پایان رویای قیمت‌های بالای نفت

اقتصاد ایرانی: قیمت نفت در سرازیری قرار گرفته است. برای مثال هر بشکه نفت وست تگزاس اینترمدیت که در پایان سال گذشته میلادی تقریبا ۱۰۰ دلار معامله می شد اینک برای تحویل در ماه ژانویه آینده به کمتراز ۶۰ دلار رسیده که کاهش تقریبا یک سومی پیدا کرده است.  این خبری خوش برای مردم کشورهای مصرف کننده نفت و خبری بد برای تولیدکنندگان این کالا است.
به گزارش دنیای اقتصاد، به واقع شرایط چند سال اخیر را که قیمت هر بشکه نفت به صد دلار و بالاتر رسید باید شرایطی استثنایی و غیرعادی قلمداد کرد. چون اگر به روند قیمت نفت در طول تاریخ شصت و چند ساله اوپک نگاه کنیم تنها در دو مقطع شاهد اوج گرفتن قیمت های نفت بوده ایم: اولی هنگام تحریم نفتی اعراب و به دنبال آن وقوع انقلاب ایران در دهه ۱۹۷۰ که عرضه نفت به شدت کاهش یافت و دیگری در دهه گذشته به دلیل رشد شدید و دور از انتظار تقاضا از سوی کشورهای نوظهور به ویژه چین که موتور محرک اقتصاد جهان شدند.
اما در سایر زمان ها قیمت نفت بسیار پایین و یکنواخت بوده است. برای نمونه اگر به روند طولانی ۲۰ ساله از ۱۹۸۵ تا ۲۰۰۵ نگاه کنیم، قیمت نفت حتی به شکل تعدیل یافته با قیمت های امروزی آن، معمولا در دامنه بین ۲۰ تا ۴۰ دلار نوسان داشته است؛ بنابراین قابل پیش بینی است که قیمت نفت در ماه های پیش رو دوباره سیر کاهشی یافته و برای مدت طولانی چند ساله اگر نگوییم یک یا دو دهه در محدوده ۵۰  تا ۷۰ دلار در هر بشکه باقی بماند.
هر زمان قیمت نفت افزایش شدیدی می یابد، مصرف کنندگان انگیزه قوی برای کاهش مصرف انرژی پیدا می کنند و به بنگاه ها نیز انگیزه قدرتمندتری می دهد تا روش های جدید و کارآتر در تولید خودروها، ساختمان ها و کارخانه ها پیدا کنند که انرژی کمتری مصرف می کنند. قیمت بالای نفت همچنین اختراع فناوری های نو را تشویق می کند تا به اکتشاف و بهره برداری از ذخایر نفتی نامتعارف دست نخورده بپردازند و نیز به سراغ منابع انرژی جایگزین بروند. وقوع همین اتفاقات پس از جهش قیمت نفت در دهه ۱۹۷۰ بود که در جهت کاهش قیمت نفت در دهه های بعد از آن عمل کرد. همین اثرات انگیزشی نیز اینک وارد صحنه شده اند تا دوباره قیمت نفت را برای سال های آتی در جهت کاهشی هدایت کنند.
با اینکه کمیابی و منابع محدود واقعیت گریزناپذیر زندگی بشر است، اما نمی توان عامل قدرتمند فناوری و نوآوری های علمی را در رشد و پیشرفت اقتصادی بشر نادیده گرفت که توانسته است بر عامل کمیابی تا حدودی غلبه کند. وجود سازوکار قیمت ها و کارکرد بازارهای آزاد از هر دو سوی عرضه و تقاضا این امکان را به بشر داده است تا کالاها و خدمات بیشتری تولید و مصرف کنند، در حالی که قیمت مواد اولیه کمیاب از جمله نفت برای تولید آن کالاها و خدمات ثابت بماند یا حتی کاهش یابد. اینک ما مانده ایم و تجربه چندباره کاهش قیمت نفت بدون اینکه از تجربیات گذشته خود و دیگران درس بگیریم؛ یعنی با تمام شعارها و هشدارهایی که نسبت به وابستگی اقتصاد به نفت داده می شد این واقعیت تلخ کماکان باقی است که اقتصاد ایران یک اقتصاد نفتی باقی مانده است و متاسفانه حیات و ممات ما تا حد زیادی همچنان به تولید و فروش این کالا وابسته است.