بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : چهارشنبه 14 اسفند 1392      13:39

پژویان: از پس فساد برنیامدیم اما امیدواریم

در ایران هراز چندگاهی پرونده‌های فساد اقتصادی با رقم‌های بالا افشا می‌شود که معمولا در پایان بررسی‌ها نتیجه‌ای متفاوت مشاهده نمی‌شود و بازهم پس از چند سال فسادهایی با رقم‌هایی که صفرهای آن قابل شمارش نیست تیتر روزنامه‌ها و رسانه‌ها می‌شود.

نظام های اقتصادی را چه براساس مالکیت خصوصی و چه براساس برقراری مالکیت اجتماعی بر ابزارهای تولید تعریف کنیم نمی توان فساد مالی و اداری را از آنها جدا دانست. فسادهای اقتصادی را در بحران های اقتصادی اروپا و غرب بی تاثیر نمی دانند و از جمله نقدهایی که بر نظام سوسیالیستی وارد می کنند شیوع فسادهای اداری و مالی در کشورهایی است که با این روش ادامه دارد. 

به نوشته آرمان، در ایران هراز چندگاهی پرونده های فساد اقتصادی با رقم های بالا افشا می شود که معمولا در پایان بررسی ها نتیجه ای متفاوت مشاهده نمی شود و بازهم پس از چند سال فسادهایی با رقم هایی که صفرهای آن قابل شمارش نیست تیتر روزنامه ها و رسانه ها می شود. به گفته جمشید پژویان، رئیس سابق شورای رقابت، اقتصاددان و استاد اقتصاد، تاکنون هر دولتی که بر روی کار آمده قصد مبارزه با فساد را داشته است اما در عمل اقدامی مثبت نداشته اند. در ادامه گفت وگو با جمشید پژویان را می خوانید:

فسادهای اقتصادی، تاریخی طولانی به همراه خود دارد. از نظر شما علت اصلی به وجود آمدن فساد در جوامع چیست؟

واقعیت این است که نمی توانیم بگوییم به دلایل سوابق تاریخی که در بعضی از جوامع وجود دارد، در آنها جرم های بیشتری ممکن است، اتفاق بیفتد. این گونه نیست که بالفطره در کره زمین یک عده مردم خلافکار در یک گوشه زمین و انسان های درستکار در یک گوشه دیگر مستقر شده باشند. آنچه مساله اصلی و کلیدی در فساد محسوب می شود، ساختار قوانین و مقررات های موجود است که زمینه رشد فساد را فراهم می کند. اگر قانونمندترین جوامع دنیا مانند مردم شمال اروپا و اسکاندیناوی که در مورد عدم تخلف و رعایت قوانین معروف هستند مدتی در کشوری که به قانون توجه کامل نمی شود زندگی کنند آنها هم به تدریج راه تخلف را پیدا می کنند. همان طور که خارجی هایی که از اروپا و غیره در طی سال های گذشته در ایران به دلایل ماموریت کاری یا غیره حضور داشتند خیلی راحت سعی در فرار مالیاتی داشتند. در صورتی که در کشور خود حتی این فکر به ذهنشان خطور نمی کند زیرا قوانین و مقررات به صورتی تنظیم شده که امکان فرار مالیاتی را ندارد و کارکنان و کسانی که گاهی مرتکب خلاف می شوند با دولت روبه رو می شوند. وجود قوانین سختگیرانه باعث کاهش فساد شده است. در مدتی که مسئولیت شورای رقابت را بر عهده داشتم به سختی می خواستم با بعضی از تخلفات مقابله کنم و بعد متوجه شدم که از پس این کار نمی توانم بربیایم.

