ به بهره برداری می رسد و از نیمه دوم سال ۹۴ تا پایان سال، ۳۶ میلیون متر بنزین یورو ۴ به میزان تولید کشور اضافه می شود. به علاوه ۴ میلیون لیتر بنزین با اجرای طرح توسعه پالایشگاه آبادان، ۱۵ میلیون لیتر در پالایشگاه اراک، ۶ میلیون لیتر در اصفهان بنزین یورو ۴ تولید می شود که در مجموع با احتساب تولید ستاره خلیج فارس ۶۰ میلیون لیتر بنزین یورو ۴ در کشور تولید خواهد شد و مابقی تولید که بیش از نیاز باشد به کشورهایی مانند افغانستان، پاکستان،ترکمنستان،قرقیزستان و عراق صادر می شود. بر این اساس تا پایان سال ۹۵ پالایشگاه هایی که طرح توسعه اجرا نکرده باشند، دولت بنزین شان را تحویل نمی گیرد و باید بنزین تولیدی خود را به مشتریان خارجی بفروشند و برای صادرات برنامه ریزی کنند.

برنامه ریزی برای توزیع گازوییل یورو ۴ به چه صورت است با توجه به این که گازوییل نیز در آلودگی هوا نقش دارد؟

کل مصرف گازوییل در کشور حدود ۱۰۰ میلیون لیتر است ،اما در ۸  کلانشهری که در اولویت توزیع بنزین یورو ۴ قرار گرفته و با آلودگی هوا روبه رو هستند در مجموع روزانه ۱۰ میلیون لیتر گازوییل مصرف می شود و تولید گازوییل یورو ۴ در حال حاضر حدود ۲۴ میلیون لیتر است و کلانشهرهای اراک،تبریز و کرج تحت پوشش گازوییل یورو ۴ قرار دارند و در شهر مشهد نیز از حدود چهار ماه گذشته توزیع گازوییل یورو ۴ آغاز شده است، در اصفهان نیز توزیع گازوییل یورو ۴ آغاز شده و در شیراز نیز گازوییل کم گوگرد توزیع می کنیم، بنابراین در زمینه توزیع گازوییل در کلانشهرها مشکل نداریم و میزان تولید کفاف مصرف را می دهد به علاوه اینکه اوایل سال آینده ۱۰ میلیون لیتر گازوییل نیز از پالایشگاه بندرعباس وارد سرویس می شود، اما در اینجا مشکل انتقال داریم زیرا گازوییل یورو ۴ در اراک و تهران و بندرعباس تولید می شود اما شهرها پراکنده هستند که در این راستا در حال برنامه ریزی برای رفع مشکل انتقال هستیم.