چین و روسیه؛دوستان همیشه دشمن

اقتصاد ایرانی: در تاریخ ۲۱ می، بعد از جلسه ای طولانی و طاقت فرسا، چین و روسیه قرارداد عظیم گازی را امضا کردند که کارشناسان ارزش آن را حدود ۴۰۰ میلیارد دلار تخمین می زنند. در این قرارداد از شرکت دولتی گازپروم خواسته شده تا گاز مورد نیاز شرکت ملی نفت چین - سالیانه ۳۸ میلیارد متر مکعب گاز از ۲۰۱۸ تا ۲۰۴۸ – را تامین نماید. این قرارداد که حاصل سفر دو روزه ولادیمیر پوتین به چین است شامل یک نشست امنیت منطقه ای و تمرینات نظامی مشترک در سواحل چین نیز می شود.

پوتین این رخداد را بزرگترین قرارداد در تاریخ صنعت گاز روسیه دانست. اما علاوه بر صنعت گاز، این قرارداد اهمیت ژئوپلیتیک فراوانی در بطن خود نهفته دارد. اینکه این قرارداد بعد از یک دهه مذاکره بین دو طرف به نتیجه رسید تصادفی نیست. قرارداد گازی به کرملین کمک می کند تا وابستگی صادرات گازی خود به اروپا را کاهش دهد. قرارداد گازی با چین نشانگر عظم پوتین برای یافتن متحدینی است تا با مساعدت آنها از تاثیر تحریم های غرب در خصوص مساله اوکراین بکاهد. هم روسیه و هم چین در تلاش هستند تا خود را به عنوان قدرت های منطقه ای جلوه دهند. هر دو این کشورها با آمریکا روابط نه چندان دوستانه ای دارند که مدعی هستند همین رابطه باعث می شود آنها ظرفیت های خود را شکوفا ننمایند. حدود ۴۰ سال پیش، ریچارد نیکسون و هنری کیسینجر چین را ترغیب کردند تا علیه شوروی با آمریکا متحد شود. آیا همکاری امروز بین روسیه و چین به منزله تجدید اتحاد علیه آمریکا است؟

قطعا این خواسته ای است که آقای پوتین به دنبال تحقق آن است. وی در آستانه سفر خود، با رسانه های چینی مصاحبه کرده و گفت که کشور آنها «دوست قابل اعتماد روسیه است.» رئیس جمهور روسیه اعلام کرد همکاری در بالاترین سطح خود در تاریخ روابط دو کشور قرار دارد. در طرف چینی نیز، شی جین پینگ روسیه را به عنوان اولین مقصد خود بعد از رسیدن به ریاست جمهوری در سال ۲۰۱۳ انتخاب کرد.

روابط بازرگانی طرفین در حال گسترش است. چین با ۹۰ میلیارد دلار حجم تجارت دو طرفه، بزرگترین شریک تجاری روسیه به حساب می آید. حتی قبل از قرارداد گازی، دو کشور به دنبال دو برابر کردن حجم تجارتشان تا سال ۲۰۲۰ بودند. اگر بانک های غربی تمایلی برای گسترش خدمات مالی نظیر وام های جدید نداشته باشند، تامین مالی از جانب چین می تواند کاستی های طرف روسی را جبران نماید. چین به شدت به منابع طبیعی که اتفاقا در روسیه به وفور یافت می شود نیاز مبرم دارد. قرارداد گازی دغدغه های چین درباره تامین انرژی از گلوگاه استراتژیک تنگه مالان را کاهش داده و در عین حال به این کشور امکان می دهد از سوخت آلاینده ای همچون زغال سنگ که بسیار از شهرهای چین را با مشکل فزاینده آلودگی هوا مواجه کرده دوری نماید.

هر دو کشور دارای اشتراکات منافع ژئوپلیتیک هستند. چین در جلسه رای گیری شورای امنیت در ماه مارس درباره عدم پذیرش نتایج رفراندوم در کریمه رای ممتنع داد و با این کار از روسیه حمایت کرد. چین همچنین در قضیه تحریم دولت سوریه با روسیه همراه بود و قطعنامه های شورای امنیت را وتو کرده است. مضاف بر این هر دو کشور مواضع مشابهی را نسبت به برنامه هسته ای ایران اتخاذ نموده اند.

چین و روسیه حس مشترک خود بزرگ بینی تاریخی داشته و حالا معتقدند قدرت آنها با زیاده خواهی های آمریکا محدود شده است. ضمیمه کردن شبه جزیره کریمه و مانورهای روسیه در شرق اوکراین، اروپا و آمریکا را نگران نموده و از شمار دوستان پوتین در غرب کاسته است. حضور پررنگ تر چین در دریاهای جنوبی و شرقی چین نیز حساسیت های مشابه ای در آسیا برانگیخته و همسایگان کوچک تر چین نگران توسعه طلبی این اژدهای در حال خیزش هستند.

اما غرب نباید دچار ترس شود. با وجود تمام این موارد، روسیه و چین در تلاش هستند تا بر اختلافات بنیادین غلبه نمایند. با قرارداد گازی شرع می کنیم: این واقعیت که ده سال طول کشید تا این تفاهمنامه به نتیجه برسد خود مبین دشواری رسیدن به توافق بود. به نظر می رسد چینی ها دست بالا را داشته و آنها به این نکته واقف بودند که پوتین به هر قیمتی حاضر بود از سفرش دست پر بازگردد.

بیشتر دهن کجی تا لبخند

در این قرارداد همچون سایر موارد، چین دست بالاتر را دارد. دیگر تامین کنندگان گاز از استرالیا و آسیای مرکزی سر بر می آورند. و هرجایی که قدرت جهانی چین در حال گسترش است در مقابل قدرت روسیه در حال افول است و فساد و ناتوانی در تنوع بخشی به اقتصاد بر سرعت این کاهش نفوذ افزوده است. دولت چین خواهان پذیرش این تحول تاریخی از سوی کرملین است. اگرچه هر دو کشور علیه آمریکا متحد هستند اما در عین حال به بازار آمریکا و نقش ثبات ساز آن نیاز دارند. دو کشور چین و روسیه در آسیای میانه به سختی مشغول رقابت هستند. مرزهای مشترک طولانی آنها خود منبع نااعتمادی است خصوصا اینکه طرف روسی کم جمعیت و برعکس، طرف چینی مملو از جمعیت است. به همین دلیل است که بسیاری از سلاح های تاکتیکی هسته ای روسیه به سمت چین نشانه رفته اند. در درازمدت احتمال جدایی و گسست چین و روسیه از اتحاد آنها بیشتر است. و همین نکته می تواند چشم انداز نگران کننده ای محسوب شود.

منبع: اکونومیست