بازار جهانی گاز؛ مشتریان جدید در راهند

اقتصاد ایرانی: انتقال گاز طبیعی به صورت LNG پرهزینه تر از انتقال آن توسط خط لوله است چرا که متراکم کردن و سرد کردن گاز تا به صورت مایع در آید و سپس انتقال آن به وسیله تانکر امری دشوار است.  اما پنجاه سال بعد از حمل اولین محموله از الجزایر، انتقال گاز مایع طبیعی توسط تانکر (LNG) دیگر عجیب، پیچیده و یا مساله ای حاشیه ای به حساب نمی آید. در دو سال گذشته، تجارت جهانی گاز مایع طبیعی با وجود اینکه منابع جدید اندکی به آن افزوده شده، روند ثابتی داشته است. در 25 می 2014، شرکت اکسون موبیل (Exxon Mobil) اعلام کرد اولین محموله از یک پروژه 19 میلیارد دلاری در پاپوا گینه نو را با کشتی حمل کرده است. این اولین محموله از موج جدید منابع گاز طبیعی است که به زودی وارد بازار خواهد شد.

پروژه های در حال احداث نشان می دهد که تا سال 2018 بیش از یک سوم ظرفیت کنونی گاز مایع طبیعی وارد بازار می شود. این مقدار مساوی مجموع مصرف گاز مایع طبیعی و گاز انتقالی توسط خطوط لوله در چین است. برآورد شرکت خدمات مشاوره ارنست اند یانگ (EY) نشان می دهد تا سال 2025 این ظرفیت دو برابر خواهد شد. استرالیا هفت پروژه در دست ساخت دارد که در مجموع 80 میلیارد متر مکعب در سال گاز تولید می کند - این میزان بیش از کل مصرف فعلی گاز در آلمان است. استرالیا تا سال 2016 بعد از قطر بزرگترین صادرکننده گاز مایع طبیعی خواهد بود. دیرک ون اسلوتن، عضو اتحادیه بین المللی گاز (IGU) معتقد است اگرچه میزان گاز صادر شده توسط خطوط لوله در حال رشد است، اما در صورتی که پروژه های در دست انجام فعلی به نتیجه برسد، سهم گاز مایع طبیعی از منابع گازی جهان از 15-20 درصد در حال حاضر به 30 درصد خواهد رسید.

برخی از صادرکنندگان کنونی گاز، در حال افزایش سقف تولید خود هستند. روسیه که تنها 5 درصد بازار گاز مایع طبیعی جهان را از حوزه ساخالین در شرق دور تامین می کند، در نظر دارد تا سال 2030 سهم خود را به 20 درصد برساند. پیرو تصمیم سال گذشته کرملین مبنی بر آزادسازی صادرات گاز مایع طبیعی، شرکت فرانسوی توتال به همراه شریک روسی اش نواتک در دسامبر، توافق کردند که 27 میلیارد دلار در پروژه یامال در منطقه شمالگان [ناحیه پیرامون قطب شمال] سرمایه گذاری کنند.

تا سال 2008، انتظار می رفت که آمریکا یکی از بزرگترین واردکننده های گاز باشد. امروزه به لطف شکوفایی گاز شیل، زیرساخت هایی که برای واردات گاز طبیعی ساخته شده بودند، برای صادرات بهینه سازی می شوند. اولین ترمینال بزرگ در سابین­پس در لوییزیانا کار حمل گاز را از اوایل سال 2016 آغاز می کند. چهار پایانه دیگر هم اجازه آغاز به کار کسب کرده اند. صادرات گاز مایع آمریکا می تواند تا سال 2018 به 75 میلیارد متر مکعب برسد.

ظرفیت حمل و نقل گاز مایع نیز در حال افزایش است. با ورود 16 تانکر جدید به ناوگان جهانی در سال 2013 و تحویل 31 تانکر دیگر در سال جاری، این ظرفیت ارتقا پیدا خواهد کرد. اتحادیه جهانی گاز پیش بینی کرده است که کاهش چشم گیری در هزینه حمل و نقل گاز مایع طبیعی رخ خواهد دهد.

به موازات منابع جدید، تقاضای جدید ایجاد شده است. انتظار می رود تعداد کشورهای دارای تجهیزات واردات گاز مایع از 29 کشور در حال حاضر به 50 کشور در سال 2020 برسد. اسرائیل، سنگاپور و مالزی پایانه های جدیدی در سال 2013 افتتاح کرده اند.

بخشی از تقاضاهای جدید در کشورهایی ایجاد شده است که پیش از این خود فروشنده گاز بوده اند و نه مصرف کننده آن. مصر صادرات گاز مایع خود را برای تامین ارزان نیاز داخلی متوقف کرده است. مصرف گاز در اندونزی و الجزایر که زمانی صادرکنندگان قابل اتکای گاز بودند، به سرعت در حال افزایش است.

شرکت ارنست اند یانگ معتقد است تقاضای جهانی برای گاز مایع تا سال 2030 تقریبا دو برابر تقاضای سال 2012 خواهد شد. مهمترین دلیل این امر، استفاده روز افزون از گاز مایع برای تولید برق به خصوص در آسیا است. مضاف بر این راه های متنوع مصرف گاز مایع به خصوص در بخش حمل و نقل در حال گسترش است. گاز مایع برای استفاده در حمل و نقل نسبت به سوخت نفتی، پاکیزه تر بوده و با استانداردهای زیست محیطی بیشتر همخوانی دارد. در حال حاضر، 50 کشتی در نروژ از گاز مایع استفاده کرده و صدها کشتی جدید در حال ساخت نیز از این سوخت استفاده خواهند کرد. لهستان در نظر دارد در پنج سال آینده 500 کشتی خود را با این سوخت روانه دریای بالتیک نماید. اگیل رنسویک نروژی که مشغول کمک به ارتقای تکنولوژی مربوطه در سنگاپور است می گوید: «وقتی مردم نسبت به قیمت اطمینان یابند، به سرعت مصرف خود را تغییر می دهند.»

جهانی شدن

در حال حاضر، سرمایه گذاران در تقلای سرمایه گذاری در بخش LNG هستند. سنگاپور که مشتاق است به قطب تجارت گاز در منطقه تبدیل شود تنها 1.7 میلیارد دلار در پایانه جدید سرمایه گذاری کرده و مشغول برنامه ریزی برای ایجاد پایانه جدید دیگری نیز است. شرکت شل در حال ساخت بزرگترین کشتی جهان پریلود (Prelude) است که تقریبا 12 میلیارد دلار هزینه می برد. قرار است این کشتی یک پایانه شناور در کنار سواحل استرالیا ایجاد کند (آب دریا یک خنک کننده طبیعی در فرآیند میعان است).

روند انتقالی آغاز حضور واقعی گاز مایع در بازار جهانی، شبیه آن چیزی است که در مورد نفت رخ داد. نفت زمانی یک کالای کنترل شده بود که بیشتر در بازارهای منطقه ای تجارت می شد تا این که سوپرتانکرها در دهه 1960 ساخته شدند.

در گذشته، سرمایه بسیار زیاد و هزینه های اجرای پروژه های گازی، رشد بازار را مختل کرده بود. گاز مایع با قراردادهای طولانی مدت و عمدتا در ارتباط با قیمت نفت خرید و فروش می شد. اگرچه معاملات روز  سهم خود را از بازار گاز مایع از سال 2000 دو برابر کرده و به 27 درصد افزایش داده اند، اما هنوز قیمت واحدی در جهان وجود ندارد: گاز مایع آسیایی گران است که اشتیاق چین به قطع مصرف زغال سنگ را (برای کمک به ریه های شهروندانش) بازتاب می دهد. ژاپن نیز خرید گاز مایع را افزایش داده تا انرژی خود را بعد از تعطیلی نیروگاه هسته ای فوکوشیما تامین نماید. قیمت های اروپایی پایین تر است (به دلیل عدم استفاده از زغال سنگ و منابع فراوان گاز روسیه و نروژ). و گاز مایع آمریکا باز هم ارزان تر از بقیه است چرا که میزان تولید آن بسیار زیاد ولی صادرات آن اندک است.

برخی از این عوامل ممکن است تغییر کند. تقاضای گاز مایع طبیعی در صورتی که ژاپن نیروگاه های هسته ای خود را دوباره راه اندازی کند، کاهش خواهد یافت. و قرارداد جدید چین با روسیه برای خرید 38 میلیارد متر مکعب گاز در سال از طریق خط لوله، اشتهای این کشور را برای خرید گاز مایع گران خاورمیانه کم خواهد کرد. اما اروپا در صورتی که منابع روسی قطع شود، به گاز مایع بیشتری نیاز خواهد داشت.

با این حال تقاضا افزایش می یابد، و احتمالا تکنولوژی هزینه ها را پایین می آورد و منابع تولیدی را افزایش می دهد. گاز مایع هنوز می تواند توجه بیشتری را به خود جلب کند. در حال حاضر جی ای (GE) یک شرکت بزرگ آمریکایی ماشین های میعان جدید الکتریکی ساخته است که بسیار کارآمدتر از ماشین های کنونی توربینی با هزینه یک دهم است. کریواستار، یک شرکت فرانسوی و سازنده تاسیسات کوچک میعان است که زیست گاز (biogas) را به گاز مایع تبدیل می کند. چنین پروژه هایی تنها مقادیر متوسط را شامل می شود ـ اما اگر حجم کم و از نظر جغرافیایی پراکنده از گاز (چه از طریق فسیل و چه از طریق تخمیر) می توانست با هزینه اندک به مایع تبدیل شود این خود موجب افزایش رقابت و سیالیت در بازار جهانی گاز مایع می شد.

خارج از آمریکا، تجارت گاز مایع همچنان غیرشفاف و ناکارآمد است. تنها آنگولا گاز مایع خود را به طور مستقیم به بازار نقدی عرضه می کند. سنگاپور متمایل به بازار معاملات آتی بوده و ژاپن نیز تلاش نموده تا بازار خود را راه اندازی نماید. اما تجربه اروپا نشان می دهد که سال ها زمان لازم است تا چنین تبادلاتی اثر خود را باقی بگذارند. یک بازار جهانی کاملا سیال (نقدشونده) تنها نیازمند حجم بیشتر گاز نیست. دولت ها باید سیاست آزادسازی بازارهای خود را بسیار بیشتر مد نظر قرار دهند و تامین کنندگان نیز باید شرط های مربوط به مقصد نهایی را به کنار نهند (که مانع صادرات مجدد می شود).  

اندرو موریس از شرکت خدمات مشاوره پویری (Poyry) اشاره می کند که گاز مایع به دلیل تاثیر هزینه ها و بعد مسافت، همیشه بازار نابسامانی خواهد داشت اما با هر خریدار و فروشنده جدید، این بازار رونق و تاثیرگذاری بیشتری می یابد. شرکت های بین المللی انرژی فضای بیشتری برای سواپ و معاملات دیگر خواهند داشت. کشف قیمت و شفافیت نیز در حال بهبود است. 

در این میان آنان که بیشترین نفع را می برند، مصرف کنندگان در کشورهای متکی به یک تامین کننده هستند. لیتوانی که در تلاش برای رهایی از دست خط لوله گازی بسیار گران روسیه است، یک پایانه شناور گاز به نام ایندیپندنس (Independence) به قیمت 330 میلیون دلار خریداری کرده است. ژاروسلاو نورویچ، وزیر انرژی این کشور معتقد است این پایانه بخشی از شبکه خط لوله این کشور است: حتی اگر این شناور مورد استفاده قرار نگیرد، نقش خود را در افزایش قدرت چانه زنی این کشور ایفا خواهد کرد. با وجودی که قرار است این شناور کار خود را در ماه دسامبر آغاز خواهد کرد اما روسیه تاکنون 20 درصد تخفیف پیشنهاد داده است.

منبع: اکونومیست