توسعه اقتصادی از جنس جام جهانی

اقتصاد ایرانی: شمارش معکوس مهم ترین رویداد ورزشی دنیا آغاز شده است. برزیل، روزهای سختی را سپری می کند؛ پس از اختصاص و صرف هزینه های کلان و ساخت و سازهای متعدد در پی آن است تا نقش میزبان را به خوبی ایفا کند و همه چیز به خوبی و در امنیت کامل برگزار شود.

کشور 198میلیون نفری برزیل در حالی میزبان جام جهانی می شود که در دو دهه گذشته، رشد اقتصادی نسبتا مناسبی داشته و براساس آمارهای سال 2012، تولید ناخالص داخلی آن به بیش از 2.3 تریلیون دلار رسیده، اما امروزه با چالش های متعددی روبروست. زیرساخت های ضعیف، خدمات اجتماعی نامناسب و ناعادلانه، وضعیت بهداشتی و آموزشی نامناسب همه بر رشد اقتصادی سایه افکنده و نیاز به سرمایه گذاری در این کشور را مبرم تر می سازد.

اما میزبانی مسابقات گسترده ای همچون جام جهانی فوتبال مستلزم هزینه های بسیاری است. دولت دیلما روسف حدود 15 میلیارد دلار برای ایجاد، یا تجهیز و به روز رسانی زیرساخت های حمل و نقل و ساخت ورزشگاه های جدید هزینه کرده است.این در حالی است که وضعیت رفاهی و خدمات اجتماعی اغلب شهرهای بزرگ این کشور چندان رضایت بخش نیست. همین مساله بود که مردم مختلف شهرهای برزیل را به اعتراض وا داشت و تظاهرات اعتراضی آن ها در خیابان ها، سرکوب پلیس و نیروهای امنیتی را در پی داشت.

برگزاری مسابقات جام جهانی را شبیه به راه انداختن یک مهمانی می دانند. هیچ کس مهمانی ترتیب نمی دهد تا ثروتمند شود، بلکه مهمانی می گیرد تا مدتی سرگرم باشد و حالا با برگزاری مسابقات فوتبال، مردم برزیل برای چند وقت سرگرم هستند. اما برگزاری مهمانی در کشوری که میلیون ها نفر بدون خانه، برق و پزشک متخصص برای درمان بیماری های مختلف هستند، چندان پسندیده نیست.

با این حال دولتمردان برازیلیا مدعی هستند که میزبانی مسابقاتی در این حد، جدای از هزینه کلان، سود و منفعت اقتصادی به دنبال دارد و زمینه اشتغال زایی، گسترش توریسم و در نهایت رشد اقتصادی را فراهم خواهد کرد. اما این امر چقدر حقیقت دارد و برگزاری مسابقات و تورنمنت بزرگی همچون المپیک و جام جهانی چه اثرات مثبتی بر اقتصاد کشور میزبان دارد؟ خصوصا اگر میزبان، کشور در حال توسعه ای باشد که خود با چالش های عمده اجتماعی و زیرساختی مواجه است.

برای پاسخ به این سوالات بررسی های متعددی نیاز است. اقتصاد برزیل بسیار گسترده است به همین دلیل، برگزاری مسابقات جام جهانی در دوره زمانی کوتاه مدت و در چند شهر محدود کمک و تاثیر چندانی بر این اقتصاد گسترده نخواهد داشت. از سوی دیگر باید این نکته را در نظر داشت که مسابقات جام جهانی فرصتی برای برزیل فراهم می کند تا مبادلات بین المللی خود را افزایش دهد و شرکت های داخلی آن بیشتر جهانی شوند. این رویداد برای برزیل ضروری است چرا که کم تر از 1 درصد حجم صادرات آن از طریق کسب و کار های کوچک و متوسط صورت می گیرد. حضور شرکای خارجی در هنگام مسابقات موجب می شود تا تاجران برزیلی از این فرصت استفاده کرده و روابط قوی و مستحکم تجاری با آن ها برقرار سازند.