شما خودتان می گویید که نتوانستید با فساد مقابله کنید. به نظر شما تنها می توان فساد را ساختاری دید؟ به هر حال فساد در دوره هایی کمتر بوده و در برخی دوره ها افزایش پیدا کرده است. به نظر شما می توان زمینه ای فساد را علاوه بر ساختار اقتصادی که در کشور، در طول زمان ثابت بوده به علت برخی سیاست ها افزایش یافته باشد؟

در این امر سیاست دولت ها را بسیار جزئی می بینم. ممکن است در یک دولت شاهد تخلفات کمتری در راس باشیم. آن هم به واسطه سلامت بیشتر کسانی که در راس قرار دارند و انتخاب می شوند. اما بدنه اصلی که برسر جای خود باقی است و از هر دولت به دولت دیگر منتقل می شود، می تواند راهکارهای تخلفی را که یاد گرفته است، ادامه دهد. این موضوع یه این معنا نیست که تمامی بدنه دولت دچار فساد شده باشد بلکه افرادی که راه های فساد را یاد گرفته اند راه خود را پیش می برند. اگر روند فسادهای مالی را بررسی کنیم متوجه خواهیم شد که یک روند روبه افزایش داشته است. در زمانی که شور و هیجان انقلاب وجود داشت شاهد جرایم و تخلفات کمتر بودیم. همبستگی و ازخودگذشتگی بسیار پررنگی در میان مردم وجود داشت که البته در طی زمان کمرنگ شد و ارزش هایی دیگر از جمله کلاهبرداری از هم نوع، سوءاستفاده کردن از نقاط ضعف قوانین دولتی رواج بیشتری پیدا کرد. گاهی همراهی کردن بدنه ای از دولت برای انجام این فسادها باعث تشدید آن شد. به این گونه نیست که دولتی بر سر کار بیاید و به همراه خود سلامت مالی را داشته باشد. تا زمانی که این قوانین ومقررات، سیستم اطلاع رسانی و ساختار اقتصادی در کشور ما وجود دارد این فسادها هم ادامه خواهد داشت.

از لحاظ ساختار و وضعیتی که بیان می کنید در کشور وجود دارد، کدام زمینه و راه های فرار باعث به وجود آمدن فساد اقتصادی در کشور شده است؟

نمی توان با یقین گفت که مثلا در اداره بندرها فساد کمتری در مقایسه با سازمان مالیاتی وجود دارد. یا بگوییم که در دانشگاه ها فساد کمتری نسبت به دیگر فضاها وجود دارد. در قسمت هایی به خود افراد برمی گردد. یعنی ما انتظار نداریم که در فضای دانشگاه که اساتید حضور دارند درصد بالایی از فساد وجود داشته باشد. اما از طرف دیگر مهم این است که وضعیت ها و راه های فساد با یکدیگر تفاوت می کنند. در دانشگاه اقدام زیادی نمی توان انجام داد اما در سازمان مالیاتی و گمرک و نهادهایی که مردم مراجعه می کنند و به صورت غیرسیستماتیک باید مبالغی را بابت ورود کالاها، مالیات بر درآمد و... بپردازند امکان سوءاستفاده ها و فسادها بیشتر است. در نتیجه باید قوانین وسیستم کنترل محکم تر باشد تا این امکان وجود نداشته باشد. باید به گونه ای باشد که افراد با یکدیگر روبه رو نشوند بلکه سیستم به صورت خودکار وظایف خود را انجام دهد و نتوان در آن دستکاری کرد.

آقای روحانی از زمانی که بر سر کار آمدند با نامه نگاری ها و صحبت های خود نشان دادند که قصد مبارزه با فسادهای اقتصادی موجود را دارند. سیاست های دولت را چگونه می بینید؟ آیا باز هم در دور باطل تغییر مدیریت ها خواهیم افتاد یا به صورت ساختاری در صدد تغییراتی هستند؟

