چه کسی مقصر افت بورس است؟

اقتصاد ایرانی: این روزها تا حد قابل اعتنایی از سطح نگرانی ها و دغدغه های بازار سرمایه ای ها کاسته شده است، اما حکایت ابهام و تردید هنوز به قوت خود باقی است.

علیرضا باغانی در دنیای اقتصاد نوشت: در نوشتار قبلی نوشتیم که مقصر بخشی از رخدادهای بد بازار سرمایه خود نهاد ناظر آن است و گفتیم که باید رویه نظارت بر بازار به روش اصطلاحا «دستی» اصلاح شود. همچنین انتقاد کردیم که بازار به حال خود رها شده و حمایت قابل اعتنا و تحرک قابل توجهی برای حمایت از بورس صورت نمی گیرد، اما از آن زمان تاکنون خوشبختانه تحرکات خوبی در نهاد ناظر بازار سرمایه به وجود آمده که قابل تامل و در جای خود قابل تقدیر است. به هر حال وظیفه حرفه ای ما ایجاب می کند، در کنار انتقاد بجا و منطقی، اگر تلاشی در جهت اصلاح بازار و همچنین حمایت و ورود منطقی به بازار صورت می گیرد، آن را هم در جای خود بازگو کرده و منعکس کنیم. تلاش برای دریافت مصوبه فروش محصولات پتروشیمی ها در بورس کالا بر مبنای ارز آزاد یکی از این اقدامات است. به هر حال پتروشیمی ها حدود 25 درصد از ارزش بازار سرمایه را به خود اختصاص داده اند و این تصمیم می تواند روی حاشیه سود این شرکت ها به عنوان بزرگان بازار سرمایه اثر گذار باشد.

حضور فعالانه بورسی ها در قوه مقننه و دولت و نشست و برخاست هایی که اخیرا هم انجام شده از جمله اقدامات ارزشمند صورت گرفته برای بازگشت رونق به بورس است. از ملاقات رئیس مجلس با رئیس سازمان بورس گرفته تا جلسات خوبی که با کمیسیون های اقتصادی و اصل 44 و حتی در سطوح مختلف دولت برگزار شده، همه نتایج خوبی در پی داشته که یکی از آنها مطرح شدن احتمال خروج موارد نوسان زایی همچون نرخ خوراک پتروشیمی ها و بهره مالکانه معادن از بودجه سالانه و دائمی شدن آنها در قانون است تا به این ترتیب یکی از دغدغه های همیشگی بازار سرمایه ای ها در آستانه تعدیل قرار گیرد.

از جمله اقدامات دیگر انجام شده برگزاری جلسات مستمر با حقوقی ها برای حمایت از بازار سرمایه است. ضمن اینکه ظاهرا در لایحه حمایت از تولید ملی که احتمالا در سال 94 قابلیت اجرایی پیدا خواهد کرد نیز سازمان بورس و اوراق بهادار پیشنهادهای خوبی برای رونق تولید مطرح کرده که البته انتظار می رود این پیشنهاد ها با رسانه ای شدن در معرض قضاوت کارشناسان هم قرار بگیرد تا دولت بتواند لایحه کارشناسانه تر و دقیق تری را روانه خانه ملت کند.

باری، در پس همه این اقدامات که تلاش هایی قابل اعتنا و در خور توجه برای تعادل بخشی به بازار سهام محسوب می شود که البته توسط ناظران و مجریان بازار سرمایه و همچنین وزیر امور اقتصادی و دارایی صورت گرفته است، این روزها تا حد قابل اعتنایی از سطح نگرانی ها و دغدغه های بازار سرمایه ای ها کاسته شده است، اما حکایت ابهام و تردید هنوز به قوت خود باقی است. در کنار همه تحولات این روزها، اخبار و تحولات و اظهار نظرهای افرادی که با ماهیت بازار سرمایه چندان آشنا نیستند و اساسا سرد و گرم این بازار را نچشیده اند هم درباره بورس جالب و خواندنی و البته قابل تامل است. به ویژه آنکه این روزها برخی از کارشناسان و البته برخی از نمایندگان برای مقصر جلوه دادن دولت در سقوط اخیر بورس داعیه حمایت از بازار سهام را سر می دهند و به تجزیه و تحلیل های عدد و رقمی هم در مورد بورس روی آورده اند، حال آنکه بازار سرمایه ای ها به خوبی می دانند که سقوط بورس از کجا آغاز شد. درست از زمانی که دولت و مجلس در اقدامی مشترک برای افزایش شدید نرخ خوراک پتروشیمی ها پا فشاری کردند. پس فقط دولت در این جریان مقصر نیست، بلکه مجلس هم در ایجاد نگرانی ها، در فضای سرمایه گذاری اثر گذار بود.

صرف نظر از تحلیل های آمار و ارقامی که به دلیل روش های محاسباتی متعدد و همچنین آمارهای غیر قابل اتکایی که در این حوزه وجود دارد و چندان نمی توان به آنها اعتماد کرد، فعالان بازار سرمایه می دانند که سقوط بورس در 6 ماهه گذشته دلایل متعددی دارد. اینکه بگوییم بورس صعود غیر موجه و نزول منتظر داشته، به لحاظ کارشناسی پذیرفتنی نیست. برای نادرست بودن این تحلیل یک مثال ساده کافی است و نیازی به ارائه آمار و ارقام غیرقابل اتکا نیست؟ مثلا ارزش جایگزینی یک کارخانه سیمان در نیمه اول سال 91 معادل عدد 100 میلیارد تومان بوده است، یعنی اگر شما 100 میلیارد تومان در سال 91 پول داشتید می توانستید یک کارخانه سیمان احداث کنید، البته با دلار 1200 تومان آن سال. اما حالا قیمت دلار 3 برابر شده و شما برای احداث آن کارخانه سیمان به حداقل 300 میلیارد تومان پول نقد نیاز دارید.

حالا آیا رشد 100 درصدی قیمت یک سهم سیمانی که تازه باز هم با رشد 200 درصدی ارزش جایگزینی آن فاصله دارد، غیر منطقی است؟ وقتی اساسا پایه پولی در کشور تغییر کرده و قیمت همه کالاهای اساسی و مصرفی 3 برابر شده، پس بازدهی150 درصدی بورس طی دو سال گذشته نه تنها منطقی بوده، بلکه حتی کمتر از تورم و رشد نرخ ارز بوده است.

بنابراین بهتر است برای ساماندهی به شرایط موجود بازار سرمایه و اینکه هر کارشناس و صاحب نظری هر از چند گاهی به صورت تفننی یک تحلیل از یک بازار فوق العاده تخصصی که در ایران هنوز برای بسیاری از مدیران و مسوولان ناشناخته است ارائه ندهد، این گونه تحلیل ها و اظهار نظرها بر عهده مراکز تخصصی مثل مرکز پژوهش های مجلس و فراکسیون بازار سرمایه سپرده شود تا بتوان تصویری واضح تر از بازاری داشت که خوشبختانه با تلاش مسوولان از مرز بحران کمی فاصله گرفته است.