اما هرچه به زمان برگزاری مسابقات نزدیک می شویم، برآوردهایی که پیش از این، از تاثیر مثبت این مسابقه بر اقتصاد برزیل صورت گرفته بود، کم تر درست از آب در می آید. برگزار کنندگان مسابقات ورزشی جهانی، رهبران سیاسی و مهم تر از آنان اقتصاد ، به خوبی می دانند که میزبانی مسابقات نفع اقتصادی برای کشور میزبان ندارد. برای مثال خوب است نگاهی به آفریقای جنوبی میزبان مسابقات سال 2010 داشته باشیم، جایی که سیاستمداران وعده دادند مسابقات موجب بهبود اقتصاد این کشور خواهد شد. با اینکه در جریان این مسابقات 309 هزار مسافر خارجی فقط برای مسابقات فینال وارد این کشور شدند اما رشد اقتصادی آفریقای جنوبی در جریان مسابقات روند کاهش داشت. نرخ رشد اقتصادی این کشور در ابتدای سال 2010، حدود 3.5 درصد بود که این رقم در سال 2011 به 1.9 درصد کاهش یافت. اغلب ورزشگاه هایی که آفریقای جنوبی با هزینه بسیار برای تورنمنت جام جهانی ساخت، امروز بلا استفاده هستند و این کشور هیچ نیازی به آن ها ندارد چراکه شهرهای اصلی میزبان مسابقات یعنی کیپ تاون، ژوهانسبورگ، دوربان و پریتوریا دهه هاست که زمین های فوتبال خود را دارند.

در برزیل هم اوضاع چندان متفاوت نیست و پیش بینی می شود ساخت و سازهای گسترده تغییر چندانی در اقتصاد برزیل ایجاد نخواهد کرد. از میان 15 میلیاردی که به میزبانی مسابقات اختصاص یافته است، بودجه اصلی این کشور برای ساخت و تجهیز استادیو ها کم تر از 1میلیارد دلار بوده که قرار بود کاملا توسط بخش خصوصی تامین شود. اما این بخش به اندازه ای که پیش بینی می شد وارد ساخت و ساز نشده است. با همه این احوال برزیل قصد دارد تا در چند سال آینده حدود 400 میلیارد دلار برای بهبود ساخت و سازهای خود که ارتباطی به جام جهانی ندارد در نظر گیرد. این پروژه شامل ساخت فرودگاه های جدید، جاده ها، بندرگاه ها و سیستم های جدید مترو می شود. سیستم مترویی که اکنون و برای جام جهانی در شهرهای پرجمعیتی همچون سائوپائولو و ریو دو ژانیرو در نظر گرفته شده، بسیار محدود است. بازی های جام جهانی تنها 0.4 درصد به تولید ناخالص داخلی برزیل در طی ده سال اضافه خواهد کرد این در حالی است که هزینه هایی که صرف ایجاد زیرساخت ها شده تنها 0.7 درصد کل سرمایه گذاری های صورت گرفته در طی سال های 2010 تا 2014 را در بر می گیرد.

با همه این اوصاف می توان گفت هزینه جام جهانی برای میزبان برگشت ناپذیر است، چراکه آن چه برای یک تورنمنت فوتبال نیاز است، هیچ گاه در زندگی روزمره به کار نمی آید. به همین دلیل است که مسئولین شرکتها و مجریان اصلی ساخت و سازهای مربوط به جام جهانی2014 نیز این واقعیت را قبول کرده اند که به جای ساخت وزرشگاه های متعدد، بهتر بود این هزینه صرف اقدامات لازمی همچون ساخت بندرگاه، بزرگراه، مدارس و یا بیمارستان ها می شد.

با این حال، شاید مسئولین فیفا از برزیل یک تجربه کسب کرده باشند. اینکه: از دولت های دموکرات بخواهد تا نظرات مردم خود را نیز برای میزبانی مسابقات در نظر گیرند و یا اینکه کشورهایی را به میزبانی برگزینند که نیازی به ساخت استادیوم های سطح جهانی نداشته باشند و از قبل دارای این ورزشگاه های مجهز باشند.

در آخر باید گفت که اگرچه به نظر می رسد میزبانی مسابقات از نظر اقتصادی چندان نفعی برای برزیل نخواهد داشت، اما قطعا از لحاظ برند سازی ملی در عرصه بین المللی رویدادی مهم تلقی خواهد شد. برزیل به دنبال آن است تا از این واقعه و رویداد ورزشی در جهت نشان دادن تصویر مطلوب و مثبتی از خود بهره گیرد. شاید مسافرینی که پس از پایان بازی ها به خانه بازمیگردند تصویر متفاوت و دیدنی از برزیل ارائه دهند.