اول به من بگویید کدام دولت که بر سر کار آمده چنین ادعایی نداشته است؟ دولت ها تاکنون با شروع کار خود در این زمینه صحبت های جدی را داشته اند. دولت قبلی بیشترین فشار و بیشترین توجه خود را بر روی مساله مبارزه با فساد قرار داده بود. حتی یک لیست وجود داشت که قرار بود اسامی مفسدین اعلام شود. دولت یازدهم حتی شاید نسبت به دولت گذشته صحبت های کمتری در این زمینه داشته است. نمی توان گفت که سخن هایی که از جانب دولت ها در این زمینه اعلام می شود صرفا برای جلب توجه مردم و راضی نگه داشتن آنهاست اما در این راستا قضیه ای تاثیرگذار است. قطعا دولت روحانی تمایلی جدی برای مبارزه با فساد مالی و اداری دارد. اما این اقدام که هر دولتی که بر سر کار می آید سریعا بخشنامه هایی را صادر می کند و حتی ممکن است برخی افراد را دستگیر یا آنها را جابه جا کند، اقدامی روتین شده است. مساله مهم این است که اقدام جدی ساختاری انجام نمی شود و بعد از مدتی شاهد هستیم که از درون همان دولت ها که ادعای مبارزه با فساد را دارند سر و صداهایی بلند می شود.

به نظر شما باید چه کرد؟

در زمانی مساله کسب و کار و فضای اشتغال بحث اصلی کشور بود. مجلسیان وقت فراوانی را صرف تنظیم ونوشتن قوانین در مورد فضای کسب وکار گذاشتند. اما به نظر من همان قوانین فضای کسب و کار را بیش از آنچه که بود مخدوش کرد. قوانین در حوزه فساد نیز به همین گونه است. قوانین و مقررات ما نیاز به بازنویسی و بازنگری دارد. اما این قوانین باید توسط افراد خبره و دانشگاهیانی نوشته شود که آگاهی کامل به این مساله دارند و قضیه مهم تر آن که باید نسبت به این قوانین بی نظر باشند و جهت گیری خاصی نداشته باشند. باید نگاهی به الگوها و تجربه های دیگر کشورها در سطح جهان داشته باشیم. برخی کشورها هستند که دراین زمینه چند صد سال از ما جلوترهستند و می توانیم از تجربیات آنها بهره های فراوانی ببریم. باید در کشورتصمیمات فردی را کنار بگذاریم و درسیستم به گونه ای نباشد که امضای یک فرد دارای اهمیت خاص باشد بلکه سیستمی که تعریف می شود مانع از اهمیت دادن به افراد شود.

با وضعیتی که شما شرح دادید می توان گفت امیدی برای اصلاح، حداقل در زمان کوتاه نمی توان داشت.

هیچگاه نباید ناامید شد. باید رویه های مناسب را پیش گرفت. عده ای اکنون دوران گردونه قرار دارند با بده و بستان هایی که انجام می دهند از مزایای بسیاری استفاده می کنند. نمی توان امید داشت و منتظر بود که این افراد رویه خود را عوض کنند زیرا از مزایایی بهره می برند که حاضرنیستند از آنها دست بکشند. بلکه باید از افرادی که در خارج از این دایره قرار گرفته اند برای اصلاح ساختارها استفاده کرد. بارها و بارها در تمام اصلاحیه های مالیاتی بیان کرده ام که این اصلاحیه ها نباید توسط سازمان مالیاتی یا وزارت امور اقتصادی و دارایی صورت گیرد. بلکه باید از یک گروه متخصص دعوت شود که به صورت مستقل قوانین مالیاتی را بسنجند و آنچه علم و دانش آنها حکم می کند را برقرار کنند. نه تنها در این مورد بلکه در تمام موارد دیگر هیچگاه اصلاح ساختارهایی که متاثر از نظریه ها و تئوری های علمی است را برعهده قوه مجریه نخواهند گذاشت. زیرا تخصص در نحوه اجراست نه در نظریه پردازی و مشخص کردن خط مشی های فکری.

به نظر شما پرونده هایی که در قوه قضائیه در حال بررسی و پیگیری است تا چه حد علنی شدن و نشدن آن می تواند در این شرایط تاثیرگذار باشد؟

علنی شدن پرونده های فساد اقتصادی اگر انتخابی و گزینش شده نباشد بسیار مفید خواهد بود.


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

کلمات کلیدی : فساد - قوانین - مالیاتی - مالی - دولت ها
نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir