موجودی ذخایر سدهای ایران

اقتصاد ایرانی: بر اساس آمار منتشرشده، در سال آبی ۹۳-۹۲ (از ابتدای مهرماه ۹۲ تا پایان شهریورماه ۹۳)، سدهای «لار»، «سفیدرود»، «شهرچای»، «دوستی» و «درودزن» به ترتیب با بیشترین افت ذخایر آبی نسبت به سال ماقبل آن مواجه شده اند. بحران کمبود آب در ۵۱۷ شهر بزرگ و کوچک کشور در حالی است که از میان ۱۸ سد مهم ایران، تغییرات حجم مخزن ۱۲ سد نسبت به سال آبی ماقبل منفی است.
به گزارش دنیای اقتصاد، در حالی مقامات مسوول در وزارت نیرو از بحران کمبود آب در ۵۱۷ شهر بزرگ و کوچک کشور خبر می دهند که بررسی وضعیت منابع سدهای مهم آب شرب کشور در سال آبی ۹۳-۹۲ نیز نشان می دهد که از میان ۱۸ سد مهم کشور، تغییرات حجم مخزن ۱۲ سد نسبت به سال آبی ماقبل آن منفی است.
بر اساس آمار منتشر شده، سدهای لار، سفیدرود، شهرچای، دوستی و درودزن به ترتیب با بیشترین افت ذخایر در سال آبی ۹۳-۹۲ نسبت به سال ماقبل آن مواجه شده اند. آمارها نشان می دهد که تنها ۳/۳ درصد از سد لار پر آب است که نسبت به سال ماقبل آبی (۷/۶ درصد) با افت ۱/۵۰ درصدی حجم آب روبه رو است. سد سفیدرود نیز از نظر کاهش ذخایر آبی در رتبه دوم قرار گرفته است؛ به طوری که در حال حاضر تنها ۹/۹ درصد از حجم مخزن این سد پر آب است که نسبت به سال ماقبل با حجم ذخیره ۱۶ درصدی، بیش از ۳۸ درصد افت ذخیره آب را در این سد شاهد هستیم. این سد که در محل پیوستن دو رود قزل اوزن و شاهرود در نزدیکی منجیل ساخته شده، برای تنظیم آب این دو رود برای کشاورزی در دشت گیلان و نیز تولید برق به کار می رود. حجم مفید مخزن سد سفیدرود ۱۰۵۰ میلیون مترمکعب است که در پایان شهریور سال جاری، ۸/۱۰۳ میلیون مترمکعب آب پشت این سد وجود داشت، در حالی که حجم آب ذخیره شده در سد سفیدرود در زمان مشابه سال گذشته ۳/۱۶۸ میلیون مترمکعب بود.
سد شهرچای سومین سد مهم تامین آب شرب کشور است که با افت ذخیره آب ۲/۲۹ درصدی مواجه شده است؛ در حال حاضر کمتر از نیمی از مخزن این سد (یعنی ۲/۴۹ درصد) پر آب است.
سد دوستی نیز از لحاظ افت ذخایر در رتبه چهارم قرار دارد؛ به طوری که حجم ذخیره این سد با افت ۲/۲۲ درصد روبه رو است. سد دوستی در مرز ایران و ترکمنستان و روی رودخانه مرزی هریرود در ۷۵ کیلومتری شهرستان سرخس در شمال شرق خراسان رضوی احداث شده است.
دریاچه پشت این سد؛ آب آشامیدنی شهر مشهد و آب کشاورزی روستاهای واقع در منطقه؛ چه در ایران و چه در ترکمنستان را تامین می کند.
حجم مفید مخزن سد دوستی ۱۲۵۰ میلیون مترمکعب است که در پایان شهریور سال جاری، ۶/۳۳۲ میلیون مترمکعب آب پشت این سد وجود داشت، در حالی که حجم آب ذخیره شده در سد دوستی در زمان مشابه سال گذشته ۳/۴۲۷ میلیون مترمکعب بود. از سوی دیگر درودزن نیز دیگر سد مهم تامین آب شرب کشور است که افت ۷/۲۰ درصدی حجم ذخایر را در این سد شاهد هستیم. 
سد درودزن در استان فارس در پنجاه کیلومتری شمال غرب مرودشت و روی رود کر ساخته شده است. تامین آب آشامیدنی و کشاورزی منطقه مرودشت و کامفیروز از کاربردهای این سد است.
حجم مفید مخزن سد درودزن ۹۶۰ میلیون مترمکعب است که در پایان شهریور سال جاری، ۱/۳۳۲ میلیون مترمکعب آب پشت این سد وجود داشت، در حالی که حجم آب ذخیره شده در سد درودزن در زمان مشابه سال گذشته ۶/۴۱۸ میلیون مترمکعب بود. بر اساس داده های جدول سد زاینده رود بیشترین افزایش حجم ذخایر را تجربه کرده است، با این حال هنوز ۳۳ درصد از حجم مخزن این سد پر آب است.
سد زاینده رود روی رودخانه زاینده رود در استان اصفهان قرار دارد. تولید برق، کنترل سیلاب های فصلی، تنظیم آب کشاورزی مورد نیاز بیش از ۱۰۰ هزار هکتار از اراضی دشت اصفهان و تامین آب مورد نیاز صنایع مستقر در اصفهان از کاربردهای این سد است. حجم مفید مخزن سد زاینده رود ۱۲۶۳ میلیون مترمکعب است که در پایان شهریور سال جاری، ۷/۴۱۶ میلیون مترمکعب آب پشت این سد وجود داشت، در حالی که حجم آب ذخیره شده در سد زاینده رود در زمان مشابه سال گذشته فقط ۷/۱۳۵ میلیون مترمکعب بود که از افزایش ۲۰۷ درصدی حجم آب پشت این سد حکایت دارد.
آمار ذخایر سدهای مهم آب کشور در حالی منتشر شده که در حال حاضر ۵۱۷  شهر بزرگ و کوچک کشور با بحران کمبود آب شرب مواجه است که دلایل آن کاهش نزولات جوی و برداشت بیش از حد منابع آب سطحی و زیرزمینی عنوان می شود. از سوی دیگر سرانه آب تجدیدشونده در ایران از سال ۱۳۳۵ تا سال ۱۳۹۲، بیش از ۵۰۰ درصد کاهش یافته است. در کنار این موارد رشد جمعیت، افزایش رفاه در اثر توسعه و در نتیجه افزایش مصرف آب شهری و صنعتی، توسعه نامتقارن سامانه های تامین و توزیع به ویژه سامانه های ذخیره سازی در شبکه، افزایش میزان حداکثر دما و مدت زمان دوام آن و پایین بودن تعرفه آب از جمله عوامل تشدیدکننده کم آبی در کشور است.
آمارها نشان می دهد که متوسط بارندگی سالانه در کل کشور (متوسط بارندگی در ایران در سال آبی گذشته ۲۱۴ میلی متر ثبت شد) حدود ۳۱ درصد متوسط بارندگی آسیا (۶۴۵ میلی متر) و ۲۸ درصد متوسط بارندگی جهان (۷۵۰ میلی متر) است. به این مساله، توزیع ناهمگن بارش در سطح کشور را نیز باید افزود. کشور ایران از لحاظ جغرافیایی در کمربند خشک و نیمه خشک کره زمین واقع شده و ۹۰ درصد از مساحت آن جزو مناطق خشک و نیمه خشک است، به شکلی که ۵۶ درصد از مجموع بارندگی سالانه ایران، تنها در ۳۰ درصد از پهنه کشور می بارد و اگر نگاهی به متوسط بارندگی کلان شهرهای کشور طی ۴۰ سال گذشته داشته باشیم، بندرانزلی با ۱۶۷۵ میلی متر و یزد با ۵۳ میلی متر بیشترین و کمترین مقدار را داشته اند.
در کنار کمبود ذخایر آبی، صنعت آب کشور با چالش های پنج گانه ای نیز روبه رو هستند؛ به طوری که نمایندگان مردم در پارلمان این چالش ها را به پنج بخش اصلی تقسیم کرده اند و برنامه ریزی برای بهینه سازی مصرف را به عنوان یکی از اولویت های اصلی دولت و مجلس مورد تاکید قرار داده اند.

چالش مصارف آب
چالش اول در حوزه مباحث مصارف آب است. افزایش تقاضای آب به دلیل رشد جمعیت، تغییر مصارف (کاربری) و توسعه بی رویه شهرها و به تبع آن افزایش تعداد انشعابات آب (به ویژه مسکن مهر)؛ پیش بینی سیاست های افزایش جمعیت کشور برای سال های آتی؛ توزیع ناموزون جمعیت، پدیده شهرنشینی و رشد حاشیه نشینی در اطراف شهرهای بزرگ؛ عدم تناسب رشد جمعیت با رشد زیرساخت های آب و فاضلاب (ناشی از عدم رعایت ضوابط طرح های جامع)؛ نازل بودن تعرفه آب در مقایسه با سایر خدمات شهری از جمله چالش های این صنعت در مصارف آب است.

چالش مباحث مالی 
در بخش دیگر این طرح با بررسی چالش مباحث مالی در صنعت آب آمده است: عدم تخصیص به موقع و کامل اعتبارات مورد نیاز جهت توسعه زیرساخت های آب و فاضلاب؛ عدم امکان نگهداری و بهره برداری مناسب به دلیل واقعی نبودن تعرفه ها و نبود ردیف اعتبار بهره برداری؛ به تعویق افتادن بازسازی و ارتقای به موقع تاسیسات آب شرب؛ کمبود ظرفیت مخازن ذخیره آب در شبکه توزیع شهری؛ عدم امکان کاهش هدررفت آب به میزان تعهد شده در برنامه پنجم توسعه کشور (سالانه ۷/۱ درصد) در شبکه های توزیع؛ نیاز به انتقال آب از راه دور و درنتیجه افزایش طول خطوط انتقال، پمپاژ و افزایش هزینه های تعمیر و نگهداری از جمله چالش های مالی در صنعت آب است.

چالش تامین آب شرب
سومین چالش مورد بررسی در این طرح به تامین آب شرب مربوط می شود؛ به طوری که کاهش آبدهی منابع تامین آب شرب در اثر تداوم خشکسالی برای چهاردهمین سال متوالی؛ تغییر رژیم و توزیع ناهمگن بارندگی؛ برداشت بیش از حد از منابع آب تجدیدپذیر کشور (بیش از ۸۰ درصد) و کمبود آب شرب در ۵۱۷شهر کشور با توجه به کاهش تولید و افزایش مصرف آب از جمله مواردی است که تامین آب شرب را با مشکل روبه رو کرده است.

چالش کیفیت آب شرب
کیفیت آب شرب نیز از دیگر مواردی است که در این طرح به آن اشاره شده است. تاثیرپذیری کیفیت آب شرب در اثر استفاده بی رویه و غیراصولی از سموم و کودهای شیمیایی کشاورزی و ورود زهکش های آن به منابع تامین آب، همچنین دفع ناصحیح فاضلاب ها و پسماندهای شهری و صنعتی از دیگر چالش های این بخش است. افزایش غلظت آلاینده های آب در اثر بیلان منفی منابع آب زیرزمینی (شوری، نیترات و فلزات سنگین) از دیگر چالش های این بخش است.

چالش بازچرخانی پساب
عدم تکمیل تاسیسات فاضلاب و فرسودگی و قدمت بالای برخی از تاسیسات در دست بهره برداری و عدم توان مالی شرکت های آب و فاضلاب به منظور ارتقا و به روزرسانی آنها؛ دفع ناصحیح فاضلاب ها و پسماندهای شهری و صنعتی از جمله چالش های بازچرخانی پساب است.